Βιβλιοπροτάσεις για μια καλή αναγνωστικά χρονιά

William W. • Li H διατροφή ως ασπίδα υγείας

μτφρ. Φωτεινή Χρηστίδη,

επιμ. Αλίνα Ζωιοπούλου,

εικον. Κατερίνα Πάππου

εκδ. «Χρονικό», σελ. 460

Μολονότι όλοι αναγνωρίζουμε πρόθυμα ότι οι «σωστές» διατροφικές συνήθειες αποτελούν τη βασική προϋπόθεση της καλής υγείας, οι περισσότεροι δεν έχουμε μια σαφή ιδέα για το ποια διατροφικά ήθη ή ποιες συγκεκριμένες τροφές μάς ωφελούν πραγματικά ή, αντίθετα, μας βλάπτουν.

Αυτό το σοβαρό κενό έρχεται να καλύψει το βιβλίο «Η διατροφή ως ασπίδα υγείας», στο οποίο περιγράφονται οι πιο πρόσφατες και ιδιαίτερα συναρπαστικές επιστημονικές εξελίξεις σχετικά με την εντυπωσιακή ικανότητα του σώματός μας να αυτοθεραπεύεται, όταν υιοθετούμε τα κατάλληλα διατροφικά ήθη. Η απάντηση λοιπόν στο ζωτικό πρόβλημα της «σωματικής αυτοθεραπείας» θα πρέπει να αναζητηθεί στις καθημερινές διατροφικές επιλογές μας και ειδικότερα στα τρόφιμα που καταναλώνουμε πιο πρόθυμα και όχι σε αυτά που αποφεύγουμε.

Με πλήθος πρακτικών παραδειγμάτων το βιβλίο αποκαλύπτει στους αναγνώστες του με ποιον τρόπο οι πιο αγαπημένες τους τροφές μπορούν όχι απλώς να υποστηρίξουν, αλλά και να βελτιώσουν την υγεία τους. Κάτι που είναι εφικτό επειδή το σώμα μας διαθέτει πέντε έμφυτα συστήματα άμυνας -αγγειογένεση, αναγέννηση, μικροβίωμα, προστασία του DNA και ανοσία- η καλή λειτουργία των οποίων επηρεάζεται σε απίστευτα μεγάλο βαθμό από το τι τρώμε καθημερινά.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ενώ δεν υπάρχει καμία «μαγική συνταγή» για τη σωματική υγεία και τη μακροβιότητά μας, υπάρχουν πολλοί και ιδιαίτερα αποτελεσματικοί τρόποι να ενδυναμώσουμε, μέσω της κατάλληλης διατροφής, αυτά τα πέντε συστήματα προστασίας και αυτοθεραπείας από τις ασθένειες.

Στις σελίδες αυτού του καλογραμμένου βιβλίου, ο δρ Γουίλιαμ Λι παρουσιάζει αναλυτικά -και με πλήθος καθημερινά παραδείγματα- τις πρακτικές συνέπειες των πολυετών ιατρικών ερευνών του, οι οποίες αναγνωρίζονται διεθνώς ως πρωτοποριακή προσέγγιση της ανθρώπινης υγείας μέσω της διατροφικής ενδυνάμωσης των σωματικών μηχανισμών άμυνας.

Το «Η διατροφή ως ασπίδα υγείας» προσφέρει όλες τις απαραίτητες επιστημονικές πληροφορίες αλλά και τις πρακτικές συμβουλές που χρειάζονται οι αναγνώστες του για να διαμορφώσουν από μόνοι τους μια θετική στάση απέναντι στις τροφές. Και έτσι πετυχαίνει όχι μόνο να μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τις τροφές, αλλά και ευρύτερα το πώς η σύγχρονη Ιατρική αντιμετωπίζει τις ασθένειες.

Ο William W. Li είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος ιατρός, ερευνητής και συγγραφέας. Απόφοιτος του Χάρβαρντ, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ, θεωρείται πρωτοπόρος στην ανάδειξη ενός νέου πεδίου της ιατρικής έρευνας. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η επικαιρότητα αυτού του βιβλίου, που αναγνωρίστηκε αμέσως στις ΗΠΑ και μεταφράζεται σε 24 γλώσσες, είναι ακόμα μεγαλύτερη σήμερα, επειδή χρειαζόμαστε όσο ποτέ τη βέλτιστη απόδοση των πέντε αμυντικών συστημάτων του σώματός μας για να αντιμετωπίσουμε τη μολυσματική απειλή Covid-19.

Jorge Cham, Daniel Whiteson • Δεν έχουμε ιδέα - Ενας οδηγός για το άγνωστο Σύμπαν

μτφρ. Νίκος Αποστολόπουλος,

επιμ. Γιάννης Παπαδόγγονας,

εκδ. «ΠΕΚ», σελ. 364

Από τη σκοτεινή ύλη και ενέργεια στην αντιύλη, από τα κβαντικά κύματα στις μαύρες τρύπες και τα πολλαπλά παράλληλα Σύμπαντα, η σύγχρονη Φυσική μοιάζει να έχει απολέσει οριστικά την επαφή της με τη φυσική πραγματικότητα ή τουλάχιστον με ό,τι αναγνωρίζουν στην καθημερινή τους ζωή οι περισσότεροι άνθρωποι ως... «πραγματικότητα».

Μια ίσως οδυνηρή για πολλούς, αλλά κάθε άλλο παρά απρόβλεπτη επιστημονική εξέλιξη της Φυσικής που επιπρόσθετα, είναι και επιβεβλημένη αν όντως επιθυμούμε να γνωρίσουμε τα μυστικά τόσο της βαθύτερης δομής όσο και της μη γραμμικής δυναμικής τα οποία, όπως υποθέτουμε, οδηγούν «νομοτελειακά» στην εμφάνιση όλων των φυσικών φαινομένων που παρατηρούμε.

Τι ακριβώς γνωρίζουμε για τον φυσικό κόσμο που μας περιβάλλει, από τι αποτελείται και πώς προέκυψαν οι περίπλοκες δομές που παρατηρούμε μέσα σε αυτόν; Από πού προέκυψε ο «χώρος» και ο «χρόνος» και γιατί αυτές οι δύο αναγκαίες διαστάσεις της Φυσικής, ενοποιημένες πια στον χωροχρόνο, αποτελούν το μοναδικό σκηνικό για όλα όσα συμβαίνουν εντός του Σύμπαντος; Και γιατί αλλάζουν οι νόμοι της Φυσικής όταν περνάμε από το απείρως μικρό στο απείρως μεγάλο; Αραγε είμαστε τα μόνα σκεπτόμενα όντα στο Σύμπαν ή υπάρχουν εξωγήινα όντα; Κι αν ναι, τότε η Φυσική τους θα είναι ίδια με τη δική μας;

Αυτά είναι μερικά από τα «ενοχλητικά» ερωτήματα που επιχειρούν να διαφωτίσουν οι συγγραφείς αυτού του εσκεμμένα προκλητικού βιβλίου. Αναζητώντας όσα γνωρίζει μέχρι σήμερα η σύγχρονη Φυσική και παρουσιάζοντας με αυστηρότητα τις ανεπάρκειες των «απαντήσεών» της για πολλά καυτά ερωτήματα, καταλήγουν -ομολογουμένως με πολύ χιούμορ και αυτοειρωνεία- στο αναπόφευκτο συμπέρασμα ότι... δεν έχουμε ιδέα! Πρόκειται για ένα εντελώς απρόσμενο και φαινομενικά απογοητευτικό συμπέρασμα, που ωστόσο προέκυψε από τον πνευματικά ειλικρινή -και άρα μη ωραιοποιημένο- απολογισμό των μέχρι σήμερα γνώσεων της Φυσικής.

Διόλου περίεργο λοιπόν που οι συγγραφείς αυτού του ιδιαίτερα προκλητικού βιβλίου, ο καθηγητής Πειραματικής Μικροφυσικής Daniel Whiteson και ο διδάκτορας Ρομποτικής και ταλαντούχος σχεδιαστής κόμικς Jorge Cham, ένωσαν τις προσπάθειές τους για να δείξουν ότι μολονότι η Φυσική γνωρίζει μόλις το 5% του γνωστού μας Σύμπαντος, αυτό δεν είναι καθόλου υποτιμητικό, επειδή, όπως γράφουν, «πρέπει να έχουμε επίγνωση των ορίων της επιστήμης».

Κάτι που εξάλλου είχαν δηλώσει ρητά ήδη στην εισαγωγή αυτού του βιβλίου, το οποίο «μιλάει για όσα δεν γνωρίζουμε για το Σύμπαν». Παρ’ όλα αυτά η διερεύνηση των όσων αγνοούμε τους οδηγεί στο τέλος του βιβλίου στο μάλλον υπερβολικά αισιόδοξο συμπέρασμα ότι θα έπρεπε να νιώθουμε ενθουσιασμό για όλα αυτά που ακόμα δεν γνωρίζουμε, επειδή αυτό συνεπάγεται ότι «εξακολουθούν να υπάρχουν απίστευτες ανακαλύψεις μπροστά μας».

Αυτή η φαινομενική αντίφαση εξηγείται μόνο αν συνειδητοποιήσουμε ότι στο συλλογικό φαντασιακό της κλασικής Φυσικής η έρευνα της πραγματικότητας έχει αξία και νόημα μόνο στο μέτρο που μας αποκαλύπτει τους «αιώνιους» και «αμετάβλητους» νόμους της φύσης.

Φανταστείτε λοιπόν πόσο δυσάρεστη έκπληξη είναι για τους σύγχρονους φυσικούς -αλλά και για το ευρύτερο μορφωμένο κοινό- όταν διαπιστώνουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η γνώση των βασικών φυσικών νόμων δεν επαρκεί -ούτε συνεπάγεται αυτομάτως!- τη βαθύτερη κατανόηση των πολύπλοκων φυσικών φαινομένων.

Jordan Ellenberg • Πώς να μην κάνετε λάθος - Τα κρυμμένα μαθηματικά της καθημερινότητας

μτφρ. Τεύκρος Μιχαηλίδης,

επιμ. Διομήδης Πηγής,

εκδ. «Utopia», σελ. 544

Αν είσαστε πεπεισμένοι ότι τα Μαθηματικά είναι ένας ακριβής αλλά περίπλοκος και σκοτεινός τρόπος περιγραφής της πραγματικότητας, ένας αυστηρός τρόπος σκέψης που μοιραία παραμένει αδιαφανής και απαγορευτικός για τους μη ειδικούς, τότε θα πρέπει να διαβάσετε αυτό το ευφυές και ταυτόχρονα απολαυστικό βιβλίο.

Ο συγγραφέας του, προικισμένος καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Wisconsin, είναι γνωστός στον αγγλόφωνο κόσμο για τις πρωτότυπες έρευνές του στη θεωρία των αριθμών και για την εξαιρετική του ικανότητα να παρουσιάζει στους μη ειδικούς τις πιο δύσκολες μαθηματικές έννοιες.

Ζωντανή απόδειξη του ιδιαίτερου ταλέντου του να «μεταφράζει» τις πιο αφηρημένες μαθηματικές έννοιες σε οικεία καθημερινά γεγονότα -αλλά και το αντίστροφο- είναι το βιβλίο «Πώς να μην κάνετε λάθος» έξοχα μεταφρασμένο από τον μαθηματικό και συγγραφέα Τεύκρο Μιχαηλίδη.

Με απολαυστική ελαφρότητα που μόνο η βαθύτερη γνώση το επιτρέπει, ο συγγραφέας θέτει μια σειρά από δυσαπάντητα ερωτήματα όπως: υπάρχει ένα δίκαιο σύστημα αξιολόγησης, ποια ήταν η μεγαλύτερη γενοκτονία του 20ού αιώνα, τι σχέση υπάρχει ανάμεσα στη ευκλείδεια γεωμετρία και την αναγεννησιακή ζωγραφική, μπορούν τα Μαθηματικά να σας βοηθήσουν να συναντήσετε τον ιδανικό σύντροφο ή να αποδείξετε την ύπαρξη του Θεού;

Στα παραπάνω και σε άλλα πολλά καθημερινά ερωτήματα ο Jordan Ellenberg απαντά πάντα με χιούμορ, χωρίς όμως να θυσιάζει τη μαθηματική αυστηρότητα. Προσφέροντάς μας έτσι έναν ύμνο στην αξία των ακριβών αριθμητικών μετρήσεων και στην εφαρμογή της έλλογης μαθηματικής σκέψης για τη διαχείριση των περισσότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε καθημερινά.

Το γεγονός ότι ζούμε σε μια εποχή υπερπληροφόρησης, όπου ο καθένας ή η καθεμία αποδέχεται ανεξέταστα αναρίθμητες πληροφορίες που αναφέρονται, αδιάκριτα, είτε σε αληθή είτε σε ψευδή γεγονότα, μας δημιουργεί μεγάλη διανοητική σύγχυση. Μόνο η αυστηρή μαθηματική καταμέτρηση και ο ακριβής υπολογισμός των πιθανοτήτων μπορεί ίσως να μας βοηθήσει να βάλουμε κάποια τάξη στο χαώδες σύμπαν των ετερόκλητων πληροφοριών που δεχόμαστε καθημερινά.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα τα Μαθηματικά είναι το πολύτιμο εργαλείο που μας επιτρέπει να δούμε τις κρυφές δομές και τις σχέσεις που κρύβονται κάτω από τη φαινομενικά άτακτη ή και χαώδη εικόνα του κόσμου μας. Το δυστύχημα είναι ότι δεν μπορούμε να αποφασίσουμε κατ’ αρχήν αν αυτές οι «αιώνιες» δομές και οι υπέροχες υπόγειες σχέσεις που «βλέπουμε» υπάρχουν πραγματικά ή αν, αντίθετα, αποτελούν μόνο δημιουργήματα της ανθρώπινης μαθηματικής σκέψης.

Η ιστορία του εθελοντή κρατούμενου στο Αουσβιτς

Jack Fairweather • Ο εθελοντής

Η αληθινή ιστορία του ήρωα της αντίστασης που διείσδυσε στο Αουσβιτς

μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη,

εκδ. «Gutenberg», σελ. 530

Τον Σεπτέμβριο του 1940 ο Πολωνός αξιωματικός Βίτολντ Πιλέτσκι, ηλικίας 39 ετών και παντρεμένος, με δύο παιδιά, στάλθηκε σε μυστική αποστολή αυτοκτονίας: να παρεισφρήσει στο Αουσβιτς, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης-εξόντωσης που είχε φτιαχτεί τρεις μήνες νωρίτερα από τους ναζί. Ο καθολικός στο θρήσκευμα Πιλέτσκι ήταν παρασημοφορημένος αξιωματικός του πολωνικού στρατού για την ανδρεία που επέδειξε κατά τη διάρκεια του πολωνο-σοβιετικού πολέμου το 1919-1921.

Μετά την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία ως μέλος μιας πολωνικής αντιστασιακής ομάδας έλαβε εντολή να διεισδύσει εθελοντικά στο Αουσβιτς, για να δημιουργήσει εκεί έναν μυστικό αντιστασιακό πυρήνα, με στόχο να συγκεντρώνει πληροφορίες για τις φρικαλεότητες και τις μαζικές δολοφονίες που συντελούνταν μέσα στο ναζιστικό στρατόπεδο.

Στις σελίδες αυτού του συγκλονιστικού ιστορικού βιβλίου -που θυμίζει περισσότερο ταινία τρόμου- περιγράφονται λεπτομερώς οι πολύ επώδυνες εμπειρίες και το αντιστασιακό έργο αυτού του ιδιότυπου μάρτυρα της απάνθρωπης ναζιστικής βίας.

Παρά τις ακραίες συνθήκες κράτησης, ο Πιλέτσκι θα καταφέρει, είτε μέσω Πολωνών αγροτών που ζούσαν κοντά στο Αουσβιτς είτε μέσω κρατουμένων που κατάφερναν να αποδράσουν, να στέλνει αναφορές στον έξω κόσμο για τα απάνθρωπα εγκλήματα που συντελούνταν.

Επί περίπου τρία χρόνια θα συνεχίσει να υπομένει και να καταγγέλλει τον εφιάλτη της μετατροπής του στρατοπέδου συγκέντρωσης σε εργοστάσιο μαζικής παραγωγής θανάτου. Ομως το 1943, συνειδητοποιώντας ότι δεν υπήρχε καμιά ελπίδα βοήθειας από τους συμμάχους, θα καταφέρει τελικά να αποδράσει μαζί με δύο συγκρατούμενούς του.

Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Σοβιετικοί «απελευθερωτές» όχι μόνο δεν θα αναγνωρίσουν την ηρωική προσφορά του στην αποκάλυψη των ναζιστικών εγκλημάτων, αλλά σε μια παρωδία δίκης θα καταδικάσουν και θα εκτελέσουν τον Βίτολντ Πιλέτσκι για... εσχάτη προδοσία.

Το βιβλίο «Ο εθελοντής» υπογράφει ο Jack Fairweather, Ουαλός δημοσιογράφος στις εφημερίδες «Daily Telegraph», «The Washington Post» κ.ά. Βραβεύτηκε ήδη με το βραβείο British Costa Book και μεταφράστηκε αμέσως σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε εγκαίρως και άριστα μεταφρασμένο στη νέα σειρά «Ιστορία» των εκδόσεων Gutenberg.

Η πρωτοτυπία αυτής της νέας σειράς ιστορικών βιβλίων είναι, εκτός από την πλούσια ιστορική τους τεκμηρίωση, το ότι γράφτηκαν με τόσο γοητευτικό τρόπο, ώστε να μπορούν να διαβαστούν σαν ιστορικά μυθιστορήματα. Κάτι που ασφαλώς ισχύει και για το βιβλίο που μόλις παρουσιάσαμε.