Ο Ιάπωνας που έσωσε 4.500 Μικρασιάτες

Ύστερα από εφτά χρόνια παθιασμένης έρευνας, μια ιστορία που κινούνταν στα όρια του μύθου απέκτησε ονοματεπώνυμο και έγινε ακόμα πιο εντυπωσιακή από την πρωταρχική της απόδοση. Όπως αποκαλύφθηκε χθες, το ιαπωνικών συμφερόντων πλοίο «Tokei Maru» (Θαλασσινό Ρολόι), που έσωσε 100 χρόνια πριν πρόσφυγες από τη Σμύρνη και για το οποίο υπήρχε μικρή ειδησεογραφική καταγραφή στις εφημερίδες της εποχής, δεν έκανε ένα, αλλά πέντε δρομολόγια από τη Σμύρνη προς τη Μυτιλήνη, τη Θεσσαλονίκη, τη Χίο και τον Πειραιά, μεταφέροντας 4.500 ανθρώπους, Έλληνες και Αρμένιους, κυρίως γυναικόπαιδα. Και ο καπετάνιος του όντως έριξε το φορτίο του στη θάλασσα για να σώσει ζωές. Από χθες ο καπετάνιος παύει να είναι ιστορικό «φάντασμα» και απέκτησε το αληθινό του όνομα: Τ. Norito.

«Έπρεπε να έρθει ο κορονοϊός, να κλειστούν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μέσα στα σπίτια τους, να σμικρυνθεί τελείως η επισκεψιμότητα σε αρχειακούς χώρους, για να κάνουν οι υπάλληλοι ψηφιοποιήσεις παλαιών αγγλόφωνων εφημερίδων της Ασίας και να καταφέρω να αποκτήσω πρόσβαση σε υλικό που δεν υπήρχε μέχρι τώρα στη διάθεσή μας και το οποίο έλυσε μετά από επτά χρόνια τον γρίφο», λέει στην «Εφ.Συν.» ο σκηνοθέτης Ζάχος Σαμολαδάς, που μετατράπηκε σε ερευνητή αρχείων, μεταξύ άλλων της βιβλιοθήκης του Αμερικανικού Κογκρέσου και του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Σανγκάης, για να μπορέσει να βρει το όνομα αυτού του ανθρώπου.

«Ήταν το 2015, όταν ο Αυγερινός Μαϊστρέλης, η ψυχή του τζούντο του ΓΣΑ Ηρακλής, μου μίλησε για το πλοίο και με είχε πάρει να παρακολουθήσω μια εκδήλωση με τον Ιάπωνα πρέσβη. Αυτό ήταν, παθιάστηκα, ό,τι και να έκανα το πλοίο, ο άγνωστος καπετάνιος, η ιστορία τους, έγιναν το πάθος μου και τώρα περιμένω να τελειώσουν τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας, για να ψάξω να βρω και να σφίξω το χέρι των απογόνων του Τ. Norito» λέει ο κ. Σαμολαδάς.

Ήταν 20 με 21 Αυγούστου 1922 και στο λιμάνι της Σμύρνης βρίσκονταν έξι εμπορικά πλοία, δύο γαλλικά, δύο ιταλικά, ένα αμερικανικό και ένα ιαπωνικό. Από αυτά, Ιταλοί και Γάλλοι αρνήθηκαν να δεχθούν όσους δεν είχαν πιστοποιητικά ξένης υπηκοότητας. Μόνο οι Αμερικανοί και οι Ιάπωνες σώζουν αδιακρίτως. Το πιστοποιούν αυτόπτες, όπως ο Αμερικανός πρόξενος George Horton, πρόσφυγες αλλά και οι απόγονοι τους, ανάμεσά τους οι επιφανείς Dan Georgakas, Jeffrey Evgenides, o Constantine Buller - Γεωργιάδης. Σύμφωνα με τον κ. Σαμολαδά, που είχε κάνει ήδη ένα μικρό φιλμ animated για το θέμα, «ο πλοίαρχος Norito ανέλαβε το τιμόνι του “Tokei Maru” το 1921. Έχουμε καταγράψει το όνομα του πλοιάρχου σε αρχεία και εφημερίδες στην Ασία, από το Μάιο μέχρι τον Ιούλιο του 1922 και από τον Νοέμβριο του 1922 μέχρι το 1931, που το πλοίο αποσύρθηκε. Για άγνωστο λόγο, στις ελληνικές εφημερίδες της εποχής, ο εκπρόσωπος της ναυλώτριας εταιρείας, ένας εκ των δύο αδελφών Lou, είχε καταγραφεί λανθασμένα ως ο πλοίαρχος του “Tokei Maru”».

Η έρευνα του κ. Σαμολαδά είναι εντυπωσιακή και μιλά με ενθουσιασμό για όλα τα ταξίδια του πλοίου που είχε ναυπηγηθεί το 1892 στο ναυπηγείο του William Dobson στο Newcastle upon Tyne στην Αγγλία. Τον ρωτάμε αν είναι μύθος η ρίψη των εμπορευμάτων στη θάλασσα, τι εμπορεύματα μετέφερε κι απαντά πως «είναι απολύτως αλήθεια όσα λέγονταν, ξέρουμε πια και το φορτίο: μεταξωτά, πορσελάνες και… έξι τόνοι όπιο καθώς και 600 κιλά κοκαΐνης, υλικά από τότε χρησιμοποιούμενα από τις φαρμακοβιομηχανίες».

Ας θυμίσουμε επίσης ότι στη Θεσσαλονίκη, από το 2016 υπάρχει αναρτημένη η τιμητική πλακέτα στον χώρο του επιστημονικού σωματείου «Include» στην Τριανδρία, όπου λειτουργεί με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος το «Σχολείο για όλους Τokei Maru» για παιδιά με αναπηρία και προσφυγόπουλα. Η πρόεδρος του ιδρύματος, Ανδρομάχη Νάνου, ζητά τώρα να αδελφοποιηθεί η Θεσσαλονίκη με την Οσάκα και να αποτελέσει το μνημείο του πλοιάρχου σημείο αναφοράς και αλληλεγγύης μεταξύ των λαών.