H «καύσιμη ύλη» των ΗΠΑ

Το βίαιο ξέσπασμα μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ δεν είναι άσχετο και της οικονομικής καταστροφής που υπέστη μεγάλο μέρος του αμερικανικού πληθυσμού τις τελευταίες δεκαετίες. Αρκετά πριν από την έλευση του Covid-19 όλο και μεγαλύτερο μέρος της αμερικανικής κοινωνίας βυθιζόταν καθημερινά στη φτώχεια, την οικονομική ανασφάλεια, την ανέχεια.

Οι χαμηλόμισθοι Αμερικανοί αδυνατούσαν να επιβιώσουν αξιοπρεπώς παλεύοντας κάθε μήνα να καλύψουν λογαριασμούς και χρέη με τις πενιχρές αμοιβές των ολοένα και πιο «ευέλικτων» θέσεων εργασίας, ενώ οι νεότερες γενιές -πριν καν ξεκινήσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία- βυθίζονταν από τα χρέη λόγω των δυσθεώρητων φοιτητικών δανείων.

Η κατάρρευση της αγοράς στεγαστικής πίστης, το κραχ του 2008, η βαθιά ύφεση μόνο πόνο και επιπλέον βάσανα έφεραν στη ζωή αυτών των ανθρώπων. Τα πακέτα διάσωσης που το αμερικανικό κράτος και η Fed πρόσφεραν γενναιόδωρα για την αντιμετώπιση της κρίσης αφορούσαν μόνο τους τραπεζίτες και τις ελίτ. Τα δώρα της ανάκαμψης που ακολούθησε -η οποία στα χαρτιά καταγράφηκε ως η μεγαλύτερη συνεχής περίοδος ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας στην ιστορία- καρπώθηκαν ελάχιστοι.

Η ανεργία μπορεί να υποχώρησε σε ιστορικά χαμηλά, όμως η ζωή των πολλών δεν βελτιώθηκε. Η ανισότητα εκτοξεύθηκε σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα και το 40% των Αμερικανών ζει κοντά ή κάτω από το όριο της φτώχειας. Στον αντίποδα, τρεις μόνο άνθρωποι -οι Γουόρεν Μπάφετ, Τζεφ Μπέζος και Μπιλ Γκέιτς- αβγάτιζαν τα κέρδη τους και σήμερα έχουν περισσότερο πλούτο απ’ ό,τι ο μισός αμερικανικός πληθυσμός.

Ουρές στα συσσίτια

Η ανισότητα, η φτώχεια και η ανασφάλεια έγιναν ακόμη πιο δυσβάσταχτες στη διάρκεια της πανδημίας το τελευταίο δίμηνο, όταν εκτός από την απώλεια αγαπημένων προσώπων ένας στους τρεις ενοικιαστές -περίπου 15 εκατομμύρια νοικοκυριά- αδυνατούσε να πληρώσει το ενοίκιό του, όταν το κλείσιμο των σχολείων και η διακοπή των δωρεάν γευμάτων οδήγησαν εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά σε υποσιτισμό, όταν η έλλειψη εισοδήματος τροφοδοτούσε ουρές χιλιομέτρων στις διανομές δωρεάν τροφίμων και τα συσσίτια.

Ολα αυτά συνθέτουν αναμφίβολα μέρος της «καύσιμης ύλης» στην πυρκαγιά που ξεκίνησε από τη Μινεάπολη, της οποίας ένα ακόμη βασικό συστατικό αποτελεί η διόγκωση της ανεργίας. Οι ομοιότητες της καταστροφής που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού στην αμερικανική αγορά εργασίας με την περίοδο της Μεγάλης Υφεσης στη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 είναι διαβολικές.

