Από τον Dr. Jekyll της ανάγκης Αλλαγής του Συστήματος για ένα Δίκαιο Πράσινο Κοινωνικό Συμβόλαιο στον Mr. Hyde που ζητά περισσότερες εξορύξεις στο όνομα της πράσινης μετάβασης...
Η συζήτηση για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα ανοίγει με δύο μόλις εκδοθέντα βιβλία από στελέχη του προοδευτικού χώρου, τα οποία προτείνουν διαφορετικούς δρόμους για την Πράσινη Μετάβαση, η οποία αποτελεί ένα από τα διακυβεύματα των ευρωεκλογών της 9η Ιουνίου. Ας δούμε τι λένε τα δύο αυτά βιβλία.
Dr. Jekyll: Ενα Μανιφέστο για την Πράσινη Μετάβαση με Δίκαιη Πράσινη Συμφωνία
Ας μην το ξεχνάμε. Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κλιματική κρίση το 2023, με τις μεγα-πυρκαγιές στη Θράκη και τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία. «Ο Κόσμος καίγεται, Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα! (280 σελίδες, εκδ. Τόπος, Αθήνα, Μάρτιος 2024)», γραμμένο από τον ευρωβουλευτή των Πρασίνων Πέτρο Κόκκαλη και τον καθηγητή Δημoσίου Δικαίου και συνταγματολόγο Ξενοφώντα Κοντιάδη, θέτει στην κορυφή της δημόσιας συζήτησης το δραματικό ζήτημα της άμεσης Αλλαγής του Συστήματος με στόχο την επιβίωση της ανθρωπότητας και το χτίσιμο ενός δρόμου με βιώσιμο μέλλον για την ανθρωπότητα.
Η έμπνευση για το βιβλίο, που είναι ένα είδος μανιφέστου για την επείγουσα ανάγκη για Πράσινη Μετάβαση στην Ευρώπη (και την Ελλάδα) και για τη δέσμευση σε μια Δίκαιη Πράσινη Συμφωνία για τον 21ο αιώνα, προέρχεται από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ το 2015, τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015 και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία το 2019.
Μετά το θερμότερο έτος της ιστορίας (2023), οι συγγραφείς παρουσιάζουν όλες τις «άβολες αλήθειες» -για τις οποίες πρώτος μίλησε την παγκόσμια κοινότητα ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ, ήδη από το 2006- γύρω από την κλιματική κρίση και τονίζουν τις μεγάλες απειλές για την ανθρωπότητα, με ιδιαίτερη έμφαση στη σταδιακή αποσταθεροποίηση της επισιτιστικής ασφάλειας και την υποβάθμιση των πιο πολύτιμων οικοσυστημάτων του πλανήτη μας.

Λίγους μήνες πριν από τις κρίσιμες ευρωπαϊκές εκλογές της 9ης Ιουνίου, όπου οι προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ανερχόμενες ακροδεξιές και φασιστικές δυνάμεις στην Ε.Ε., οι συγγραφείς πατούν το κουμπί συναγερμού για να αφυπνίσουν τους πολίτες, καλώντας σε υποστήριξη των πράσινων ιδεών για μια αποφασιστική συστημική αλλαγή. Στον πυρήνα του μανιφέστου τους βρίσκεται το εύλογο αίτημα για τερματισμό της εποχής των ορυκτών καυσίμων και ολικό STOP σε περαιτέρω εξορύξεις υδρογονανθράκων, ιδίως δε για πλήρη ακύρωση όλων των σχεδιασμών για κάθε μορφής εξόρυξη στην Ελλάδα είτε πρόκειται για τις αδειοδοτημένες εξορύξεις φυσικού αερίου στην Ηπειρο και το Ιόνιο είτε για τις προγραμματιζόμενες ερευνητικές εξορύξεις στις θαλάσσιες περιοχές της Κρήτης. Οπως αναφέρουν (σ. 166), «Σήμερα όχι μόνο δεν αρκεί η δέσμευση να μην υπάρξουν νέες μονάδες παραγωγής ορυκτών καυσίμων, αλλά θα πρέπει να καταργηθούν άμεσα και υπάρχουσες, αν σκοπεύουμε να σταματήσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου ως απόλυτο όριο».
