Μία οφειλόμενη απάντηση της «Εφ.Συν.» για μία «έρευνα»

Στα 10 χρόνια λειτουργίας της η εφημερίδα μας πολλές φορές έχει γίνει αντικείμενο μελέτης από επιστήμονες τόσο σε ελληνικά όσο και σε ξένα πανεπιστήμια. Υποδεχόμαστε πάντα τους ερευνητές με χαρά και θέτουμε στη διάθεσή τους ό,τι χρειάζεται ώστε να υποστηριχτεί η έρευνά τους, από προσωπικές συνεντεύξεις των συνεταιριστών μέχρι πρόσβαση στο αρχείο μας, όπως και πρόθυμα συμμετέχουμε –είτε ως εκπαιδευτές είτε ως εκπαιδευόμενοι– σε δράσεις των ελληνικών πανεπιστημίων. Πολύ συχνά δε, ακόμα και σε επετειακές εκδόσεις για τα γενέθλια της εφημερίδας, δημοσιεύουμε τα αποτελέσματα των ερευνών τους. Κι όλα αυτά, γιατί πιστεύουμε βαθιά πως η επιστημονική ματιά εμπλουτίζει τη δημοσιογραφική πρακτική, βελτιώνει το προϊόν μας και, εντέλει, την αποστολή μας: τη δική σας έγκυρη ενημέρωση.

Επομένως, με πραγματικό ενδιαφέρον διαβάσαμε την έρευνα για την «κάλυψη ειδήσεων που αφορούν σεξουαλική παρενόχληση/βία και σεξουαλική βία στο διαδίκτυο από τα ελληνικά ΜΜΕ» του Προγράμματος PRESS, με συντονιστή το Κέντρο για τα Εμφυλα Δικαιώματα και την Ισότητα «Διοτίμα» και εταίρους το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών - Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ – και το Genderhood. Την έρευνα υπογράφουν οι Πατρίτσια Γερακοπούλου και Σοφία Καναούτη. Επιπλέον, ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ελληνική Ενωση Κοινωνικών Λειτουργών συμμετέχουν ως φορείς υποστήριξης. Πολύ σύντομα, ωστόσο, το ενδιαφέρον μας μετατράπηκε σε σοκ και οργή. Και εξηγούμαστε.

Οι συγγραφείς της έρευνας ισχυρίζονται πως έκαναν «ερευνητική παρακολούθηση των μέσων ενημέρωσης» επί 4 μήνες (Νοέμβριος 2022-Φεβρουάριος 2023) καταγράφοντας την κάλυψη έμφυλης βίας και ειδικότερα σεξουαλικής παρενόχλησης/βίας, διαδικτυακής και μη κατά α) ενηλίκων γυναικών, β) ενηλίκων ανδρών, γ) ανηλίκων και δ) μελών της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ από 5 «μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια» (ΕΡΤ, ΣΚΑΪ, Mega, Ant1, Open) και 6 «μεγάλες ψηφιακές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες» («Καθημερινή», efsyn.gr, Πρώτο Θέμα, Lifo, Zougla και in.gr).

Τι διαπίστωσαν για όλα τα υπό μελέτη ΜΜΕ – επομένως και την εφημερίδα μας; Σταχυολογούμε ενδεικτικά:

● Η πλειονότητα των ειδήσεων που συλλέχθηκαν περιείχαν αρκετές ακατάλληλες ή/και ανήθικες δημοσιογραφικές πρακτικές.

● Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης σπάνια ακολουθούν τις δεοντολογικές οδηγίες.

● Είναι χαρακτηριστική η κυρίαρχη αναφορά ενός μικρού αριθμού σεξουαλικών εγκλημάτων που προσελκύουν έντονο δημόσιο ενδιαφέρον με ηδονοβλεπτικό χαρακτήρα, ειδικά όταν οι ειδήσεις αφορούν γυναικοκτονία και παιδεραστία.

● Οι φωνές των δραστών ακούγονται πολύ περισσότερο από αυτές των επιζωσών.

Θα παρακάμψουμε την έλλειψη πηγών και το πλήθος των συντακτικών λαθών και τα κάκιστα ελληνικά στα οποία είναι γραμμένη η μελέτη, θα προσπεράσουμε τα μεθοδολογικά και επιστημολογικά λάθη (ενδεικτικά: η αναιτιολόγητη επιλογή του δείγματος, η σύγκριση ΜΜΕ που ελάχιστη σχέση έχουν μεταξύ τους, η προκατειλημμένη στάση απέναντι στα ΜΜΕ και τη λειτουργία τους, οι… συμβουλές για το πώς πρέπει να εργάζονται οι δημοσιογράφοι). Θα μείνουμε μόνο στα «συμπεράσματα» που τσουβαλιάζουν και τη δική μας εφημερίδα, χωρίς προηγουμένως (ως είθισται και ως οφείλουν οι «ερευνήτριες») να παραθέσουν σχετικούς πίνακες με τα ευρήματά τους, παραθέματα από σχετικά άρθρα, ρεπορτάζ ή πρωτοσέλιδά μας για όλα όσα μας καταλογίζουν.

Θα θέλαμε πολύ να δούμε ένα (1) κείμενο της εφημερίδας μας που να ενοχοποιεί το θύμα ή να χρησιμοποιεί σεξιστικό λεξιλόγιο ή να λειτουργεί ηδονοβλεπτικά ή να ξεπλένει τους θύτες. Αντιθέτως, θα είχαμε να επιδείξουμε αμέτρητα κείμενα και πρωτοσελίδα και άρθρα γνώμης μιας εφημερίδας που είναι στρατευμένη στην υπόθεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της χειραφέτησης, που καθιέρωσε ίσως πρώτη στον χώρο του Τύπου τον όρο «γυναικοκτονία», που μάχεται την κουλτούρα του βιασμού, που σταθερά είναι σύμμαχος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Αλλά δεν θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε πως δεν είμαστε ελέφαντες σε ερευνητές που –χωρίς καν την επιβεβλημένη αναστοχαστικότητα– ισχυρίζονται αλαζονικά για τους εαυτούς τους πως «τείνουν να είναι πολύ καλά ενημερωμένοι και η εμπειρία τους με τον έλεγχο των ειδήσεων διαφορετικών ΜΜΕ τους επιτρέπει να αξιολογούν την ακρίβεια και πληρότητα των ιστοριών που εξετάζουν».

Είναι η πρώτη φορά που η εφημερίδα μας δέχεται μια τόσο ανοίκεια και μάλιστα με επιστημονικό μανδύα επίθεση. Δεν είναι μόνο αντιεπιστημονική, είναι βαθιά ανήθικη η επίθεση στην «Εφημερίδα των Συντακτών», παρότι επουσιώδης για τη σχέση με τους αναγνώστες μας. Κρίμα, ωστόσο, γιατί χάθηκε μια ευκαιρία τόσο για τα ΜΜΕ να αποκτήσουν μια εικόνα για τις πρακτικές τους όσο και για την ακαδημαϊκή κοινότητα να χτίσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τη δημοσιογραφική κοινότητα ώστε να αντιμετωπίσουμε από κοινού ζητήματα ζωής και –κυριολεκτικά– θανάτου.

Κρίμα επίσης γιατί η «έρευνα» φέρει τη σφραγίδα ενός σοβαρού Πανεπιστημίου όπως το ΕΚΠΑ και του τμήματος ΜΜΕ (του οποίου συχνά διδάσκοντες συνεργάζονται μαζί μας στην κάλυψη θεμάτων), αλλά και της «Διοτίμα» (με την οποία η εφημερίδα μας συστηματικά συνεργάζεται στην κάλυψη σχετικών ειδήσεων, ενώ έχει συνδιοργανώσει εκδήλωση για τη γυναικοκτονία).

Κρίμα, τέλος, γιατί δείχνει πώς κατασπαταλώνται οι ευρωπαϊκοί πόροι στο όνομα της επιστήμης, καθώς είναι προφανές ότι η συγκεκριμένη «έρευνα» αποτελεί στην κυριολεξία ένα «γονατογράφημα». Ποτέ στο παρελθόν δεν έχουμε κρίνει οποιαδήποτε έρευνα αφορά την εφημερίδα μας, ωστόσο στην προκειμένη περίπτωση αισθανόμαστε βαθύτατα προσβεβλημένοι. Για τον λόγο αυτό, λυπούμαστε πολύ που αναγκαζόμαστε να προβούμε στις παραπάνω διαπιστώσεις, αλλά ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ, αν μη τι άλλο, μια επανόρθωση από τους επιβλέποντες την έρευνα και αναμένουμε με ενδιαφέρον την τοποθέτηση του ΕΚΠΑ και της ΔΙΟΤΙΜΑ.