Διακοπές στην Ιταλία

Στα πόδια της απλωνόταν όλη η λαμπρότητα του Απρίλη στην Ιταλία. Ο ήλιος ξεχύθηκε καταπάνω της. Η θάλασσα, σχεδόν ασάλευτη, κούρνιαζε στη λιακάδα. Στην αντικρινή πλευρά του κόλπου τα υπέροχα βουνά, με εξαίσια χρωματική ποικιλία, κούρνιαζαν επίσης λουσμένα στον ήλιο∙ και κάτω από το παράθυρό της, στους πρόποδες της σπαρμένης με λουλούδια χλοερής πλαγιάς από όπου υψωνόταν το τείχος του πύργου, ένα πανύψηλο κυπαρίσσι έτεμνε τις απαλές βιολετιές και ρόδινες αποχρώσεις των βουνών και της θάλασσας σαν ένα τεράστιο μαύρο ξίφος».

Μπορεί ένα ταξίδι να μας μεταμορφώσει; Μπορεί να υπάρχει ένα μέρος στον κόσμο που μοιάζει τόσο μαγικό, σαν τη γη της ουτοπίας, ώστε να επουλώσει τα τραύματά μας; Ο «Μαγεμένος Απρίλης» της Ελίζαμπεθ φον Αρνιμ, που έφτασε πρόσφατα στα χέρια μου, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ποταμός σε μετάφραση της Παλμύρας Ισμυρίδου, γράφτηκε το 1922 και νομίζω πως αυτό ακριβώς πραγματεύεται: την ανάγκη μας να αποδράσουμε σε έναν μαγικό τόπο μακριά από τη δύσκολη καθημερινότητα.

Φανταστείτε στο συντηρητικό τοπίο της Αγγλίας του 1920 τέσσερις εντελώς διαφορετικές γυναίκες να απαντούν σε μια διαφήμιση στους Times με το εξής περιεχόμενο: «Για τους λάτρεις της γλυσίνας και της λιακάδας. Μικρός ιταλικός μεσαιωνικός πύργος στα παράλια της Μεσογείου ενοικιάζεται επιπλωμένος για τον μήνα Απρίλιο. Διατίθεται το απαραίτητο προσωπικό. Z,Box 1000, The Times».

Η καθεμιά από αυτές τις γυναίκες είναι αόριστα δυστυχισμένη στη ζωή της. Η κυρία Γουίλκινς και η κυρία Αρμπαθνοτ «βουλιάζουν» στη ρουτίνα συμβατικών γάμων, η περίεργη και αυστηρή κυρία Φίσερ αποζητά περασμένα μεγαλεία, και η πανέμορφη λαίδη Κάρολαϊν Ντέστερ έχει βαρεθεί να συναναστρέφεται βαρετούς τύπους της αγγλικής αριστοκρατίας.

Τολμούν λοιπόν να απαντήσουν στην αγγελία και ένας συνηθισμένος βροχερός αγγλικός Απρίλης γίνεται ξαφνικά ένας μαγεμένος ιταλικός Απρίλης. Το μεσογειακό κλίμα και το πανέμορφο κάστρο Σαν Σαλβατόρε αρχίζουν σιγά σιγά να επηρεάζουν τις τέσσερις γυναίκες. Οι αντιλήψεις τους αλλάζουν και ξυπνούν μια ακόρεστη αγάπη για ζωή. Η ομορφιά έχει κάνει το θαύμα της και η συγγραφέας τις παρακολουθεί από κοντά και μας μεταφέρει με οξυδέρκεια την αλλαγή τους. Αν κάτι θα ζηλέψει ο αναγνώστης είναι σίγουρα οι πανέμορφοι κήποι που περιγράφει, το κάνει τόσο επιτυχημένα που σου δημιουργεί τη διάθεση να γεμίσεις μια βαλίτσα και να φύγεις για το ονειρικό Σαν Σαλβατόρε.

Ο «Μαγεμένος Απρίλης» ανέβηκε πολλές φορές στη θεατρική σκηνή και έγινε ταινία. Η συγγραφέας το έγραψε μετά από τις διακοπές ενός μήνα στην Ιταλική Ριβιέρα, και είναι ίσως το πιο γοητευτικό από τα μυθιστορήματά της. Είναι επίσης, πιθανότατα, το πιο πολυδιαβασμένο από όλα τα έργα της. Η Ελίζαμπεθ φον Αρνιμ φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια καταλαμβάνει μια σημαντική θέση ανάμεσα στις φεμινίστριες της εποχής της. Η ζωή της άλλωστε ήταν και η έμπνευσή της.

Με καταγωγή από την Αυστραλία, ξαδέλφη της Νεοζηλανδής διηγηματογράφου Κάθριν Μάνσφιλντ, μετά τον αποτυχημένο γάμο της με τον αυταρχικό Γερμανό αριστοκράτη, κόμη Αύγουστο φον Αρνιμ, αφοσιώθηκε στη συγγραφή με πολύ μεγάλη επιτυχία. Τα πρώτα της εν πολλοίς αυτοβιογραφικά βιβλία, «Η Ελίζαμπεθ και ο γερμανικός κήπος» (1898), «Το μοναχικό καλοκαίρι» (1899) και «Η ευεργέτιδα» (1902) την καθιέρωσαν. Με λεπτή ειρωνεία, λογοτεχνική έμπνευση και κριτικό πνεύμα έγραφε για την καταπίεση γυναικών της δικής της τάξης που προσπαθούσαν να σηκώσουν το ανάστημά τους στην ανδροκρατούμενη γερμανική και αγγλική κοινωνία. Στον «Μαγεμένο Απρίλη» στέκεται κριτικά απέναντι και στη θρησκεία και στα υποτιθέμενα στηρίγματά της.

Ο «Μαγεμένος Απρίλης» διαβάζεται στο θέρος απνευστί, όχι μόνο γιατί περιγράφει έναν πανέμορφο τόπο, αλλά γιατί μας μεταφέρει υπαρξιακές αγωνίες των πρωταγωνιστριών τού 1920 με έναν τρόπο που μας αφορά και τώρα, στο 2022. Και ναι, το βιβλίο αυτό είναι μια καλή αφορμή να πιστέψουμε πως ίσως πράγματι υπάρχει ένας τόπος μαγικός, αυτός της λογοτεχνίας, όπου οι άνθρωποι ξεχνούν τις κοινωνικές συμβάσεις και τη δύσκολη καθημερινότητά τους και βουτούν ελεύθεροι στην ομορφιά.