Το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων καίει την ανακύκλωση

«Nα καίμε σκουπίδια για να μην τα θάβουμε», είναι το πνεύμα που εισάγει το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που έθεσε το υπουργείο Περιβάλλοντος από χθες -και μέχρι τις 21 Αυγούστου- σε διαβούλευση, θέλοντας ουσιαστικά να αντικαταστήσει το παρωχημένο μοντέλο της ταφής με ένα εξίσου αντιπεριβαλλοντικό και δαπανηρό μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων, που είναι αυτό της καύσης.

Αν και κατά τα άλλα το Σχέδιο για την ερχόμενη δεκαετία (2020-2030) ομνύει στην κυκλική οικονομία και στην ανακύκλωση, ανοίγει πλήρως το πεδίο για την ενεργειακή αξιοποίηση -δηλαδή καύση- υπολειμμάτων αστικών στερεών αποβλήτων, πρακτική που εξ ορισμού αντιτίθεται στις αρχές κυκλικής οικονομίας ή -καλύτερα- έρχεται να... κάψει την ανακύκλωση.

Το ΕΣΔΑ θέτει έναν φιλόδοξο στόχο και συγκεκριμένα επισπεύδει τον περιορισμό της ταφής σε ποσοστό μόλις 10% των παραγόμενων απορριμμάτων για το 2030 (σήμερα θάβεται περίπου το 80%), αν και οι ευρωπαϊκές κατευθύνσεις θέτουν το 10% ως μέγιστο ποσοστό ταφής έως το 2035.

Πρωταγωνιστικό ρόλο, βάσει των όσων αναφέρονται στο ΕΣΔΑ, για την επίτευξη του παραπάνω στόχου, θα έχουν οι Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης που πρόκειται να δημιουργηθούν. Αν και οι μονάδες αυτές «μπορεί να είναι κεντρικές μονάδες για όλη τη χώρα» (γίνεται λόγος για έναν ενδεικτικό αριθμό 3-4 μονάδων), το ΕΣΔΑ δεν αποκλείει η ενεργειακή αξιοποίηση «να γίνεται καθετοποιημένα και εντός των ίδιων των Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων, εφόσον αυτό κρίνεται τεχνικοοικονομικά εφικτό και προκριθεί από τα οικεία ΠΕΣΔΑ [Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων] ή και τους οικείους ΦοΔΣΑ [Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων στους οποίους συμμετέχουν οι δήμοι]».

Μετά την έγκριση του ΕΣΔΑ, θα αναθεωρηθούν τα ΠΕΣΔΑ των 13 Περιφερειών και τα τοπικά σχέδια όλων των δήμων της χώρας, ώστε να προσαρμοστούν στις προβλέψεις του νέου Εθνικού Σχεδίου. Με λίγα λόγια, αφήνεται το περιθώριο για καύση σε κάθε μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων.

Να σημειωθεί ότι το ΕΣΔΑ προβλέπει παραγωγή ενέργειας από απορρίμματα σε ποσοστό 10% το 2025 και άνω του 25% το 2030.

Πλήρης ιδιωτικοποίηση

Την ίδια στιγμή, το ΕΣΔΑ προκρίνει την είσοδο ιδιωτών -μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα- σε κάθε επίπεδο διαχείρισης απορριμμάτων, τη συλλογή, την επεξεργασία τους, προφανώς και την καύση τους.

Πέρα από τον ορατό κίνδυνο να ιδιωτικοποιηθούν κρίσιμες δημοτικές υπηρεσίες, που το κεφάλαιο τις βλέπει ως «φιλέτα», εγκυμονεί και ο κίνδυνος στις προς δημιουργία Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων και στις Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης, να τεθούν ελάχιστες εγγυημένες ποσότητες απορριμμάτων, κάτι που ανοίγει δύο ενδεχόμενα: α) να απορροφήσουν τμήμα απορριμμάτων που μπορεί να οδηγηθεί σε ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση, β) στην περίπτωση που δεν υπάρχει ο εγγυημένος όγκος απορριμμάτων για τις μονάδες, να προκληθούν αυξήσεις δημοτικών τελών για αποζημιώσεις των ιδιωτών.

Ανακύκλωση

Ως προς την ανακύκλωση, το ΕΣΔΑ θέτει ως στόχο την εκτίναξή της σε ποσοστό 55% κατά βάρος των αστικών αποβλήτων το 2025 και αντίστοιχα 60% το 2030 (από 20% σήμερα), με σοβαρά ερωτήματα όμως εάν οι στόχοι... παραμείνουν στόχοι, λόγω της προώθησης της καύσης.

Πάντως, το ΕΣΔΑ καθιερώνει υποχρεωτική χωριστή συλλογή απορριμμάτων τουλάχιστον για τέσσερα ρεύματα (πλαστικό, μέταλλο, χαρτί, γυαλί), αλλά και ξεχωριστή συλλογή βιοαποβλήτων, θέτοντας στόχο να αναπτυχθεί ένα διακριτό και ολοκληρωμένο δίκτυο συλλογής τους (μέσω του καφέ κάδου) μέχρι το τέλος του 2022.

