Ζωντάνεψαν οι εφιάλτες της βίας

Η απόπειρα δολοφονίας κατά του Μιγκέλ Ουρίμπε Τουρμπάι, διεκδικητή του προεδρικού χρίσματους του Δημοκρατικού Κέντρου, κόμματος του συνονόματού του υπόδικου ακροδεξιού πρώην προέδρου της Κολομβίας, Αλβαρο Ουρίμπε, ζωντάνεψε τους χειρότερους εφιάλτες της πολιτικής βίας που σάρωσε τη χώρα το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, όταν δολοφονούσαν προεδρικούς υποψήφιους και μέλη κομμάτων όπως σήμερα δολοφονούν κοινωνικούς ακτιβιστές και αγρότες. Οι φόβοι σήμερα είναι μήπως αυτή η επίθεση αποτελεί προοίμιο ενός νέου κύματος με αφορμή τις προεδρικές του 2026.

Ο 39χρονος πολιτικός είναι γόνος πολιτικής οικογένειας. Παππούς του ήταν ο φιλελεύθερος πρώην πρόεδρος Χούλιο Σέσαρ Τουρμπάι και μητέρα του η δημοσιογράφος Ντιάνα Τουρμπάι που απήχθη από το καρτέλ του Πάμπλο Εσκομπάρ και δολοφονήθηκε κατά την επιχείρησή διάσωσής της: ένα τραγικό επεισόδιο που αφηγείται στο βιβλίο «Είδηση για μια απαγωγή» ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες.

Εχοντας σπουδάσει Δημόσια Διοίκηση στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, του αρέσει να προβάλει ένα τεχνοκρατικό προφίλ. Στα 25 του εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος στην Μπογκοτά και αναδείχτηκε σε φανατικό πολέμιο του τότε δημάρχου της πρωτεύουσας Γουστάβο Πέτρο.

Διεκδίκησε ανεπιτυχώς τη δημαρχία το 2019 και το 2022 εκλέχτηκε γερουσιαστής με το Δημοκρατικό Κέντρο. Από αυτό το αξίωμα παρέμεινε δριμύς επικριτής όλων των πυλώνων της πολιτικής του προέδρου πλέον, Πέτρο, με ένα αφήγημα επιθετικό και επικλήσεις για σεβασμό των θεσμών: των ίδιων που το κόμμα του έχει αγνοήσει και καταπατήσει. Ως το πολλά υποσχόμενο «σύγχρονο» πρόσωπο της πιο συντηρητικής Δεξιάς της χώρας, πέρσι τον Οκτώβριο ανακοίνωσε πως θα διεκδικήσει το χρίσμα του Δημοκρατικού Κέντρου για τις προεδρικές του 2026.

Ιστορία μέσω δολοφονιών

Αυτό είναι το πιο πρόσφατο επεισόδιο πολιτικής βίας στην Κολομβία: μιας χώρας της οποίας η ιστορία συχνά εξιστορείται μέσα από τις δολοφονίες των πολιτικών της. Το 1948 η δολοφονία του Χόρχε Ελιέσερ Γκαϊτάν, προοδευτικού ηγέτη του Φιλελεύθερου Κόμματος, στάθηκε η απαρχή μιας πολύχρονης σύγκρουσης ανάμεσα σε Φιλελεύθερους και Συντηρητικούς, γνωστής ως Η ΒΙΑ, που τη δεκαετία του 1960 οδήγησε στη γέννηση των πρώτων αντάρτικων και στον εμφύλιο που θα αιματοκυλούσε τη χώρα. Αλλά στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 και τη δεκαετία του 1990 αυτή η δυναμική έφτασε στο απόγειό της υποδαυλίζοντας ακόμη περισσότερη βία.

Το 1989 ο προεδρικός υποψήφιος και σταυροφόρος κατά της διαφθοράς, Λουίς Κάρλος Γκαλάν Σαρμιέντο, δολοφονήθηκε από τη σύμπραξη του αρχηγού του καρτέλ του Μεντεγίν, Πάμπλο Εσκομπάρ, με μαφιόζους πολιτικούς.

Ηταν η εποχή που η Πατριωτική Ενωση, αριστερό κόμμα που ιδρύθηκε μετά την πρώτη (και αποτυχημένη) απόπειρα συμφωνίας ειρήνης του 1984, διώχθηκε λυσσαλέα.

Ο Χάιμε Πάρντο Λεάλ, προεδρικός υποψήφιός της που υποσχόταν να υλοποιήσει ειρηνικά μια αριστερή επανάσταση, δολοφονήθηκε το 1987 και την ίδια μοίρα είχε το 1990 ένας άλλος προεδρικός υποψήφιος του κόμματος, ο Μπερνάρντο Χαραμίγιο Οσα. Σύμφωνα με έκθεση της Ειδικής Δικαιοσύνης για την Ειρήνη, από το 1984 ώς το 2016 παραστρατιωτικοί, ένοπλες δυνάμεις και ναρκέμποροι δολοφόνησαν περισσότερα από 5.700 μέλη της Πατριωτικής Ενωσης.

