Μα γίνονται ακόμη αισιόδοξες ελληνικές ταινίες;

Δεν ξέρω αν είναι κομεντί (δεν είναι, αν και γέλασα μετά δακρύων σε ορισμένα σημεία). Δεν ξέρω αν παίζει με το μαύρο χιούμορ (όχι ακριβώς -αν και συνδιαλέγεται με το μελαγχολικά γκροτέσκο, μα ως υπαρξιακό, δομικό χαρακτηριστικό ηρώων και θεατών). Δεν ξέρω καν αν ανήκω στον «μέσο θεατή», ως γράψαν κάποιοι πως γι' αυτούς προορίζεται η ταινία.

Αυτό που ξέρω είναι πως με το «μέσο», «κατώτερο» ή «κατώτατο μεσοαστικό» μυαλουδάκι μου, παρακολούθησα μια ταινία που βγαίνοντας έκανα τον σταυρό μου, απορώντας: μα είναι δυνατόν το 2021 να γίνονται αισιόδοξες ελληνικές ταινίες;

Χωρίς βρισιές, δίχως να τρίζουν (ή και να σπάνε ενίοτε) δόντια, χωρίς δεκαπέντε (και καλά) επίπεδα «εμβάθυνσης στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα», δίχως ένα φινάλε που σε αφήνει με περισσότερες απορίες απ' ό,τι η έναρξη και χωρίς μια αισθητική που θυμίζει μουχλιασμένο ρούχο, που πλασάρεται ως «νέο κύμα» στη μόδα; Με δομή, προσεγμένο σενάριο, συνειδητή σκηνοθεσία σε κάθε λήψη και ανάδειξη κάθε λεπτομέρειας; Μια ταινία, που ακόμη και ο ίδιος ο χώρος, αλλά και τα άψυχα υλικά λειτουργούν ως ένας ακόμη πρωταγωνιστικός ρόλος;

Η Σόνια Λίζα Κέντερμαν είναι μία νέα σκηνοθέτρια. Νέα, κανονικά νέα -όχι σαν οι 50άρηδες αποκαλούνται «εκπρόσωποι της νέας γενιάς»! Με σπουδές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, δημιούργησε την πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία, της οποίας συνυπογράφει και το σενάριο (μαζί με την Τρέισι Σάντερλαντ).

Η ταινία ονομάζεται «Ο Ράφτης», ξεκίνησε ήδη να προβάλλεται στα θερινά σινεμά (που επιτέλους άνοιξαν), θα έχουμε τη δυνατότητα να τη δούμε και για τις επόμενες δύο εβδομάδες (και μία αυτή που ήδη τρέχει) και είναι κομμένη και ραμμένη σε αυτό που οι πρωταγωνιστές της ονόμασαν «παρηγόρια» (Δ. Ημελλος), «εξυπνάδα του Ελληνα» (Τ. Κουλίεβα) και «όνειρο κι ευχή» (Θ. Παπαγεωργίου).

«Αλλαξαν οι καιροί... Καιροί είναι κι άλλαζουν», ακούγεται να λέει ο σπουδαίος Θανάσης Παπαγεωργίου στην ταινία. Ο ίδιος υποδύεται τον πατέρα του ράφτη μας (Δημήτρης Ημελλος), ράφτης και ο ίδιος, που, μεγάλος πια, με μια απίθανη παρέα ηλικιωμένων φίλων (Γιώργος Μπινιάρης, Κώστας Λάσκος), επεξεργάζεται τη μετάβαση αυτή: από μια εποχή που οι άνθρωποι πρόσεχαν τι φορούσαν (από το ύφασμα του ρούχου, έως και το μαντιλάκι στην τσέπη του σακακιού) σε μία άλλη εποχή, που αντί να κινεί το πόδι τη μηχανή (όπως γίνεται με τις ραπτομηχανές), «κινεί» η μηχανή τον άνθρωπο. 'Η μήπως απλά τον «χρησιμοποιεί»; «Στους μεγαλύτερους, η νέα εποχή δεν τους πάει. Αν και ένας ηλικιωμένος άνθρωπος είναι από τη φύση του ένας αδύναμος άνθρωπος, αυτό δεν σημαίνει ότι παθητικοποιείται», μας λέει ο Θανάσης Παπαγεωργίου. «Τώρα, θα μου πεις, ίσως δεν φαίνεται και μεγάλη διαφορά και στους νεότερους. Αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Αυτό είναι κάμωμα της εποχής. Σαν ήμουν εγώ νέος, ήμασταν δραστήριοι και αγωνιζόμασταν και θεατρικά και πολιτικά. Τώρα, θεωρώ πως όλα βοηθάνε στο να γίνει παθητικός ο άνθρωπος. Οταν έχεις να κυνηγήσεις μόνο την επιβίωσή σου, αυτό είναι πάρα πολύ βάρβαρο ήδη. Και δεν σου αφήνει περιθώρια να πας και παρακάτω: να δουλέψεις και το πνεύμα σου, να σκεφτείς και την πνευματική σου τροφή... Αυτό φαίνεται και στο ντύσιμο, αν θες. Κάποτε ντύνονταν καλά για να κρύψουν όλα όσα τους έλειπαν. Τώρα δεν υπάρχει αυτό. Τώρα βγαίνουμε όπως να 'ναι. Τα παιδιά φορούν σκισμένα παντελόνια. Γιατί; Για να δείξουν ότι δεν νοιάζονται. Και καλά κάνουν. "Δε μ' ενδιαφέρει το τι θα πεις" -αυτό σημαίνει το ότι φοράω κουρέλια και βγαίνω. Προσωπικά, μ' αρέσει πολύ αυτή η απελευθέρωση. Το ότι σπάμε αυτά τα κοινωνικά δεσμά. Δεν έχουμε πια ανάγκη να κάνουμε τσάκιση στο παντελόνι, γιατί δεν μας νοιάζει τι θα πει ο άλλος! Φτάνει πια με τα κοστούμια και τις γραβάτες που μας διαφεντεύουν», καταλήγει.

Η σκηνοθέτρια κατορθώνει να βγάλει το καλύτερο των πρωταγωνιστών της. Ο Δημήτρης Ημελλος «γράφει» στο πανί με το βλέμμα του. «Γενικά, πολλά δεν χρειάζεται να ειπωθούν με λόγια σε αυτήν την ταινία, καθώς η Σόνια αξιοποιεί βλέμματα και σιωπές και σώματα και εικόνες», όπως μας λέει η Ταμίλα Κουλίεβα. Η ίδια ενσαρκώνει μια γυναίκα μετανάστρια, με οικογένεια (υπέροχος ο Στάθης Σταμουλακάτος στον ρόλο του συζύγου της), που ουσιαστικά δρα ως καταλύτης για να κινητοποιηθεί ο ράφτης μας.

Καταξιωμένη ηθοποιός η ίδια, είναι η τρίτη φορά που εμπιστεύεται έναν νέο άνθρωπο στη σκηνοθεσία. «Η Σόνια αφήνει χώρο στον θεατή να δράσει και να σκεφτεί, δίχως να του υποδεικνύει το πώς. Κάτι εξαιρετικά δύσκολο. Και το κάνει αριστοτεχνικά. Για να μιλήσω με όρους ραπτικής, κέντησε σενάριο και σκηνοθεσία με απίστευτη προσοχή στη λεπτομέρεια και ταυτόχρονα κατόρθωσε να μην τα "πει" όλα στον θεατή -να αφήσει περιθώριο. Αέρα. Ελευθερία», μας εξηγεί.

Οσο για τον ίδιο τον πρωταγωνιστή Δ. Ημελλο, ο ίδιος υποδύεται έναν άνθρωπο καλλιτέχνη, που ως «παιδί» παίζει με άλλα παιδιά (απίστευτη είναι η μικρή Δάφνη Μιχοπούλου) αλλά και με την ίδια την τέχνη του, προσπαθώντας εν τέλει να βιοποριστεί από αυτήν, χωρίς ωστόσο ποτέ να την «φθηνοποιήσει» -ακόμη κι όταν αναγκάζεται να δημιουργήσει με φθηνά υλικά... όπως ένα τραπεζομάντιλο! «Αυτό κάνουν οι καλλιτέχνες», μας λέει. «Παίζουν σχεδόν ερωτικά με την τέχνη τους. Αυτό κάνει και ο Ελληνας: σαν έρθει ο κόμπος στο χτένι, τότε (ίσως και μόνο τότε) θα βρει τρόπο! Θα καταφέρει να ξαναγεννηθεί».

Η ταινία σίγουρα βρήκε τρόπο... Πράγματι, από το τελευταίο φιλμ του αείμνηστου Νίκου Τριανταφυλλίδη «Οι Αισθηματίες» είχαμε να το πούμε αυτό: επιτέλους, μία (ακόμη) εξαιρετική ελληνική ταινία.