Οι συγγραφείς, δουλεύοντας με το μοντέλο της επιστημονικής εκλαΐκευσης, αποδίδουν ένα βιβλίο προσιτό και κατανοητό, με εξαιρετική δομή, που περιλαμβάνει με περιεκτικό τρόπο όλα τα σημαντικά στοιχεία του προβλήματος, που δεν είναι άλλο από την παγκόσμια πολύπλευρη κρίση, η οποία στον πυρήνα της έχει την κλιματική κρίση και τις κάθε μορφής ανισότητες. Η μορφή του βιβλίου βοηθάει τη σταδιακή ανάγνωση χωρίς να χάνεται η συνοχή για όποιον αναγνώστη δεν έχει άφθονο διαθέσιμο χρόνο, αν και η γραφή του είναι πολύ ελκυστική και εύκολα διαβάζεται απνευστί!
Ανατρέχοντας στο ξεκίνημα της διαπίστωσης του οικολογικού προβλήματος –ήδη από τη δεκαετία του 1960- παρουσιάζουν με εύληπτο και καθόλου κουραστικό -για το μη επαΐον κοινό- τρόπο τη διαδρομή οικοδόμησης της επιστημονικής οικολογικής σκέψης και των πράσινων κινημάτων και πώς τελικά έφθασε η διεθνής κοινότητα στην υιοθέτηση του σχεδίου της βιώσιμης ανάπτυξης, με τη διακήρυξη των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης το 2015 και εντέλει πώς η Ευρωπαϊκή Ενωση, πρωτοπόρος διεθνώς στις προσπάθειες καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, κατέληξε στο ιστορικής αξίας πρόγραμμα του έως πρότινος Εκτελεστικού Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φραντς Τίμερμανς, την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία το 2019. Ενα πρόγραμμα που υιοθέτησε εκτός από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την πρόεδρό της, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με μεγάλη πλειοψηφία. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία έχει θέσει τον μεγάλο στόχο για κλιματική ουδετερότητα της Ευρώπης έως το 2050 (δηλαδή όσες εκπομπές αερίων –θερμοκηπίου, ιδίως CO2- θα εκπέμπει, τόσες να απορροφά), έχουν ήδη εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκατοντάδες νόμοι που προβλέπουν τη σταδιακή, με γρήγορους ρυθμούς μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου, τη θεαματική ανάπτυξη των ΑΠΕ, σε συνδυασμό με τη εξοικονόμηση ενέργειας (ιδίως στα κτίρια), την ισχυρή προστασία και αποκατάσταση της φύσης και της βιοποικιλότητας, την όδευση προς πιο ασφαλή και υγιή τρόφιμα κοκ, σε συνδυασμό με διαδικασίες δίκαιης πράσινης μετάβασης. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία σύμφωνα με τους συγγραφείς δεν επαρκεί στις σημερινές, ακόμη πιο δεινές καταστάσεις. Προτείνουν την ενίσχυσή της τα επόμενα χρόνια, με ένα νέο Πράσινο Κοινωνικό Συμβόλαιο (σ.σ. 209 -270) που θα έχει πολλαπλά ευεργετικά αποτελέσματα, τόσο για την οικονομία, η οποία, αν κινηθεί αποφασιστικά προς την πράσινη μετάβαση έχει μπροστά της τουλάχιστον 30 χρόνια βιώσιμης ανάπτυξης για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, όσο και για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, που μέσα από τις πρόνοιες ενός ανάλογου κοινωνικού συμβολαίου θα διασφαλίσουν τη συλλογική ευημερία, απομακρυνόμενες από την εποχή των πολλαπλών και αλλεπάλληλων κρίσεων.