Την ίδια χρονιά δολοφονήθηκε και ο επίσης υποψήφιος Κάρλος Πισάρο Λεονγκόμες, ηγέτης του αντάρτικου Μ-19 και από τους υπογράφοντες τη συμφωνία -παγίδα του 1984. Ενώ το 1995 δολοφόνησαν τον συντηρητικό επί πολλές φορές προεδρικό υποψήφιο, Αλβαρο Γκόμες Ουρτάδο, ένα έγκλημα που αναγνώρισαν οι FARC, αλλά που η οικογένειά του εξακολουθεί να θεωρεί «κρατικό έγκλημα».

Η βία δεν σταμάτησε ούτε με τον θάνατο του Εσκομπάρ το 1993 ούτε με τις συμφωνίες ειρήνης του 2016. Σήμερα το ναρκεμπόριο (και οι πολιτικοί του εταίροι) εξακολουθεί να έχει σημαντικό έρεισμα στη χώρα, αντάρτικες ομάδες που διαφωνούν με τη διαδικασία ειρήνευσης συνεχίζουν επιθέσεις και ενέδρες, παραστρατιωτικοί σκοτώνουν ανενόχλητοι κοινωνικούς αγωνιστές. Ανάμεσα στο 2021-2023 δολοφονήθηκαν περισσότεροι από 800 κοινωνικοί και πολιτικοί ηγέτες.

Παιδιά-εκτελεστές

Η αστυνομία έχει ήδη συλλάβει τον 15χρονο που πυροβόλησε τον Ουρίμπε Τουρμπάι με όπλο που αγοράστηκε από την Αριζόνα. Η Γενική Εισαγγελέας δήλωσε πως μπορεί να υπάρχουν συνεργοί και μίλησε για «σικάριος» (πληρωμένους δολοφόνους), θυμίζοντας πως οι εγκληματικές οργανώσεις συνηθίζουν να χρησιμοποιούν ανήλικους για τις επιθέσεις τους. Γιατί είναι φανερό πως δεν έδρασε μόνος ή με δική του πρωτοβουλία. Σε ένα από τα βίντεο από τον τόπου του εγκλήματος ακούγεται να λέει την ώρα της σύλληψής του «συγγνώμη, το έκανα για τα λεφτά, για την οικογένειά μου».

Το sicariato, η πρακτική των ναρκεμπόρων να στρατολογούν παιδιά και να τους αναθέτουν επιθέσεις αφού τα έχουν εθίσει στα ναρκωτικά, ήταν ευρέως διαδεδομένη στην Κολομβία. Ιδίως την εποχή που μεσουρανούσε το καρτέλ του Εσκομπάρ, όταν δημιούργησε έναν στρατό 3.000 παιδιών πληρωμένων δολοφόνων, κάποια μόλις 10 ετών, από τις πιο φτωχικές παραγκουπόλεις του Μεντεγίν με αντάλλαγμα χρήματα και «υπόληψη».

Ο Εσκομπάρ είχε και μια επίλεκτη ομάδα παιδιών, τους «Ελβετούς», που στρατολογούσε για να κάνουν επιθέσεις αυτοκτονίας, όπως η βομβιστική επίθεση κατά των μυστικών υπηρεσιών (DAS) στην Μπογκοτά τo 1989 που στοίχισε τη ζωή σε 63 ανθρώπους ή η ανατίναξη πτήσης της Avianca την ίδια χρονιά όπου σκοτώθηκαν 107 άνθρωποι. Η πρακτική αυτή συνεχίζεται -όχι τόσο μαζικά πλέον- από τους ναρκεμπόρους και τους πολιτικούς εταίρους τους στη σημερινή Κολομβία.

Ο υπουργός Αμυνας δήλωσε πως δεν μπορεί να αποκλειστεί καμία υπόθεση, αλλά οι επικρατέστερες είναι είτε πως ήταν μια επίθεση κατά του ίδιου του Τουρμπάι ως πολιτικού ενός κόμματος και όλα όσα σχετίζονται με αυτό, είτε πως έγινε με στόχο την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης μέσα από απόπειρες κατά πολιτικών αντιπάλων της. Ο Πέτρο τείνει προς το δεύτερο σενάριο έχοντας ήδη καταγγείλει απειλές κατά της κόρης του και συγγενών των υπουργών του.

Ο γερουσιαστής του κυβερνώντος Ιστορικού Συμφώνου, Ιβάν Σεπέδα, γιος δολοφονημένου το 1994 γερουσιαστή της Πατριωτικής Ενωσης, τόνισε πως «είναι επιτακτικό η Δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της και να μπορέσουμε να μάθουμε ποιος ή ποιοι επιδιώκουν να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα και να την οδηγήσουν σε μια κατάσταση γενικευμένης βίας».