«Φυλακισμένοι στο νησί»

Σημαντικά ζητήματα αναξιοπρεπούς διαβίωσης σε χώρους πλήρως ακατάλληλους και χωρίς επαρκές τρεχούμενο νερό, όπως και ανεπίτρεπτες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων των προσφύγων, διαπιστώνει στη νέα της έκθεση για τη δομή υποδοχής προσφύγων της Σάμου η Διεθνής Αμνηστία.

Η έκθεση «Σάμος: “νιώθουμε φυλακισμένοι στο νησί”: παράνομη κράτηση και υποτυπώδεις συνθήκες σε ένα προσφυγικό κέντρο που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε.», που κυκλοφορεί σήμερα, διαπιστώνει τη μακροχρόνια αποτυχία των ελληνικών αρχών να δημιουργήσουν μια αξιοπρεπή και κατάλληλη δομή υποδοχής.

Διαπιστώνει επίσης την αποτυχία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διορθώσει τα προβλήματα, παρότι η Επιτροπή υποστηρίζει την ίδρυση και τη λειτουργία της δομής και μάλιστα τη θέλει να αποτελεί πρότυπο για τη δημιουργία ανάλογων δομών, στο πλαίσιο της εφαρμογής των νέων πολιτικών του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Ασυλο.

«Η δομή της Σάμου μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν προειδοποιητικό σημάδι εναντίον της εφαρμογής του νέου Συμφώνου που προβλέπει την ίδρυση παρόμοιων δομών υποδοχής στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε.», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.

Αυξημένη ροή

Οι διαπιστώσεις της οργάνωσης έγιναν κατά την επίσκεψή της στην προσφυγική δομή τον περασμένο Δεκέμβριο και κατά τη διάρκεια έρευνας από τον Δεκέμβριο μέχρι πριν από μερικές ημέρες. H δομή είχε αρχίσει να δέχεται αυξημένη ροή προσφύγων από τον περσινό Ιούλιο και να λειτουργεί σε συνθήκες σοβαρού υπερπληθυσμού μέχρι τον Ιανουάριο, με τους φιλοξενούμενους να φτάνουν το μεγαλύτερο αριθμό τους, 4.850, τον Οκτώβριο.

Τον Σεπτέμβριο οι Αρχές είχαν ανακοινώσει την αύξηση των θέσεων υποδοχής από 2.040 (επιπλέον 960 θέσεις κράτησης στο προαναχωρησιακό κέντρο της δομής) σε 3.650, χωρίς να είναι ορατή κάποια παρέμβαση στον χώρο για την πραγματική αύξηση της χωρητικότητας.

Η οργάνωση είδε δεκάδες ανθρώπους να στεγάζονται σε κυλικείο της δομής σε ακατάλληλες συνθήκες, κάποιοι μέχρι δύο εβδομάδες, μεταξύ αυτών οικογένειες με παιδιά που αναγκάζονταν να μείνουν μαζί με άγνωστους ενήλικες. Μόνο λίγοι κοιμούνταν σε στρώματα, άλλοι φαινόταν να κοιμούνται απευθείας στο δάπεδο, ενώ τους επιτηρούσαν κάμερες κλειστού κυκλώματος.

Η οργάνωση άκουσε μαρτυρίες για εκατοντάδες άλλους ανθρώπους που στεγάζονταν σε κοινόχρηστους χώρους, μέσα σε κουζίνες ή σε διοικητικά κτήρια, με τουαλέτες χωρίς πόρτες να κλειδώνουν και με τα λύματα να ξεχειλίζουν.

Ενημερώθηκε επίσης για ελλιπείς συνθήκες στα κοντέινερ, για έλλειψη ιδιωτικότητας και για ανασφάλεια, όπως επίσης για ελλιπή παροχή μέσων ατομικής υγιεινής - ένα σαπούνι ανά δύο δωμάτια, περιορισμένη ποσότητα χαρτιού υγείας, ανύπαρκτα είδη στοματικής υγιεινής και πάνες για τα παιδιά, με αποτέλεσμα κάποια να πρέπει να φορούν μια πάνα όλη τη μέρα για λόγους οικονομίας.

Ελλείψεις νερού

Η δομή συνεχίζει να παρουσιάζει ελλείψεις σε τρεχούμενο νερό, παρά τις πολύ αυξημένες θερμοκρασίες εξαιτίας της έλλειψης χώρων με σκιά και της μεταλλικής περίφραξης που βρίσκεται στον εσωτερικό και στον εξωτερικό χώρο. Από τον Νοέμβριο το νερό το έφερναν υδροφόρες, η σύμβαση με τις οποίες έληξε στα μέσα Ιανουαρίου, με αποτέλεσμα να αναλαμβάνει στη συνέχεια να φέρνει νερό η Πυροσβεστική, χωρίς να επαρκεί για τις ανάγκες.