Ακόμη, γίνεται λόγος και για καθιέρωση και άλλων, ειδικών ρευμάτων, για απορρίμματα όπως στρώματα, έπιπλα, ληγμένα φάρμακα, λοιπά επικίνδυνα απόβλητα προερχόμενα από νοικοκυριά. Παράλληλα, το ΕΣΔΑ προωθεί την αύξηση των ιδιωτικών Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ).

Για τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ) προβλέπεται η σταδιακή μετατροπή τους σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), ενώ για τις ανεξέλεγκτες και παράνομες χωματερές, αναφέρεται η παύση τους και σταδιακή αποκατάστασή τους έως το 2022.

Ακόμη, προβλέπεται «η δημιουργία του πρώτου ΧΥΤΕΑ» (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων) το αργότερο μεταξύ 2022-2023. Αν και δεν ονομάζεται το σημείο που θα δημιουργηθεί, αναφέρεται στο ΕΣΔΑ ότι θα διερευνηθεί μεταξύ άλλων η δυνατότητα «ευρύτερης αξιοποίησης και του ΧΥΤΕΑ αμιαντούχων αποβλήτων στη Δυτική Μακεδονία ΜΑΒΕ (Ζιδάνι)».

Μονάδες

Εκτός από 3 ή 4 Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης, το ΕΣΔΑ αναφέρεται στην «πλήρη κάλυψη της χώρας μέχρι το 2030» με 43 Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) και 43-46 Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ). Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος, μετά τη δημοπράτηση τριών ΜΕΑ σε Κέρκυρα, Χερσόνησο (Κρήτη) και Τρίκαλα, αναμένεται η δημοπράτηση ακόμη 14 ΜΕΑ έως το τέλος του 2020 σε:

1. Καβάλα

2. Ανατολική Θεσσαλονίκη

3. Νάξο

4. Χίο

5. Σητεία

6. Κεφαλονιά

7. Αγρίνιο

8. Ηράκλειο (αναβάθμιση ΜΕΑ)

9. Λάρισα

10. Βόλο

11. Πάτρα

12. Λαμία

13. Χαλκίδα

14. Ρόδο

Αλλες επτά μονάδες, σύμφωνα με το υπουργείο, βρίσκονται σε στάδιο κατασκευής (Αλεξανδρούπολη, Θήβα, Ηλεία, Αμάρι, Αρκαδία, Μεσσηνία, Λακωνία), επομένως προβλέπεται ότι έως το τέλος του 2023 θα έχουν κατασκευαστεί 27 Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων σε όλη την Ελλάδα.

Ως προς τις Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης (δηλαδή καύσης), αναγράφονται στο ΕΣΔΑ 2+1 σενάρια όπου ομαδοποιούνται περιφέρειες της χώρας σε τέσσερις περιοχές εξυπηρέτησης:

α) Περιφέρειες Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας

β) Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας, Ηπείρου και Θεσσαλίας

γ) Περιφέρεια Κρήτης

δ) Περιφέρειες Αττικής και Στερεάς Ελλάδας

Στο κείμενο του ΕΣΔΑ «σημειώνεται ως δυνατότητα, η Μονάδα Ενεργειακής Αξιοποίησης της Περιφέρειας Κρήτης να υποδεχτεί και τα υπολείμματα ή/και το δευτερογενές καύσιμο που μπορεί να παράγεται από τις ΜΕΑ της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου». Η δυνατότητα αυτή, πάντως, αν και εμφανίζεται ως υπαρκτή δεν εξετάζεται στα σενάρια, καθώς «θα έδινε ακόμη ευμενέστερα αποτελέσματα ως προς το τελικό υπόλειμμα», ενώ το ΕΣΔΑ θέλει να εξετάσει στους υπολογισμούς του το δυσμενέστερο σενάριο (worst case scenario) για τον υπολογισμό υπολειμμάτων.

Ως προς την Αττική, οικολογικές συλλογικότητες και σωματεία εργαζομένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν περιγράψει ως δεδομένη τη δημιουργία Μονάδας Καύσης στις εγκαταστάσεις της Φυλής, αλλά και στο Σχιστό.

Σε αμφότερα τα σημεία ο περιφερειάρχης Γ. Πατούλης έχει εξαγγείλει τη δημιουργία νέων Μονάδων μέσω ΣΔΙΤ, έχοντας αντικρούσει τις πληροφορίες περί Μονάδων Καύσης, λέγοντας ότι κάτι τέτοιο δεν προβλέπει ο υφιστάμενος Εθνικός Σχεδιασμός. Τώρα, όμως, που αλλάζει; Θα υποδεχθούν άραγε οι εν λόγω μονάδες και απορρίμματα για καύση και από άλλες περιφέρειες;