Το φάντασμα της χούντας επέστρεψε στη Χιλή

Κακόγουστο ανέκδοτο θυμίζει το εκλογικό αποτέλεσμα στη Χιλή. Στη χώρα που βίωσε τη βάρβαρη χούντα του Πινοτσέτ και δυο χρόνια μετά τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, όπου κυριαρχούσε το αίτημα για μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία, ο νικητής του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών και με σοβαρές πιθανότητες να αναδειχθεί πρόεδρος της χώρας είναι ένας ακροδεξιός, νοσταλγός του δικτάτορα και θαυμαστής του Τραμπ και του Βραζιλιάνου Μπολσονάρο.

Μέχρι χθες το βράδυ και στο 97,52% της καταμέτρησης, ο Χοσέ Αντόνιο Καστ προηγούνταν με 28,3% των ψήφων. Ο αριστερός Γκαμπριέλ Μπόριτς, ένας από τους πρώην ηγέτες των φοιτητικών διαδηλώσεων, τερμάτιζε δεύτερος με 24,07%.

Θα χρειαστεί η συστράτευση όλων των προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων στον δεύτερο γύρο στις 19 Δεκεμβρίου για να μην ενθρονιστεί ο Καστ στο εμβληματικό προεδρικό μέγαρο Λα Μονέδα, εκεί όπου έπεσε ηρωικά ο Σαλβαδόρ Αλιέντε πριν από 48 χρόνια.

Ο 55χρονος Καστ, δικηγόρος και πολιτικός που κατέβηκε στις εκλογές ως αουτσάιντερ για να πετύχει μια απρόσμενη νίκη, είναι ένας φανατικός Καθολικός, πατέρας εννέα παιδιών, πολέμιος των αμβλώσεων και του γάμου μεταξύ ομοφυλόφιλων και -πάνω απ’ όλα- θιασώτης του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου του Πινοτσέτ. Σόι πάει το βασίλειο, θα έλεγε κανείς, καθώς ο αδελφός του είχε διατελέσει διευθυντής της Κεντρικής Τράπεζας της Χιλής επί χούντας.

Στην επινίκια ομιλία του υποσχέθηκε στους ψηφοφόρους του ότι θα αποκαταστήσει «την ειρήνη, την τάξη, την πρόοδο και την ελευθερία», χαρακτήρισε τον β’ γύρο των εκλογών ως μια μάχη ανάμεσα «στον κομμουνισμό και την ελευθερία» και τόνισε πως δεν θέλει η χώρα του να ακολουθήσει τον δρόμο της Κούβας και της Βενεζουέλας.

«Δεν κατεβήκαμε στους δρόμους για να μείνουν τα πάντα ίδια», απάντησε ο 35χρονος Γκαμπριέλ Μπόριτς, επικεφαλής της αριστερής συμμαχίας «Apruebo dignidad» («Εγκρίνω την αξιοπρέπεια), ο οποίος υπόσχεται να τερματίσει το νεοφιλελεύθερο μοντέλο, να φορολογήσει τους πλούσιους και να οικοδομήσει μια δικαιότερη κοινωνία με έμφαση στη δημόσια παιδεία και υγεία, στην αλλαγή του ιδιωτικού συνταξιοδοτικού συστήματος και την προστασία του περιβάλλοντος. Για να το καταφέρει όμως, θα πρέπει να συνασπιστούν γύρω του όλες οι κεντροαριστερές και κεντρώες δυνάμεις, ένα όχι και τόσο εύκολο στοίχημα.

Ο κεντροδεξιός υποψήφιος Σεμπαστιάν Σιτσέλ, ο οποίος συγκέντρωσε το 12% των ψήφων, είπε απευθυνόμενος στους ψηφοφόρους του πως ο ίδιος δεν θα ψήφιζε επ’ ουδενί τον υποψήφιο της Αριστεράς. Η κεντροαριστερή Γιάσνα Προβόστε, αντίθετα, που έλαβε το 11,7%, δήλωσε πως δεν θα μπορούσε ποτέ να μείνει αμέτοχη απέναντι «στο πνεύμα του φασισμού που εκπροσωπεί ο Καστ».

Σε κάθε περίπτωση, ο δεύτερος γύρος προβλέπεται εξαιρετικά πολωμένος, σε μια περίοδο μάλιστα όπου βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη η κατάρτιση νέου Συντάγματος. Ενα σοβαρό πολιτικό και κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο θίγει η πολιτική αναλύτρια κι ερευνήτρια Μάρτα Λάγος, διευθύντρια του Λατινοβαρόμετρου, είναι το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό της αποχής.

«Εχουμε να κάνουμε με μια κρίση εκπροσώπησης η οποία σέρνεται εδώ και πολύ καιρό», λέει στο BBC Mundo. «Θα πρέπει λοιπόν να δούμε τι σημαίνει το γεγονός ότι σε μια εκλογική αναμέτρηση, που υποτίθεται πως ήταν πολύ σημαντική, καθώς ο νέος πρόεδρος θα έχει το καθήκον της κατάρτισης του νέου Συντάγματος, το 52% δεν πηγαίνει να ψηφίσει. Εχουμε ουσιαστικά δύο χώρες», εκτιμά η Μάρτα Λάγος. «Μία που δεν συμμετέχει κι άλλη μία που συμμετέχει σε συνθήκες πόλωσης».