Οι συντάκτες της σιωπής

Οι συντάκτες της σιωπής

Πόσο φονικό μπορεί να είναι το αποτύπωμα των διαστρεβλωτικών πρακτικών των μέσων μαζικής ενημέρωσης στη διάδοση της πληροφορίας; Εχετε αναλογιστεί πώς (ανα)γνωρίζουμε τον κόσμο μέσα από τις μιντιακές αφηγήσεις και τις μιντιακές αποσιωπήσεις;

Η πολιτική έχει δώσει τη θέση της στην επικοινωνία. Ποιος θυμάται το πρόστιμο από την Ευρωπαϊκή Ενωση για τη μη τήρηση των σιδηροδρομικών κανόνων; Μήπως πριν κηδεύσουμε ανθρώπους είχαμε κηδεύσει την ηθική μας; Κάποιοι δημοσιογράφοι είπαν πως οι τραγωδίες του παρελθόντος έχουν βελτιώσει τις υποδομές της χώρας. Ηταν επιλεκτικοί, ωστόσο, όσον αφορά τις τραγωδίες

Της Δήμητρας Αθανασοπούλου

Εχει χυθεί πολύ μελάνι αυτές τις ημέρες για την κακιά ώρα και την κακιά χώρα. Η πολιτική ηγεσία έχει βρεθεί δικαίως υπόλογη και θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της. Δεν είναι ωστόσο η μόνη. Τα Τέμπη είναι μια υπόθεση μιντιακής αιτιότητας.

Εδώ και πόσο καιρό η δημοκρατία υποχωρεί μπροστά στα συμφέροντα των μεγάλων συγκροτημάτων μέσων μαζικής ενημέρωσης; Πότε μιλήσαμε για τελευταία φορά στα συστημικά μέσα για την εντεινόμενη υποστελέχωση και τις αλλεπάλληλες καταγγελίες από τους ίδιους τους εργαζόμενους για εγκατάλειψη του συστήματος ασφάλειας στα δεδομένα του 2004;

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για το σύμπαν των ΜΜΕ. Κατακλυζόμαστε από πληροφορίες που αδυνατούμε να φιλτράρουμε, σπέρνουμε πανικό και δεν διασταυρώνουμε ειδήσεις. Υπηρετούμε μίντια που δεν μας επιτρέπουν να ερευνήσουμε, επειδή για να μπορεί να βιοποριστεί κανείς από τη δημοσιογραφία είναι αναγκασμένος είτε να γεμίζει βιαστικά σελίδες και να κάνει κλικ είτε να ξεχάσει όσα έμαθε και να συμμορφωθεί με τη «γραμμή» του μέσου.

Για να είναι, συνεπώς, κάποιος καλός δημοσιογράφος, που φιλτράρει και διασταυρώνει πληροφορίες, που δεν υπηρετεί εργοδότες αλλά την αλήθεια, που εξαντλεί τον χρόνο που πρέπει για ένα θέμα, δεν θα πρέπει να εξαρτά την επιβίωσή του από τη δημοσιογραφία.

Ναι, η πολιτική ευθύνη είναι περισσότερο από αυτονόητη στην περίπτωση των Τεμπών. Ποια είναι η δημοσιογραφική ευθύνη; Πόσο καιρό οι υπάλληλοι του ΟΣΕ βγάζουν ανακοινώσεις και καλούν σε απεργίες; Πόσο καιρό αποσιωπούμε τις ελλείψεις και τα προβλήματα στις υποδομές του κρατικού δικτύου μεταφορών; Πόσο καιρό χλευάζουμε τα αιτήματα των συνδικαλιστών, απλά και μόνο γιατί η λέξη «συνδικαλισμός» έχει χρωματιστεί πολιτικά; Είναι τεράστια τα συμφέροντα γύρω από τον έλεγχο των μεταφορών.

Οι δυσλειτουργίες αποσιωπώνται ή γράφονται σε μονόστηλα. Η ελληνική δημοσιογραφία είναι συνυπεύθυνη. Ας το παραδεχτούμε. Εχουμε συνηθίσει να συναινούμε στον θάνατο των Αλλων. Στον βιολογικό θάνατο, στους μικρούς καθημερινούς θανάτους. Η ελληνική δημοσιογραφία κάνει πρωταθλητισμό στη στείρα αναπαραγωγή. Στα σάιτ, στις τηλεοράσεις, ακόμα και στις εφημερίδες. Σπάνια γίνονται έρευνες. Συνήθως δεν υπάρχει χρόνος. Γιατί ζητούνται λέξεις, πολλές λέξεις. Γιατί δεν πρέπει να δυσαρεστήσουμε σημαντικούς «φίλους» των μίντια και κυβερνήσεις.

Η πολιτική έχει δώσει τη θέση της στην επικοινωνία. Ποιος θυμάται το πρόστιμο από την Ευρωπαϊκή Ενωση για τη μη τήρηση των σιδηροδρομικών κανόνων; Μήπως πριν κηδεύσουμε ανθρώπους είχαμε κηδεύσει την ηθική μας; Κάποιοι δημοσιογράφοι είπαν πως οι τραγωδίες του παρελθόντος έχουν βελτιώσει τις υποδομές της χώρας. Ηταν επιλεκτικοί, ωστόσο, όσον αφορά τις τραγωδίες. Και μάλιστα επέλεξαν συναισθηματικά προσδιορισμένες πληροφορίες.

Ο κριτικός λόγος διογκώνεται ή συρρικνώνεται ανάλογα με το αποτέλεσμα των εκλογών. Ελάχιστα μέσα αμφισβητούν και αρθρώνουν έναν εναλλακτικό λόγο.

Η ΕΣΗΕΑ έστειλε μια ανακοίνωση. Κρίνω σκόπιμο να την παραθέσω. «Η τραγωδία στα Τέμπη αναδεικνύει, με οδυνηρότατο τρόπο αυτή τη φορά, τα δομικά προβλήματα που μαστίζουν τα ελληνικά ΜΜΕ. Οι προειδοποιήσεις των εργαζομένων στους σιδηροδρόμους δεν είχαν την κάλυψη που αναλογούσε στη σοβαρότητα του ζητήματος και τα λίγα, αλλά υπαρκτά, ρεπορτάζ δημοσιογράφων, ΜΜΕ και ερευνητικών δημοσιογραφικών ομάδων δεν αναπαρήχθησαν.

Οσο τα ΜΜΕ απομακρύνονται από την αποστολή τους να ελέγχουν την εξουσία, όσο στην ιεράρχηση των ειδήσεων κυριαρχούν κριτήρια άσχετα με την υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος, όσο οι επιχειρήσεις ΜΜΕ περιορίζονται να λειτουργούν απλώς ως επιχειρήσεις και με όρους τηλεθέασης και επισκεψιμότητας, όσο οι δημοσιογράφοι υφίστανται περιορισμούς στο να ερευνούν, τόσο θα αποδυναμώνονται οι θεσμικές εγγυήσεις για τη λειτουργία του κράτους.

Η στείρα αναπαραγωγή non paper, ακόμη και αυτές τις τραγικές ώρες, από μερίδα ενημερωτικών σελίδων, είναι άλλο ένα δείγμα δημοσιογραφικής στρέβλωσης. Ο δημοσιογραφικός κλάδος αναλαμβάνει το μέρος της ευθύνης που του αναλογεί. Τα Διοικητικά Συμβούλια της ΕΣΗΕΑ και της ΕΣΠΗΤ θεωρούν ότι διερμηνεύουν τη βούληση των δημοσιογράφων, αναλαμβάνοντας τη δέσμευση ότι τα αίτια και οι ευθύνες για αυτή την ανείπωτη φρίκη θα ερευνηθούν σε βάθος, με ψυχραιμία, επαγγελματισμό και τεκμηρίωση. Ακριβώς όπως συμβαίνει αυτές τις ώρες από την πλειονότητα των συναδέλφων, ιδιαίτερα όλων όσοι βρίσκονται στην “πρώτη γραμμή”, άυπνοι, υπό δραματικές συνθήκες».

Ναι, η Ενωσή μας ανέλαβε ένα μέρος της ευθύνης. Εκ των υστέρων... Θα αναλάβει άραγε την ευθύνη που της αναλογεί για τους «συντάκτες της σιωπής» για να γίνει η «δημοσίευση ψυχή της δημοκρατίας»… και όχι όχημα της συντριβής;