Ως βασικές προϋποθέσεις για την επίτευξη του στόχου του νέου Πράσινου Κοινωνικού Συμβολαίου, οι συγγραφείς -δηλωμένοι ευρωπαϊστές- ζητούν δύο πράγματα:
Πρώτον, περισσότερη Ευρώπη, δηλαδή αποφασιστική και γρήγορη περαιτέρω πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης και, δεύτερον, μαζική ενεργοποίηση και συλλογική δραστηριοποίηση των πολιτών, οι οποίοι θα πρέπει να εγκαταλείψουν την ατομιστική στάση ζωής που τους έχει επιβάλει το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και οδηγεί στη διαρκή απαξίωση των δημόσιων αγαθών και στην απαξίωση της πολιτικής, ωθώντας σταδιακά τις κοινωνίες προς τις ακροδεξιές ιδέες και εντέλει τον φασισμό.
Mr. Hyde: περισσότερες εξορύξεις παρακαλώ (στο όνομα της πράσινης μετάβασης...)
Στο βιβλίο «Επειδή δεν υπάρχει Planet B» (220 σελίδες, εκδ. Πατάκη, Αθήνα Μάρτιος 2024), ο έμπειρος πολιτικός της Κεντροαριστεράς και διατελέσας κατά περιόδους υπουργός του ΠΑΣΟΚ καθηγητής Γιάννης Μανιάτης, υιοθετώντας τον τίτλο του best seller του Mike Berners-Lee, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, «There Is No Planet B: A Handbook for the Make or Break Years» (302 σελίδες, Cambridge University Press, 2019), ξεκινάει με μια ισχυρή διακηρυκτική... πράσινη διαπίστωση. Αφού περιγράφει με ζοφερό τρόπο τα δεδομένα της κλιματικής κρίσης που χτύπησε πολύ σκληρά την Ελλάδα το 2023, προτείνει (σ. 16) ορισμένες «αυτονόητες εθνικές προτεραιότητες: όσο το δυνατόν ταχύτερη και πιο μαζική εισαγωγή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και εξοικονόμηση, μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Ταυτόχρονα με την ανάδειξη σε πρώτη προτεραιότητα της αναβάθμισης της Ανθεκτικότητας και Προσαρμοστικότητας των δημόσιων και ιδιωτικών υποδομών μας, της προστασίας της πλούσιας ελληνικής βιοποικιλότητας, της ορθολογικής αξιοποίησης των δασών – και ασφαλώς της ανθρώπινης ζωής».
Μετά από αυτήν την εισαγωγή, ο αναγνώστης νιώθει πως θα διαβάσει ένα ενδιαφέρον κείμενο και τι πιο φυσικό από το να βυθιστεί στην πολυθρόνα της ανάγνωσης. Το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλογραμμένο, ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς, που το συνέγραψε, συνενώνοντας και επεξεργαζόμενος επιμέρους συνεντεύξεις που πήρε από τον Γιάννη Μανιάτη, κατέχει αδιαμφισβήτητα την τέχνη της παραγωγής ενός πολύ ενδιαφέροντος κειμένου. Βοηθάνε στο αποτέλεσμα και οι ευρύτατες γνώσεις του Γιάννη Μανιάτη. Ετσι, ο αναγνώστης ενημερώνεται, με εύληπτο τρόπο για το τι συνέβη σε σχέση με την οικολογική κρίση τα τελευταία χρόνια αλλά και για πολλές από τις προτάσεις-λύσεις που προσφέρουν επιμέρους πράσινες πολιτικές.

Προχωρώντας όμως την ανάγνωση, με εξαίρεση κάποιες πρώτες τροχιοδεικτικές αναφορές στις «πλέον πράσινες χώρες της Ευρώπης, τη Δανία, την Ολλανδία και τη Νορβηγία», οι οποίες ταυτόχρονα εκμεταλλεύονται και μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων (σ.σ. 67-73), ο Γιάννης Μανιάτης, υιοθετώντας μια προσέγγιση που θα μπορούσε να προσομοιάσει στον ήρωα του Mr. Hyde ανοίγει, χωρίς καμία ενοχή το ζήτημα της πλήρους αξιοποίησης των υδρογονανθράκων (σ.σ. 77-84) και φτάνει ακόμη να προτείνει και τη χρήση πυρηνικής ενέργειας ως «λύση» στο κλιματικό ζήτημα...