Το 1933, στο αποκορύφωνα της Μεγάλης Υφεσης, η ανεργία στις ΗΠΑ εκτοξεύθηκε στο 24,9% έναντι μόλις 3,2% το 1929, τη χρονιά δηλαδή του κραχ στη Wall Street. Τον περασμένο Φεβρουάριο η ανεργία ήταν 3,5%. Στις 22 Μαΐου, σε διάστημα μόλις 10 εβδομάδων από το ξέσπασμα της πανδημίας και την επιβολή της καραντίνας, περισσότεροι από 40 εκατ. Αμερικανοί είχαν χάσει τη δουλειά τους. Τον Απρίλιο το επίσημο ποσοστό της ανεργίας που ανακοινώθηκε ήταν 14,7%, το υψηλότερο για τις ΗΠΑ από τη Μεγάλη Υφεση.

Ομως το νούμερο αυτό δεν αποτυπώνει τον πραγματικό αριθμό των ανέργων, αφού απουσιάζουν από αυτό όσοι Αμερικανοί έχουν πάψει να ψάχνουν για δουλειά όπως και αυτοί που εργάζονταν part-time και εξ αιτίας των μέτρων της πανδημίας διέκοψαν. Με αυτούς τους ανέργους, το πραγματικό ποσοστό της ανεργίας ανεβαίνει στο 22,8%, αρκετά κοντά στα επίπεδα της Μεγάλης Υφεσης. Το χειρότερο χτύπημα, όπως αποκάλυψαν τα επίσημα στοιχεία, έχουν δεχτεί οι χαμηλόμισθοι, το 40% των οποίων έχασε τη δουλειά του. Το αντίστοιχο ποσοστό στους υψηλόμισθους εργαζομένους ήταν μόνο 9%.

Ρομπότ αντί υπαλλήλων

Αρκετοί αξιωματούχοι της Fed προβλέπουν εκτόξευση της ανεργίας ώς τα τέλη του Ιουνίου στο 30% ή και ακόμη ψηλότερα. Καθώς η οικονομία θα ξανανοίγει κάποιοι εργαζόμενοι θα επιστρέψουν στην εργασία τους. Θεωρείται ωστόσο σίγουρο ότι ένας αριθμός των προσωρινών απολύσεων θα γίνουν μόνιμες, καθώς αρκετές επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται την πανδημία και τα μέτρα προστασίας από τον κορονοϊό προκειμένου να εισαγάγουν ρομπότ και τεχνητή νοημοσύνη στην παραγωγή αντικαθιστώντας υπαλλήλους και γλιτώνοντας το κόστος της μισθοδοσίας.

Η κυβέρνηση Τραμπ και σύσσωμο το Κογκρέσο απάντησαν στην κρίση με πακέτο 2,2 τρισ. δολαρίων -σημαντικό μέρος του οποίου όμως προορίζεται για τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους πλούσιους. Σε συνδυασμό με τα αντίστοιχα μέτρα νομισματικής πολιτικής που ανακοίνωσε η Κεντρική Τράπεζα, η συνολική στήριξη ξεπερνά τα έξι τρισ. δολάρια. Τα αποτελέσματα αυτής της τεράστιας ένεσης στην οικονομία απολαμβάνουν όμως για την ώρα μόνο οι μεγαλομέτοχοι, οι επενδυτές και οι «λοιπές δυνάμεις» της Wall Street, η οποία μετά τη βουτιά 34% τις πρώτες ημέρες της πανδημίας πραγματοποίησε στη συνέχεια ένα από τα μεγαλύτερα ράλι των τελευταίων 33 ετών.

Αν βασικός στόχος των μέτρων της κυβέρνησης του επιχειρηματία Τραμπ -όπως και άλλων αμερικανικών κυβερνήσεων στο παρελθόν- είναι τελικά η στήριξη των αξιών της Wall Street και των φίλιων επιχειρηματικών συμφερόντων, η αποτυχία θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Ειδικά όταν το σενάριο της γρήγορης οικονομικής ανάκαμψης -μορφής V- έχει προ πολλού ξεπεραστεί σαν όνειρο θερινής νυκτός.