«Η εκπαίδευση είναι το ισχυρότερο όπλο για την αλλαγή!»

Είναι μια νέα γυναίκα η οποία πιστεύει στις έννοιες τόσο της «επανάστασης» όσο και της «αλλαγής» σε σχέση με το περιβάλλον, με σημείο έναρξης την ουσιαστική ενημέρωση και ορθή εκπαίδευση.

Η Αλεσάντρα Μαζάι είναι μέλος της ομάδας επικοινωνίας στο Ιδρυμα CMCC (Ευρωμεσογειακό Κέντρο για την Κλιματική Αλλαγή), έχει κάνει διευρυμένες σπουδές πάνω σε θέματα οικονομίας και περιβάλλοντος, καθώς και πάνω σε στρατηγικές επικοινωνίας και ύστερα από περισσότερα από δέκα χρόνια εργασίας στον τομέα της επικοινωνίας για την κλιματική αλλαγή θεωρεί ότι έχει σημειωθεί πράγματι πρόοδος «όσον αφορά την ευαισθητοποίηση, την προώθηση της γνώσης για την περιβαλλοντική κρίση, όσον αφορά τα διαθέσιμα εργαλεία προσαρμογής. Αυτό με κάνει πιο αισιόδοξη από ό,τι πριν από μερικά χρόνια για αυτό το θέμα, αν και γνωρίζω τι διακυβεύεται», μας λέει.

Στην Αθήνα έρχεται σε λίγες μέρες, καθώς είναι κεντρική ομιλήτρια στο Athens Science Festival 2022 «Κόσμοι του αύριο» (ASF2022), 21-23 Οκτωβρίου, στην Τεχνόπολη.

● Ο τίτλος της ομιλίας σας είναι «Κλίμα. Είμαστε προετοιμασμένοι για αλλαγή;». Πρόκειται για μια ρητορική ερώτηση; Γιατί τίποτα (είτε σε θεσμικό επίπεδο είτε στην καθημερινή ζωή) δεν φαίνεται να μπορεί να δώσει καταφατική απάντηση στην ερώτησή σας.

Ο τίτλος δεν προορίζεται να λειτουργήσει ως μια ρητορική ερώτηση αλλά ως μια ερώτηση που θα προκαλέσει τη σκέψη. Ωστόσο έχετε δίκιο: δεν είμαστε ακόμη προετοιμασμένοι για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της, που ήδη βιώνουμε. Μπορούμε όμως να αποφασίσουμε ότι είναι επιτέλους καιρός να κάνουμε βήματα προς τα μπρος, ότι είναι ώρα για αλλαγή! Απαιτείται έντονη αλλαγή στις κοινωνίες μας και αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική πρόκληση πρέπει να έχουμε επίγνωση αυτής καθώς και ισχυρά κίνητρα για την αντιμετώπισή της.

Καθώς το κλίμα αλλάζει, λόγω των επιλογών του ανθρώπου, αυτό που κάνουμε σήμερα έχει τη δύναμη να διαμορφώσει πολλές πιθανές εκδοχές για το μέλλον: πολύ διαφορετικοί κόσμοι θα μπορούσαν να προκύψουν είτε από άμεση και ισχυρή δράση, η οποία θα κατάφερνε να διατηρήσει την άνοδο της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς, είτε από την παντελή εγκατάλειψη της πρόκλησης, η οποία θα έφερνε πάνω από 4 βαθμούς θέρμανσης. Απαιτείται ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή όχι μόνο για το κλίμα και το καλό του πλανήτη, αλλά για το καλό όλων μας!

● Εάν μία από τις βασικές πτυχές της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι «να μην αφήσουμε κανέναν πίσω», σημαίνει ότι αυτό που ονομάζεται «Βιώσιμη Ανάπτυξη» συνδέεται με τις κοινωνικές τάξεις; Ηδη βιώνουμε μια ενεργειακή κρίση, που δεν είναι όμως κοινή για όλους.

Οι φτωχοί και οι ευάλωτοι αναμένεται να υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και θα έχουν μικρότερη ικανότητα προσαρμογής στις επιπτώσεις της. Για να μειώσουμε τις κοινωνικές ανισότητες, πρέπει να περιορίσουμε την κλιματική αλλαγή όσο το δυνατόν γρηγορότερα, μειώνοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Ταυτόχρονα, πρέπει να υποστηρίξουμε –τόσο οικονομικά όσο και από πλευράς ανάπτυξης ικανοτήτων– τους πιο ευάλωτους (κοινωνικά και οικονομικά). Αυτά τα ζητήματα έχουν αναγνωριστεί και ήδη προβλέπονται μηχανισμοί για την αντιμετώπισή τους στο πλαίσιο των διεθνών διαπραγματεύσεων για το κλίμα υπό την UNFCCC (Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή).

Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος, εάν δεν εφαρμοστούν προσεκτικά οι πολιτικές που στοχεύουν στην πράσινη μετάβαση, να δημιουργηθούν μηχανισμοί που θα διαστρεβλώσουν τις μεταβάσεις αυτές και τελικά το μέγιστο πλήγμα να το υποστούν κυρίως οι φτωχοί! Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, υπάρχουν δημοσιονομικά μέσα, όπως η επένδυση εσόδων από φόρους άνθρακα σε κοινωνικά προγράμματα ή φορολογικές ελαφρύνσεις, που μπορούν να εφαρμοστούν.

Ο καθένας πρέπει να αναλάβει τον ρόλο του, αλλά με ριζοσπαστικό τρόπο!