Το ντελίριο υπέρ της μεγάλης κλίμακας εξόρυξης φυσικού αερίου που –κατά την εκτίμησή του βρίσκεται σε μεγάλη αφθονία στο υπέδαφος της Ελλάδας και των θαλάσσιων ζωνών της- έρχεται στις σελίδες 153-175. Για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, πώς δηλαδή στην προσπάθεια υπηρέτησης του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 στην Ευρώπη (σ. 156), στόχος που σημαίνει διαρκή και δραστική περικοπή της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, η Ελλάδα θα πρέπει να πάει κόντρα και να εξορύξει μεγάλες ποσότητες υδρογονανθράκων, ο συγγραφέας επικαλείται «γεωπολιτικούς λόγους».
Ας δούμε όμως τι σημαίνουν πρακτικά οι προτάσεις του. Τίποτε λιγότερο από το ότι η Ελλάδα θα πρέπει να μπει σε μία τεράστιων περιβαλλοντικών επιπτώσεων περιπέτεια και να εξορύξει από πολλά σημεία φυσικό αέριο, το οποίο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του συγγραφέα αν ξεκινούσε αύριο θα χρειαζόταν τουλάχιστον 6-8 χρόνια για να διαπιστωθεί ότι ένα κοίτασμα είναι εμπορικό (σ. 155). Αν συνυπολογίσουμε τον χρόνο της κατασκευής των υποδομών για την άντληση και μεταφορά, πρότζεκτ που ιδίως για εξόρυξη από θαλάσσιες περιοχές είναι φαραωνικών διαστάσεων κατασκευαστικό πλάνο που απαιτεί τουλάχιστον άλλα 6-8 χρόνια για την εμπορική αξιοποίησή του φυσικού αερίου και με δεδομένα ότι, όπως παραδέχεται ο Μανιάτης, μετά το 2050 δεν ξέρουμε αν θα χρησιμοποιείται πλέον φυσικό αέριο και ότι διανύουμε ήδη το 2024, στην πράξη προτείνει ένα σχέδιο εξορύξεων που θα στέλνει φυσικό αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές σε 16 χρόνια από σήμερα, δηλαδή το 2040, άρα να οργανώσουμε μία τεράστια καταστροφή για να πουλήσουμε φυσικό αέριο για 10 μόνο χρόνια.
Δυστυχώς, το «δεν υπάρχει Planet B» στον τίτλο του βιβλίου ακυρώνεται με τις σκληρές θέσεις του Γιάννη Μανιάτη υπέρ της συνέχισης της χρήσης των ορυκτών καυσίμων και ιδιαίτερα με την εμμονή του για μεγάλης κλίμακας εξορύξεις φυσικού αερίου από την Ελλάδα. Ενα ανάλογο σχέδιο δεν έχει καμία σχέση με την Πράσινη Μετάβαση ούτε με τον υιοθετημένο από την Ε.Ε. στόχο της κλιματικής ουδετερότητας για το 2050.
Κλείνοντας αυτό το σημείωμα αξίζει, θεωρώ, να κάνουμε μια αναφορά σε αυτό που ο Γιάννης Μανιάτης ονομάζει «κλιματικό πατριωτισμό» (σ. 193). Επειδή τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα για τις καταστροφικές συνέπειες στο κλίμα από τα ορυκτά καύσιμα είναι γνωστά εδώ και χρόνια και επειδή η Ε.Ε. έχει δεσμευτεί για τη μείωση των εκπομπών, αλλά και την απεξάρτηση από τα καύσιμα αυτά, μοιάζει παράδοξο να προτείνεται η εξόρυξή τους ως πατριωτική επιλογή. Είναι προφανέστατα μια μη πατριωτική επιλογή με καταστροφικά αποτελέσματα
*Μέλος της Γραμματείας του ΚΟΣΜΟΣ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας