Μήνας κρίσιμων εκλογών που αλλάζουν τις ισορροπίες

Αυτός ο Νοέμβριος θα είναι καταλυτικός για τις εξελίξεις στη Λατινική Αμερική, καθώς οι εκλογές σε Αργεντινή, Χιλή και Ονδούρα προβλέπεται να αλλάξουν τον πολιτικό χάρτη. Η αναμέτρηση στις περιφερειακές της Βενεζουέλας σηματοδοτεί την αναδίπλωση της αποτυχημένης τακτικής της αντιπολίτευσης, ενώ η Νικαράγουα, που άνοιξε την αυλαία των εκλογών την περασμένη Κυριακή, αντιμετωπίζει το φάσμα νέων κυρώσεων.

Ο Ντανιέλ Ορτέγα κέρδισε άνετα με 76% την τέταρτη συνεχόμενη θητεία του από το 2007 και την 5η συνολικά, αφού διετέλεσε πρόεδρος και το 1985-1990. Χωρίς ουσιαστικά σοβαρούς αντιπάλους, μετά τη σύλληψη κάπου 35 πολιτικών το καλοκαίρι, ανάμεσά τους και επτά επίδοξων προεδρικών υποψηφίων, ο πρώην αντάρτης –που με τα χρόνια συμμάχησε με φιλελεύθερους επιχειρηματίες και την ακραία συντηρητική Καθολική Εκκλησία–, ξεσπάθωσε από την Πλατεία της Επανάστασης κατά ΗΠΑ και Ε.Ε. που δεν αναγνωρίζουν το αποτέλεσμα.

Αφού χαρακτήρισε «σκύλας γιους των γιάνκηδων ιμπεριαλιστών» τους φυλακισμένους πολιτικούς που κατηγορούνται για «προδοσία», απέρριψε τις καταγγελίες «που έρχονται από χώρες που συνεχίζουν τις αποικιακές τους πολιτικές», ενώ επέκρινε και τις χώρες της Ε.Ε. «όπου κυβερνούν φασιστικά κόμματα, οι απόγονοι του φρανκισμού» και «τα αδέλφια του Αδόλφου Χίτλερ». Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Αντονι Μπλίνκεν άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο νέων κυρώσεων, ενώ η Ουάσιγκτον είχε ήδη την περασμένη εβδομάδα εγκρίνει σχετικό νόμο, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο αναθεώρησης του Συμφώνου Ελεύθερου Εμπορίου, μέσω του οποίου φτάνει στις ΗΠΑ το 60% των Νικαραγουανών εξαγωγών.

Τη σκυτάλη παίρνει αυτή την Κυριακή 14 Νοεμβρίου η Αργεντινή, όπου θα διεξαχθούν οι ενδιάμεσες βουλευτικές εκλογές, προμηνύοντας προβλήματα για την κυβέρνηση του περονιστή Αλμπέρτο Φερνάντες.

Οι προκριματικές του Σεπτεμβρίου, που θεωρούνται πολιτικό βαρόμετρο των τελικών αποτελεσμάτων των εκλογών, έδειξαν μεγάλη πτώση του κυβερνώντος συνασπισμού, που έχασε σε 18 από τις 24 επαρχίες της χώρας και σημαντική άνοδο της συντηρητικής αντιπολίτευσης. Αν επικυρωθεί αυτή η τάση –όπως έχει συμβεί σε όλες τις αναμετρήσεις των τελευταίων ετών– ο πρόεδρος Φερνάντες μπορεί να χάσει την πλειοψηφία στη Γερουσία και απειλείται να μην διαθέτει πλέον τη μεγαλύτερη πολιτική ομάδα στη Βουλή.

Η κυβέρνηση έχει επιχειρήσει να αντιστρέψει το κλίμα εγκρίνοντας κοινωνικά επιδόματα για τους πιο ευάλωτους και παγώνοντας τις τιμές περισσότερων από 1.400 προϊόντων, ώστε να αντιμετωπιστεί ο πληθωρισμός. Εκείνο το οποίο θεωρείται βέβαιο είναι η ανησυχητική άνοδος της ακροδεξιάς με τον οικονομολόγο και τηλεπερσόνα Χαβιέρ Μιλέι, να φέρεται να καταλαμβάνει ένα 13% στο Μπουένος Αϊρες και να εκλέγεται βουλευτής: πρώτη φορά στην ιστορία της αργεντίνικης μεταπολίτευσης που ένας ακροδεξιός θα φτάσει στο Κοινοβούλιο.

Η πιο σημαντική αναμέτρηση θα δοθεί στις 21 Νοεμβρίου στην Χιλή όπου θα εκλεγεί ο διάδοχος του συντηρητικού επιχειρηματία Σεμπαστιάν Πινιέρα, την ώρα που τη Δευτέρα η Βουλή ψήφισε υπέρ της παραπομπής του σε πολιτική δίκη για τις συναλλαγές μέσω υπεράκτιων εταιρειών που αποκάλυψαν τα Pandora Papers. Ο υποψήφιος του κυβερνώντος συνασπισμού Σεμπαστιάν Σιτσέλ πληρώνει τα σπασμένα παραμένοντας σε όλες τις δημοσκοπήσεις τέταρτος με ένα 9%.

Κι ενώ οι διεκδικήσεις της λαϊκής εξέγερσης του 2019 παραμένουν πιο επίκαιρες από ποτέ και η Συντακτική Συνέλευση επεξεργάζεται ένα νέο δημοκρατικό Σύνταγμα, ραγδαία είναι η άνοδος του ακροδεξιού Χοσέ Αντόνιο Καστ, προασπιστή της δικτατορίας του Πινοτσέτ. Τον τελευταίο μήνα ο Καστ αύξησε τα ποσοστά του κατά 10 μονάδες έναντι 6 μονάδων που ενισχύθηκε η πρόθεση ψήφου για τον 35χρονο Ντανιέλ Μπόριτς του συνασπισμού «Εγκρίνω Αξιοπρέπεια» (συμμαχία του Πλατιού Μετώπου με το Κ.Κ. και τους Πράσινους).

Ετσι, ενώ τρεις από τις τελευταίες δημοσκοπήσεις δίνουν προβάδισμα στον Μπόριτς με ποσοστό 32% έναντι 27% του Καστ, άλλες τόσες ανέδειξαν σε πρώτη δύναμη τον συνασπισμό του ακροδεξιού με ποσοστά 23%-36% έναντι 20%-30% του Μπόριτς.

Την ίδια ημέρα στη Βενεζουέλα θα διεξαχθούν περιφερειακές και δημοτικές εκλογές, οι πρώτες από το 2017 όπου μετέχει σύσσωμη η αντιπολίτευση για την ανάδειξη 23 κυβερνητών Πολιτειών, 335 δημάρχων, δημοτικών συμβούλων και τοπικών βουλευτών. Επειτα από το «μνημόνιο κατανόησης» που υπογράφηκε τον Αύγουστο από κυβέρνηση και αντιπολίτευση ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις του Μεξικού με τη Νορβηγία ως μεσολαβήτρια δύναμη, που έκανε δυνατή αυτή την έστω και μικρή προσέγγιση.

Μερίδα της αντιπολίτευσης, υπό τον αυτοανακηρυχθέντα και ακόμη «προσωρινό πρόεδρο» Χουάν Γουαϊδό, αφού απέτυχε παταγωδώς στη στρατηγική της αντιπαράθεσης στους δρόμους, αναγκάστηκε να προσέλθει στον διάλογο στο Μεξικό δηλώνοντας τώρα πως «υπάρχει δυνατότητα λύσης (της κρίσης) μέσα από μια συμφωνία». Για πρώτη φορά εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία θα υπάρξουν παρατηρητές από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το Κέντρο Κάρτερ, ανάμεσα σε έγκριτες άλλες διεθνείς οργανώσεις για να εγγυηθούν τη διαφάνεια της διαδικασίας, ενώ παρατηρητές στέλνει και η Ρωσία.

Η αυλαία θα πέσει στις 28 Νοεμβρίου με τις προεδρικές εκλογές στην Ονδούρα, που έχουν σημαδευτεί από τις κατηγορίες για διαφθορά αλλά και για σχέση του προέδρου Χουάν Ορλάντο Ερνάντες με καρτέλ ναρκωτικών, όπως συμπέρανε δικαστική έρευνα στις ΗΠΑ.

Η αναμέτρηση θα γίνει ανάμεσα στον υποψήφιο του κυβερνώντος Εθνικού Κόμματος, Νάσρι Ασφούρα και την επικεφαλής του συνασπισμού LIBRE (Ελευθερία και Επανίδρυση) Ξιομάρα Κάστρο. Η Κάστρο, τέως σύζυγος του πρώην προέδρου Μανουέλ Σελάγια που ανατράπηκε με πραξικόπημα το 2009, φέρεται σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις να προηγείται άνετα με 38% έναντι 21% του συντηρητικού της αντιπάλου Ασφούρα.

Ο παλαιστινιακής καταγωγής μεγιστάνας των κατασκευών δεν έχει καλύτερη φήμη από τον Ερνάντες: η Γενική Εισαγγελία ζήτησε πέρσι τον Οκτώβριο τη δίωξή του για υπεξαίρεση 722.000 δολαρίων και ξέπλυμα χρήματος, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε το καλοκαίρι το αίτημα. Λίγο μετά, το όνομά του εμφανίστηκε και στα Pandora Papers.