Κάθε όροφος και άλλη εικόνα

Το πρώτο τμήμα της λεωφόρου Β. Σοφίας στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν μια περιοχή γεμάτη αμπέλια και ώς το 1870 η αριστερή πλευρά της ήταν δεσμευμένη γιατί προβλεπόταν να αξιοποιηθεί για την κατασκευή δημόσιων κτιρίων. Τα φιλόδοξα σχέδια εγκαταλείφθηκαν γιατί από τότε δεν υπήρχαν διαθέσιμα κονδύλια για απαλλοτριώσεις.

Τα ακίνητα αποδεσμεύτηκαν, αλλά προηγουμένως το μυστικό είχε γίνει γνωστό σε ομογενείς και επώνυμους παράγοντες της πολιτικής, οι οποίοι έσπευσαν να τα αγοράσουν από τους ανυποψίαστους γαιοκτήμονες σε χαμηλές τιμές, που βεβαίως εκτοξεύτηκαν στα ύψη όταν η περιοχή εντάχθηκε στο σχέδιο.

Ως το 1932, που η λεωφόρος πήρε το σημερινό όνομά της, άλλαξε πολλές φορές ονομασία, πρακτική που ήταν συνήθης τα πρώτα χρόνια της πρωτεύουσας. Ξεκίνησε ως οδός Μαραθώνος, στη συνέχεια έγινε Πεντελικού, Αμπελοκήπων και Κηφισιάς, που για άγνωστους λόγους αποκαλείται Κηφισίας, για να κατασταλάξει σε Β. Σοφίας και να αναδειχθεί στην πιο ενδιαφέρουσα αστική αρτηρία. Είναι άλλωστε η μόνη σε όλο το λεκανοπέδιο που προστατεύεται με ειδικό διάταγμα το οποίο επιβάλλει τις πρασιές στην πρόσοψη όλων των οικοπέδων και απαγορεύει την ανάρτηση πινακίδων.

Ολα τα «τζάκια» της εποχής έσπευσαν να κατασκευάσουν τα αρχοντικά τους στην περιοχή που είχε το προνόμιο να «συνομιλεί» με το παλάτι. Ανάμεσά τους «βαριά» ονόματα, όπως Παπούδωφ, Ψύχα, Ράλλη, Σκαραμαγκά, Συριώτη και Καλλιγά, που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, μαζί με τα νεοκλασικά που έδωσαν τη θέση τους σε καλαίσθητες πολυκατοικίες. Ορισμένα ευτυχώς διασώθηκαν από τις μπουλντόζες και απέκτησαν νέες χρήσεις, στεγάζοντας μουσεία και πρεσβείες.

Τα περισσότερα φέρουν την αναγνωρίσιμη υπογραφή του Ερνέστου Τσίλερ. Μία από τις ελάχιστες εξαιρέσεις είναι το αρχοντικό στη γωνία με την οδό Μέρλιν. Κατασκευάστηκε το 1928 για λογαριασμό του διπλωμάτη και πολιτικού Κωνσταντίνου Ρέντη (1884-1958).

Ηταν απόγονος του Θεοχάρη ή Θεοχαράκη Ρέντη (1778-1825), που ήταν προεστός της Πελοποννήσου, εντάχθηκε στη Φιλική Εταιρεία και πήρε μέρος στην Επανάσταση του 1821, ενώ πρόλαβε να εκλεγεί γερουσιαστής στις πρώτες Εθνοσυνελεύσεις.

Η αδελφή του είχε παντρευτεί τον στρατηγό Δημήτριο Καλλέργη, ο οποίος είχε πρωταγωνιστήσει στο κίνημα κατά του Οθωνα τη 2α προς 3η Σεπτεμβρίου 1843 που υποχρέωσε τον Βαυαρό μονάρχη να υπογράψει το πρώτο Σύνταγμα της χώρας.

Ο Κ. Ρέντης, που είχε γεννηθεί στο Μελίσσι Κορινθίας, είχε σπουδάσει νομικά και είχε προσληφθεί στον Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο, το ΔΝΤ της εποχής, για να παρακολουθεί τις οικονομικές επιδόσεις της χώρας η οποία είχε κηρύξει πτώχευση και είχε υποχρεωθεί να επιβάλει δυσβάσταχτους φόρους για να αποπληρώνει τις δόσεις του τότε δανείου.

Αργότερα χρημάτισε διευθυντής στο υπουργείο Εξωτερικών και στέλεχος σε σημαντικές πρεσβείες της Ελλάδας στην Ευρώπη. Ηταν η αφορμή για να αναλάβει υπουργός Εξωτερικών για λίγο διάστημα το κρίσιμο 1922 και έτσι ξεκίνησε η πολιτική του καριέρα. Εκλεγόταν εκπρόσωπος της Κορινθίας και ανέλαβε υπουργικά χαρτοφυλάκια σε κυβερνητικά σχήματα του φιλελεύθερου χώρου, αλλά και στη δικτατορία του Θ. Πάγκαλου.

