Θεωρείται από τους πιο επιδραστικούς σκηνοθέτες, ωστόσο ήταν πολύ περισσότερα από αυτό. Ο Κλοντ Λανζμάν, Εβραίος στην καταγωγή, προσχώρησε στη γαλλική Αντίσταση ως μαθητής και αργότερα για 11 ολόκληρα χρόνια (1974-1985) μελέτησε, ερεύνησε και κατέγραψε τελικά στο εμβληματικό ντοκιμαντέρ «SHOAH», 9 1/2 ωρών, την εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης από το ναζιστικό καθεστώς.
Μαζί του, βοηθός στην έρευνα και τη σκηνοθεσία, η Κορίνα Κουλμάς, η οποία μας μίλησε με αφορμή την προβολή του «SHOAH» τη Δευτέρα 27 Ιανουαρίου, Διεθνή Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος, που διοργανώνει το Ινστιτούτο Γκαίτε.
«Το SHOAH πάνω απ’ όλα είναι ένα έργο τέχνης» λέει η Κουλμάς. «Προσωπικά, μου άλλαξε τη ζωή... Με τον Λανζμάν γνωριστήκαμε τυχαία σε ένα πάρτι. Είχα μόλις δει το πρώτο του φιλμ, “Pourquoi Israël” (1973) και του συστήθηκα στα εβραϊκά. Ωστόσο, ο ίδιος δεν ήξερε τη γλώσσα. Την επόμενη μέρα, ήρθε ο ίδιος επίσκεψη στο σπίτι μου, όπου και μιλήσαμε επί ώρες. Στο τέλος με ρώτησε αν θέλω να δουλέψω μαζί του. Ετσι κι έγινε».
Οι δυο τους, αλλά και με τους Ιρέν Στέινφελντ Λεβί και Σαλμί Μπάρμορ, πέρασαν χρόνια μαζί, ερευνώντας και καταγράφοντας ντοκουμέντα και μαρτυρίες. Για πρώτη φορά, άνθρωποι μίλησαν. Ανθρωποι που επέζησαν από απάνθρωπα βασανιστήρια, τα οποία ελάχιστοι ήξεραν έως τότε ότι συνέβησαν. Σίγουρα δεν ήταν κάτι εύκολο ούτε για τους μεν ούτε για τους δε: «Ηταν δύσκολα. Για όλους», παραδέχεται η Κουλμάς. «Αλλά το ξέραμε με τον Κλοντ: ήμασταν σε αποστολή. Επρεπε να καταγράψουμε την αλήθεια.
Ακριβώς γιατί ξέραμε πως ήταν η τελευταία ευκαιρία που υπήρχε ν’ αναδείξουμε την αλήθεια αυτών των ασύλληπτων γεγονότων πριν πέσουν για πάντα στη λήθη. Αυτό ακριβώς νιώθαμε και αυτό ακριβώς είπαμε και με όσους συνομιλήσαμε: ότι η μαρτυρία τους είναι υψίστης σπουδαιότητας. Οσο για τα δικά μας συναισθήματα, δεν μας επιτρέπαμε να υποκύψουμε σ’ αυτά. Δουλεύαμε συνεχώς. Επτά μέρες τη βδομάδα επί χρόνια. Ακούγαμε, καταγράφαμε, κινηματογραφούσαμε. Καταλήξαμε να ζούμε περισσότερο στο παρελθόν παρά στο παρόν. Και έπρεπε να μάθουμε να ζούμε έτσι».
Τη ρωτάμε αν είχε ξεχωρίσει κάποια συγκεκριμένη μαρτυρία. Και πώς όλες αυτές οι τραγικές προφορικές αποδείξεις των εγκλημάτων του Γ’ Ράιχ την επηρέασαν: «Δεν ήταν μία μόνο μαρτυρία που με σημάδεψε. Ηταν πολλές... των Karski, Ada Lichtman, Ruth Elias και πόσων άλλων. Και φυσικά οι συνεντεύξεις με τους ίδιους τους ναζί: αυτοί μας έδειξαν πώς το να λες συνεχώς ψέματα στον εαυτό σου -και το έκαναν όλοι τους, ώστε να μην αισθάνονται καμία τύψη ή ενοχή- υποβιβάζει πλήρως την ανθρώπινη φύση, τη δική σου και των άλλων», μας απαντά.
