Την ώρα που η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία και η Ε.Ε. καταστρώνει σχέδια για την υποδοχή προσφύγων, η μόνη λέξη που δεν θα διανοούνταν να χρησιμοποιήσει κάποιος στα σοβαρά για να χαρακτηρίσει την κατάσταση στην Ουκρανία είναι η λέξη «ασφαλής».
Αλλά στο μαγικό σύμπαν της ελληνικής κυβέρνησης είναι όλα δυνατά. Αυτός ο χαρακτηρισμός, που μοιάζει κακόγουστο ανέκδοτο, αποτελεί κοινή υπουργική απόφαση του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου Νότη Μηταράκη και του αναπληρωτή υπουργού Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 15 Φεβρουαρίου και ανακοινώθηκε από το υπουργείο Μετανάστευσης την περασμένη Δευτέρα.
Οι δύο υπουργοί, επικαλούμενοι εισήγηση του διοικητή της υπηρεσίας Ασύλου, Μάριου Καλέα, προχώρησαν στην ετήσια επικαιροποίηση του καταλόγου των ασφαλών χωρών καταγωγής, στον οποίο, κόντρα στην πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί, εξακολουθεί να συγκαταλέγεται η Ουκρανία (στον κατάλογο, που αριθμεί σήμερα 17 χώρες, προστέθηκαν η Αίγυπτος, το Νεπάλ και το Μπενίν και διατηρήθηκαν οι Γκάνα, Σενεγάλη, Τόγκο, Γκάμπια, Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Αλβανία, Γεωργία, Ινδία, Αρμενία, Πακιστάν, Μπανγκλαντές).
Η απόφαση σημαίνει ότι το αίτημα ασύλου των Ουκρανών προσφύγων, όπως και των πολιτών από τις άλλες χώρες του καταλόγου, θεωρείται εξ αρχής αβάσιμο στην Ελλάδα και εξετάζεται σε ειδική ταχύρυθμη διαδικασία, όπου το βάρος της απόδειξης πέφτει αποκλειστικά στον κάθε πρόσφυγα, που καλείται να αποδείξει με στοιχεία που θα παρέχει ο ίδιος και όχι η υπηρεσία Ασύλου ότι κινδυνεύει ατομικά στη χώρα του και χρειάζεται διεθνή προστασία.
Αντίθετη στάση με Ε.Ε.
Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση, στην κορύφωση της ουκρανικής κρίσης, επιλέγει να δυσκολέψει νομικά και γραφειοκρατικά τη διαδικασία ασύλου για τους Ουκρανούς πολίτες, ακολουθώντας αντίθετη πορεία από τη στάση της Ε.Ε. Eίναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις της αρμόδιας επιτρόπου Ιλβα Γιόχανσον χτες από την Πολωνία: «Επικεντρώνουμε σε ένα έκτακτο σχέδιο για την πολύ επικίνδυνη κατάσταση στην Ουκρανία. [...], πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, αν πρόκειται να υπάρξει μαζική εισροή Ουκρανών προσφύγων στην Ε.Ε.».
Η συμπερίληψη της Ουκρανίας στον κατάλογο των ασφαλών χωρών καταγωγής έρχεται σε καταφανή αντίθεση με τις προβλέψεις της ευρωπαϊκής και ελληνικής νομοθεσίας για τις ασφαλείς χώρες καταγωγής (άρθρο 87, ν. 4636/2019).
Σε λίγες μέρες εξάλλου, στις 11 Μαρτίου, αναμένεται να συζητηθεί στην Ολομέλεια του ΣτΕ η προσφυγή οργανώσεων κατά της άλλης αμφιλεγόμενης ΚΥΑ Μηταράκη-Βαρβιτσιώτη για τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας για πρόσφυγες πέντε εθνικοτήτων.
Σύμφωνα με το νόμο 4636/2019, «μια χώρα θεωρείται ως ασφαλής χώρα καταγωγής εάν, βάσει της νομικής κατάστασης, της εφαρμογής του δικαίου στο πλαίσιο του δημοκρατικού συστήματος και των γενικών πολιτικών συνθηκών, καταδεικνύεται σαφώς ότι γενικά και μόνιμα δεν υφίσταται [...] απειλή που προκύπτει από τη χρήση αδιάκριτης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύγκρουσης».
Επιπλέον, «τα στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη [...] για την έκδοση της ανωτέρω Κοινής Υπουργικής Απόφασης πρέπει να είναι επίκαιρα και να προέρχονται από έγκυρες πηγές ενημέρωσης [...]. Αν διαπιστώνεται σημαντική αλλαγή της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε χώρα που έχει χαρακτηριστεί ως ασφαλής χώρα καταγωγής, ο χαρακτηρισμός επανεξετάζεται το ταχύτερο δυνατό και προ της παρέλευσης έτους [...]".
Είναι εμφανές ότι οι δύο υπουργοί και ο διοικητής της Υπηρεσίας Ασύλου επέλεξαν να αγνοήσουν τις προβλέψεις της νομοθεσίας και κυρίως τη ζοφερή πραγματικότητα που διαμορφώνεται στα βόρεια σύνορα της Ευρώπης.
