Τι σημαίνει: Μη

Μία από τις πιο χρήσιμες λέξεις της ελληνικής γλώσσας είναι το αρνητικό μόριο «μη». Σύμφωνα με το Μείζον Ελληνικό Λεξικό, το «μη» εκφράζει απαγόρευση ή συμβουλή («μη μιλάς!», ή «μην περιμένεις πολλά από τους ανθρώπους...»), επίσης αποτροπή, ευχή ή κατάρα, αλλά και όρκο («μη σώσεις να πατήσεις το πόδι σου στο σπίτι μου!» ή «μη, για τ’ όνομα του Θεού!»), ακόμα ενδοιασμό ή απορία, οπότε είναι συνώνυμο του «μήπως» («μην τυχόν παρεξηγήσει τα λόγια μου...»), κι εν τέλει άρνηση («για να μην κρυώσεις, ντύσου!») και αντίθετη έννοια («οι μη επαρκείς δημόσιοι πόροι...»).

Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ετυμολογεί το αρχαίο μόριο «μη» από το ινδοευρωπαϊκό αρνητικό μόριο *me, αναφέροντας τις εκδοχές του σε διάφορες γλώσσες: σανσκριτικά και περσικά *ma, αρμένικα *mi, αλβανικά *mos, κ.λπ.. Σε όποια γλώσσα και να το πεις, το «μη» είναι μια λέξη που ντύνει σημαντικές έννοιες και δυνατά συναισθήματα – είναι χρήσιμο, γιατί είναι ένα σύντομο και εύχρηστο λεκτικό εργαλείο ελέγχου.

«Μη!» θα φωνάξει έντρομος ο γονιός όταν το νήπιο θα ξεφύγει από την επίβλεψή του και θα πεταχτεί στη μέση του δρόμου. Προφανώς, η στέρηση της ελευθερίας μετακίνησης του μικρού παιδιού είναι δικαιολογημένη και επιβεβλημένη: ένα τρίχρονο έχει άγνοια κινδύνου.

Ομως, πώς πρέπει να αντιδράσουμε στις απαγορεύσεις, που εισάγονται με το «μη», όταν είμαστε ενήλικοι με σώας τας φρένας και απλώς δεν συμφωνούμε μ’ αυτές; Κανείς δεν διαφωνεί με το «Ου φονεύσεις», αλλά τι γίνεται με τα χίλια δυο «μη» που υφαίνουν το πλέγμα των κοινωνικών μας ορίων, εκπορευόμενα είτε από τους νόμους και τα έθιμα, είτε από τα αγαπημένα μας πρόσωπα, που θέλουν να μας προφυλάξουν από τον εαυτό μας; Μη βλασφημείς τα θεία, θα πας στην Κόλαση. Μην απειθαρχείς στην εξουσία, θα πας φυλακή. Μην αντιδράς στη σύλληψη, θα φας ξύλο. Μην προσβάλλεις τα χρηστά ήθη, θα γίνεις αποσυνάγωγος. Μη, μη...

Σιγά σιγά, όλα αυτά τα «μη» συσσωρεύονται και χτίζουν ανεπαισθήτως έναν τοίχο γύρω μας. Οσο κραταιούται η ασφάλειά μας, τόσο αποδυναμώνονται η ελευθερία και η απόλαυση: μην ανάβεις τζάκι, επιμένουν κάποιοι, είναι καρκινογόνο. Μην καπνίζεις, μην πίνεις, μην τρως λιπαρά ή συντηρημένα τρόφιμα: θα πάθεις καρκίνο ή καρδιοαγγειακές νόσους, ή εγκεφαλικό, ή όλα αυτά μαζί.

Μην πολυκυκλοφορείς στους δρόμους, κινδυνεύεις από τη μόλυνση της ατμόσφαιρας ή τις ακτινοβολίες των ηλεκτρονικών συσκευών και αν τη γλιτώσεις απ’ όλα αυτά, όλο και κάποιο τροχοφόρο μπορεί να σε αφήσει στον τόπο. Μην μπαίνεις στη θάλασσα, μπορεί να πνιγείς, μην παίρνεις αεροπλάνο, μπορεί να πέσει, μην καβαλάς μηχανή, θα σκοτωθείς. Μη δίνεις την εμπιστοσύνη σου, θα απογοητευτείς. Μην προσφέρεις την αγάπη σου, θα πληγωθείς. Μη βοηθάς τους άλλους, θα εισπράξεις την αγνωμοσύνη τους. Μην παίζεις, θα χάσεις. Μη διαβάζεις, θα μπερδευτείς. Μην οραματίζεσαι έναν δικαιότερο κόσμο, τα πράγματα δεν αλλάζουν. Μη φωνάζεις, θα βρεις τον μπελά σου. Μη φυτεύεις δέντρο, θα ξεραθεί. Μην περιμαζεύεις αδέσποτο, θα πεθάνει. Μην κάνεις παιδί, θα μεγαλώσει και θα γίνει ένας ακόμα ηλίθιος ανάμεσα στο πλήθος. Μη χαίρεσαι, θα λυπηθείς. Μην προσπαθείς για τίποτα, μπορεί να αποτύχεις.

Κι εντέλει, αυτή η τρομερή λέξη, αυτό το «μη» το άτεγκτο, επισφραγίζει την ύστατη απαγόρευση: μη ζεις, στην τελική, η ζωή έτσι κι αλλιώς είναι θανάσιμη, σε οδηγεί μαθηματικά στον τάφο.

📌 Μη μου τους κύκλους τάραττε
Αρχιμήδης