Τον Φεβρουάριο νερό υπήρχε διαθέσιμο μόνο δύο με τέσσερις ώρες την ημέρα. Ενώ σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΠΟΥ ένα άτομο χρειάζεται 50-100 λίτρα νερό τη μέρα για να ικανοποιήσει τις πιο βασικές του ανάγκες (20-25 λίτρα είναι το απολύτως ελάχιστο όριο διαβίωσης) και 7,5-15 λίτρα μεταφερόμενο νερό τη μέρα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, στη Σάμο δινόταν 1,5 λίτρο πόσιμο νερό ανά φιλοξενούμενο τη μέρα τον Φεβρουάριο, ενώ τον Μάιο η ποσότητα είχε φτάσει τα τρία λίτρα.

Απουσία γιατρού

Η έκθεση καταγράφει την απουσία μόνιμου γιατρού από την αρχή της λειτουργίας της δομής, όπως επίσης την απουσία γυναικολόγου, παρότι οι γυναίκες αποτελούν το 20% του φιλοξενούμενου πληθυσμού. Καταγράφει επίσης τους περιορισμούς στο Νοσοκομείο της Σάμου στο Βαθύ, που περιορίζουν την πρόσβαση των προσφύγων σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Επισημαίνει επίσης τις ασφυκτικές συνθήκες επιτήρησης των προσφύγων, με ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου της εισόδου και της εξόδου και με κάμερες επιτήρησης με λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης, για τα οποία η Εθνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού χαρακτήρα έχει καταλογίσει πρόστιμο στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου για παραβίαση του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων.

Υπογραμμίζει ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι μένουν αποκλεισμένοι στην ονομαζόμενη «ασφαλή ζώνη» για ασυνόδευτους ανήλικους, την οποία διαχειριζόταν ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης μέχρι τον Ιανουάριο και έκτοτε τη διαχειρίζεται η οργάνωση Ζεύξις, γεγονός που ισοδυναμεί με απαγόρευση εσωτερικής μετακίνησης.

Η μεταφορά των ασυνόδευτων ανήλικων εκτός δομής για ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες γίνεται μόνο με συνοδεία οργάνωσης, γεγονός που, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, συνιστά υπερβολική παρέμβαση στο δικαίωμα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της ελευθερίας κίνησης.

Περιορισμοί ελευθερίας

Η Διεθνής Αμνηστία καταγράφει αυθαίρετη υπέρβαση του ανώτατου ορίου των 25 ημερών (πέντε ημέρες περιορισμός για όλους με δυνατότητα παράτασης αυστηρά μέχρι άλλες είκοσι ημέρες, ύστερα από τις οποίες επιβάλλεται η άρση των περιοριστικών μέτρων, είτε έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία υποδοχής είτε όχι), κατά την οποία επιβάλλονται περιορισμοί στις μετακινήσεις των νεοεισερχόμενων προσφύγων προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία καταγραφής, ιατρικού ελέγχου και υποβολής του αιτήματος ασύλου.

Κι αυτοί ακόμη οι περιορισμοί με όριο τις 25 ημέρες κρίνονται τουλάχιστον αμφιλεγόμενοι και καταχρηστικοί. Σύμφωνα με την έκθεση, «οι περιορισμοί της ελευθερίας υπερβαίνουν τα όρια του θεμιτού “περιορισμού της ελευθερίας κίνησης” και ισοδυναμούν με παράνομη στέρηση της ελευθερίας».

Πολύ περισσότερο που η έκθεση αποτυπώνει μαρτυρίες προσφύγων στους οποίους δεν επιτράπηκε η έξοδος από τη δομή μετά την πάροδο των 25 ημερών, κάτι που επιβεβαιώνει τις παρατηρήσεις διεθνών οργανισμών και οργανώσεων, που επιπλέον επισημαίνουν την κράτηση των ανθρώπων χωρίς την έγκαιρη έκδοση επίσημων εγγράφων.

Η επιβολή περιορισμών είναι κρίσιμη, καθώς υπάρχει σοβαρός κίνδυνος καταχρηστικών περιορισμών με βάση το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, που προβλέπει ότι οι νεοεισερχόμενοι πρέπει να παραμένουν σε κοντινή απόσταση από το σημείο διέλευσης για 12 εβδομάδες και για επιπλέον 12 εβδομάδες σε περίπτωση που υποβληθούν σε διαδικασία απέλασης.

«Η κατάχρηση των “περιορισμών της ελευθερίας” ανοίγει ένα παράθυρο από το οποίο μπορούμε να δούμε την πιθανή εφαρμογή του Συμφώνου και προσφέρει μια κρίσιμη ευκαιρία στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στα κράτη-μέλη να διορθώσουν την κατεύθυνση των νέων πολιτικών», επισημαίνει η έκθεση.