Η ανάθεση των σχεδίων του μεγάρου στην αρχή της Β. Σοφίας, το οποίο φέρει το όνομά του, δεν έγινε στον Βασίλειο Τσαγρή (1882-1941). Ο σπουδαίος αρχιτέκτονας είχε γεννηθεί στο Ναύπλιο, αλλά έζησε πολλά χρόνια στην Κόρινθο, όπου ο πατέρας του διετέλεσε γυμνασιάρχης.

Το 1901 εισήχθη στη σχολή πολιτικών μηχανικών του Πολυτεχνείου, αλλά γρήγορα έγινε εμφανής η μεγάλη ευχέρεια που είχε στο σχέδιο και μετά την αποφοίτησή του πήγε στη Βιέννη, όπου δούλεψε δίπλα στον σπουδαίο αρχιτέκτονα της εποχής Οτο Βάγκνερ.

Ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Ν. Χολέβας, στη μονογραφία του για τον Β. Τσαγρή, σημειώνει ότι στην αρχή ο αρχιτέκτονας είχε δεχθεί επιρροές από τον νεοκλασικισμό, αλλά γρήγορα γοητεύτηκε από την Art Nouveau, πέρασε μια εποχή «αμφιβολίας» και εξελίχθηκε στον πιο αντιπροσωπευτικό εκφραστή της περίφημης Σχολής της Βιέννης στην ελληνική αρχιτεκτονική της εποχής.

Επιστρέφοντας οριστικά στην Ελλάδα, ο Β. Τσαγρής συμμετείχε στην επιτροπή για το νέο σχέδιο πόλης της Αθήνας, ενώ άρχισε να σχεδιάζει τις πρώτες οικοδομές. Το μέγαρο Ρέντη ανήκει στην περίοδο της ωριμότητας του αρχιτέκτονα και το 1985 κηρύχθηκε διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού.

Φιλοξένησε διάφορες χρήσεις ώς το 2005, οπότε πέρασε στην ιδιοκτησία του Ιδρύματος Θεοχαράκη, το οποίο το μεταμόρφωσε σε χώρο πολιτισμού που συνδυάζει τη λειτουργικότητα με την αισθητική σε όλες τις μορφές της τέχνης.

Η μελέτη για την αποκατάσταση των εξωτερικών όψεων εκπονήθηκε από τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Αγιοστρατίτη, ενώ η οργάνωση και διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων από το αρχιτεκτονικό γραφείο των Π. Τζώνου και Γ. Χόιπελ. Οι αναδιαμορφωμένοι χώροι του διαθέτουν αίθουσες για προσωρινές ή μόνιμες εκθέσεις, αμφιθέατρο για εκδηλώσεις λόγου και μουσικής, art shop, καφέ και χώρο πρόσβασης σε βάσεις δεδομένων.

1.Το «παιχνίδι»

Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο που κάνει ξεχωριστό το μέγαρο Ρέντη είναι το «παιχνίδι» που έστησε ο Β. Τσαγρής, διαφοροποιώντας τις όψεις από όροφο σε όροφο. Μεγαλώνει ή μικραίνει τα μπαλκόνια, που έχουν μοναδική θέα προς τον Εθνικό Κήπο και την Ακρόπολη. Δεν λείπουν στοιχεία τα οποία δεν ακολουθούν τα νεοκλασικά στερεότυπα και στρέφεται σε πιο τολμηρές για την εποχή εκφράσεις. Εντοπίζονται κυρίως στον τρίτο όροφο, όπου οι ορθογωνισμένες κολόνες διαθέτουν λιτά ανάγλυφα στολίδια, τα οποία αναπτύσσονται στο μέσο του ύψους του και όχι στη στέψη του, όπως συνηθίζεται.

2. Τα εκθέματα

Ανάμεσα στα σπουδαία εκθέματα που φιλοξενούνται στο Ιδρυμα Θεοχαράκη περιλαμβάνεται και η πιο πλήρης συλλογή έργων του Σπύρου Παπαλουκά (1892-1957). Με σπουδές που ξεκίνησαν από την αγιογραφία, συνεχίστηκαν στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και της γαλλικής πρωτεύουσας, θεωρείται ο πρόδρομος της περίφημης γενιάς του 1930 και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σπουδαιότερους Ελληνες ζωγράφους. Ηταν ο πρώτος που έδειξε με το έργο του ότι η παράδοση ταιριάζει με το μοντέρνο.

3. Ο Ρέντης

Ο Κ. Ρέντης ήταν υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Πλαστήρα και το όνομά του έχει συνδεθεί με μια «γκρίζα» πλευρά της υπόθεσης Μπελογιάννη. Ηταν ο πολιτικός παράγοντας που φέρεται να ήρθε σε επαφή με τη σύζυγο του Δημήτρη Μπάτση, η οποία είχε επιχειρήσει να τον σώσει. Ο σπουδαίος νομικός και οικονομολόγος καταδικάστηκε από το στρατοδικείο και εκτελέστηκε μαζί με τους συντρόφους του.