Στην περίπτωση του ενεργειακού ζητήματος, το ζήτημα που θίγετε βρίσκεται στο επίκεντρο του Στόχου 7 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, που αφορά τη διασφάλιση πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων δράσεων, εξασφάλιση πρόσβασης στην ενέργεια για 1,1 δισεκατομμύριο ανθρώπους που εξακολουθούν να ζουν χωρίς αυτήν. Ωστόσο, αυτή η επιλογή σημαίνει ότι πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τα ορυκτά καύσιμα, εάν θέλουμε να διασφαλιστεί ότι η εξάλειψη της φτώχειας θα συμβαδίσει με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

● Χρησιμοποιήσατε σε ένα από τα πρόσφατα άρθρα σας τα λόγια του Νέλσον Μαντέλα: «Η εκπαίδευση είναι το πιο ισχυρό όπλο που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να αλλάξετε τον κόσμο». Και μιλάτε και για «επανάσταση» που θα γίνει με βάση αυτά τα λόγια. Αλήθεια το εννοείτε αυτό; Αρκεί η εκπαίδευση; Το ρωτάω γιατί πολλοί έχουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για το τι συμβαίνει με το περιβάλλον, αλλά πολύ λιγότεροι κάνουν κάτι γι’ αυτό.

Η γνώση μέσω της εκπαίδευσης αυξάνει την ευαισθητοποίηση και η ευαισθητοποίηση είναι μόνο το πρώτο βήμα για την αλλαγή! Φυσικά, αυτό το πρώτο βήμα από μόνο του, χωρίς κίνητρο δράσης και δράση καθαυτή, δεν αρκεί για να αλλάξουν τα πράγματα. Αλλά χωρίς γνώση πού θα πηγαίναμε; Η γνώση είναι αυτή που μπορεί να μας δώσει κατεύθυνση να αναπτύξουμε και να προσφέρουμε λύσεις ώστε να πραγματοποιηθεί η απαραίτητη μετάβαση.

● Ακόμα κι αν η εκπαίδευση είναι ένα ισχυρό όπλο, ακόμα κι αν είναι το πιο ισχυρό, ακόμα κι αν υπάρχει ο τρόπος για να εκπαιδευτούν όλοι σε περιβαλλοντικά θέματα (παρότι μας «βομβαρδίζουν» από παντού –τηλεόραση, πολιτική, μέσα ενημέρωσης, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κτλ.– με έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης τού «καταναλώνω άρα υπάρχω»), πώς μπορεί κάποιος να γίνει μέρος μιας τέτοιας επανάστασης;

Αν κάποιος μελετούσε το θέμα της κλιματικής αλλαγής και γνώριζε τα μηνύματα που έρχονται από την επιστήμη, θα καταλάβαινε ότι είναι παράλογο να μην ενεργεί γρήγορα και άμεσα. Γιατί δεν πρόκειται για τη διάσωση του πλανήτη ή του περιβάλλοντος.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής πρόκλησης έχει να κάνει με τη διατήρηση του εαυτού μας, την ποιότητα ζωής μας, τον περιορισμό των οικονομικών ζημιών, τη δημιουργία ευκαιριών, τον σχεδιασμό ενός πιο βιώσιμου κόσμου σε σύγκριση με αυτόν που έχουμε σήμερα και σε σύγκριση με αυτόν που μας περιμένει εάν δεν ενεργήσουμε επειγόντως! Με αυτούς τους όρους, η γνώση μπορεί πραγματικά να μεταμορφώσει, σε αυτό το πλαίσιο και σε κάθε τομέα. Το μήνυμα που μπορεί να έχει αποτέλεσμα είναι το εξής: η δράση για το κλίμα αποδίδει οφέλη για όλους, ακόμη και με οικονομικούς όρους!

● Τι γίνεται με τις πρακτικές λύσεις ώστε να ξεκινήσει η αλλαγή; Είναι πολιτικό ζήτημα; Πρέπει να φυτέψουμε περισσότερα δέντρα; Είναι ζήτημα καθημερινών επιλογών;

Είναι θέμα όλων όσα αναφέρετε. Η πολιτική δράση είναι ζωτικής σημασίας, αλλά η εφαρμογή της πολιτικής είναι αργή και δεν μπορούμε να την περιμένουμε για να προχωρήσουμε... Βέβαια, χάρη στη μεγάλη πρόοδο που έχει σημειωθεί στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα (π.χ. τη Συμφωνία του Παρισιού) και με βάση την κλιματική επιστήμη, ο κόσμος της πολιτικής στέλνει σαφή μηνύματα ότι αυτή είναι η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί. Συνακόλουθα, η κοινή γνώμη έχει αλλάξει, η συζήτηση τελικά μετατοπίστηκε από την αμφισβήτηση της ανθρώπινης ευθύνης για την κλιματική αλλαγή στο ερώτημα τι μπορεί να γίνει για την αντιμετώπισή της.

Τα νεανικά κινήματα έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτό. Ο ιδιωτικός τομέας και ο κόσμος των οικονομικών μετατρέπουν ήδη σε δράση τα σήματα που λαμβάνουν από τον κόσμο της πολιτικής αλλά και από τους νέους (που είναι οι ηγέτες και οι καταναλωτές τού αύριο). Καταλαβαίνουν ότι αυτό είναι συμφέρον. Γενικά, ο καθένας πρέπει να αναλάβει τον ρόλο του, αλλά με ριζοσπαστικό τρόπο! Το να έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας όταν σβήνουμε το φως βγαίνοντας από το δωμάτιο ή το να κλείνουμε το νερό ενώ βουρτσίζουμε τα δόντια μας δεν είναι πλέον αρκετό. Εχουμε ευθύνη και ως καταναλωτές και ως ψηφοφόροι. Εχουμε ευθύνη για την όποια μικρή ή μεγάλη επιλογή μας. Το θέμα είναι να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τη βιωσιμότητα σε κάθε επιλογή που κάνουμε.