«Φυσικά, το να δουλεύω 10 χρόνια σε ένα πρότζεκτ όπως το “SHOAH” με επηρέασε και με άλλαξε. Μου έμαθε την έννοια της προσωπικής ευθύνης, το πώς υπό συγκεκριμένες συνθήκες απλοί άνθρωποι μπορούν να κάνουν κάτι διόλου απλό και πώς αυτό, πολύ εύκολα, μπορεί να γίνει τραγωδία. Μου έμαθε και το πώς εκπληκτικοί άνθρωποι -και γνώρισα πολλούς τέτοιους μέσα σ’ αυτά τα 10 χρόνια- παρέμειναν πιστοί στις πεποιθήσεις και τις αξίες τους και, κυρίως, δεν έχασαν την πίστη τους στον άνθρωπο -όποιο κόστος κι αν έπρεπε να πληρώσουν γι’ αυτό».
Οσο για τον ίδιο τον σκηνοθέτη, «το SHOAH ήταν η έκφραση της ταυτότητάς του ως Εβραίου», εξηγεί. «Ηταν άθεος, δεν γνώριζε την εβραϊκή κουλτούρα, δεν τον ενδιέφερε καθόλου, ωστόσο θαύμαζε την ιστορία των Εβραίων, το πώς επιβίωσαν μέσα στους αιώνες παρά τις συνεχόμενες διώξεις, τους εξευτελισμούς και τις διακρίσεις εις βάρος τους και με αυτό ταυτιζόταν».
Τώρα, 35 χρόνια μετά την ολοκλήρωση του «SHOAH», παρατηρούμε πως η Ακρα Δεξιά, αν δεν είναι στην κυβέρνηση, είναι σε κάθε κοινοβούλιο χωρών της Ε.Ε. (με ελάχιστες εξαιρέσεις). Πώς το εξηγεί; «Την ίδια ερώτηση κάνω στον εαυτό μου κάθε μέρα! Και ακόμη δεν έχω βρει απάντηση. Αυτό που όμως βλέπω είναι πως πολλοί άνθρωποι, κυρίως όσοι δεν ξέρουν ή δεν θέλησαν ποτέ να μάθουν, τείνουν να ορίζουν την ταυτότητά τους μόνο μέσω του μίσους και της μισαλλοδοξίας. Αυτό συνδέεται με ψυχολογικά αίτια, τα οποία δεν είμαι εγώ αυτή που θα αναλύσει».
Στο προσωπικό ιστολόγιό της σημειώνει: «Οι λέξεις είναι στιγμές. Στιγμές ζωής μέσα από τις οποίες η μνήμη κινείται με ευκολία». Με αυτές τις φράσεις της θυμίζουμε το ντοκιμαντέρ «Αούστερλιτς» ενός ακόμη σπουδαίου σκηνοθέτη, του Σεργκέι Λόζνιτσα, όπου δείχνει με μια κάμερα και χωρίς κανένα σχόλιο ή σενάριο πώς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έχουν γίνει τουριστικές ατραξιόν (με τους επισκέπτες να τρώνε, να βγάζουν σέλφι κ.λπ...
Οπως ακριβώς έκανε και ο Αδ. Γεωργιάδης που πήγε πριν από λίγες μέρες): «Θίξατε ένα τεράστιο ζήτημα», μας απαντά. «Δεν ξέρω από πού να το πρωτοπιάσω. Σίγουρα με γεμίζει θλίψη. Ακριβώς επειδή αυτού του είδους η συμπεριφορά καταδεικνύει πως δεν υπάρχει πλέον καμία κατανόηση της φρίκης που σηματοδοτούν αυτά τα μέρη. Πως το SHOAH, με ό,τι αυτό συμβολίζει, έχει γίνει “ιστορία” με την άσχημη έννοια: κάτι παλιακό, που δεν αφορά κανέναν πλέον».
Info: To SHOAH θα προβληθεί στο Exile Room (Αθηνάς 12, 3ος όροφος), τμηματικά - περίπου ανά δίωρο, Δευτέρα 27/1 (14.00 – 00.30). Κάθε προβολή συνοδεύεται με μια ομιλία (Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Χρήστος Καρακέπελης, Κατερίνα Οικονομάκου και Εύα Στεφανή). Είσοδος ελεύθερη.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας