Οσα δεν λέγονται

H Κάθριν Αν Πόρτερ από την πρώτη εμφάνισή της έδωσε το στίγμα της με τον ιδιοσυγκρασιακό τρόπο γραφής της, που διαθέτει μια υποδειγματική οικονομία ενσωματώνοντας σε κάθε πρόταση την ψυχολογία, τη μνήμη αλλά και υπαινιγμούς για όσα δεν λέγονται, ενώ στις κομβικές στιγμές τολμά να περιγράψει τις σκληρότερες ανθρώπινες καταστάσεις με σαφήνεια, δίνοντας μορφή στο χαοτικό τοπίο μιας εκτροχιασμένης συνείδησης.

To ύφος της έχει σαφείς επιρροές από τον Χένρι Τζέιμς, Γουίλα Κάθερ και Τζέιμς Τζόις, αλλά και μια εξαιρετικά διακριτή ποιότητα: έναν συνδυασμό γενναιότητας και ρομαντισμού, ύφος που έχει αποδοθεί με επιτυχία στη γλώσσα μας χάρη στην ανάγλυφη μετάφραση της Εφης Τσιρώνη.

Η Πόρτερ μεγάλωσε σε μια εύπορη οικογένεια της Λουιζιάνα, αλλά μετά την οικονομική χρεοκοπία μετακόμισαν στο Τέξας. Αυτό καθιστά τις κατά το ήμισυ αυτοβιογραφικές ιστορίες της (όπου πρωταγωνιστεί η Μιράντα, το alter ego της συγγραφέως) πολυθεματικές, υπάρχει εναλλαγή του σκηνικού, καθώς η ίδια η Πόρτερ ως δημοσιογράφος ταξίδεψε και έζησε σε διάφορα μέρη του πλανήτη, από το Μεξικό έως το Παρίσι.

Ο θάνατος αλλά και η πορεία μέχρι εκεί είναι το θέμα που επανέρχεται στις τρεις νουβέλες που εμπεριέχονται στη συλλογή, θέμα που χειρίζεται με νηφαλιότητα, ειλικρίνεια και συγκρατημένη γλώσσα.

Στο «Θνητή ζωή» (πρώτη νουβέλα της συλλογής) περιγράφεται σε τρία κεφάλαια η ζωή της Μιράντας από οκτώ έως δεκαοκτώ χρόνων, η οποία έχει εξιδανικεύσει την εδώ και καιρό νεκρή θεία της Εϊμι, τόσο για την ομορφιά της όσο και για την ικανότητά της να ιππεύει άλογα. Μέσα από παλιά αλληλογραφία και ιστορίες που διηγούνται συγγενείς συνθέτει το πορτρέτο της και στοχάζεται πάνω στη ζωή και στον θάνατο των προικισμένων πλασμάτων. Μέχρι την ενηλικίωσή της, που επέρχεται η απομυθοποίηση και εμπεδώνει τη ρευστότητα της αλήθειας.

Στη δεύτερη νουβέλα «Μεσημεριανό κρασί», μια ιστορία προδοσίας και κάθαρσης, υπάρχει μία από τις πιο δυνατές σκηνές της αμερικανικής λογοτεχνίας, όταν ο γαιοκτήμονας Τόμσον κατά λάθος δολοφονεί τον κυνηγό του Σουηδού εργάτη του που τον έχει βοηθήσει να αναστηλώσει την παρηκμασμένη φάρμα του. Ηταν μια άτυχη στιγμή, όμως αυτός δεν μπορεί να ξεφύγει από τις τύψεις και αυτοκτονεί. H αυτοκτονία του Τόμσον περιγράφεται με αφοπλιστική απλότητα: «…έβγαλε το δεξί παπούτσι και την κάλτσα του κι ακούμπησε τη λαβή του δίκαννου στο χώμα, με τις δίδυμες κάννες να κοιτάζουν το κεφάλι του. Ηταν πολύ άβολο. Το σκέφτηκε για λίγο, ακουμπώντας το κεφάλι του στόμιο του όπλου».

Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι χαρακτηριστικό του τρόπου που η Πόρτερ γράφει για τον θάνατο. Η ίδια τον πλησίασε όταν πέρασε την ισπανική γρίπη το 1918, εμπειρία που εμφανίζεται στην ομότιτλη νουβέλα.

Στο νοσοκομείο η Μιράντα ταλαντεύεται ανάμεσα σε ζωή και θάνατο και μαζί με τον Ανταμ, τον αγαπημένο της, τραγουδούν ένα παλιό σπιρίτσουαλ για να παραμείνει ξύπνια: «Το χλωμό άλογο, ο χλωμός αναβάτης, ήρθαν και πήραν την αγάπη μου».

Ο θάνατος εμφανίζεται σαν ένας απόμακρος ξένος που πλησιάζει με αμείλικτη αποφασιστικότητα: «Ο δρόμος για τον θάνατο είναι μια μακρά παρέλαση γεμάτη φριχτές ενέδρες και η καρδιά αποδυναμώνεται λίγο λίγο με κάθε καινούργια φρίκη, τα κόκκαλα επαναστατούν με κάθε καινούργιο βήμα και το μυαλό οργανώνει κι αυτό τη δική του πικρή αντίσταση, αλλά ποιο το νόημα;»

Η καλή λογοτεχνία δεν έχει ηλικία, οι ιστορίες της Πόρτερ παραμένουν ζωντανές και συνεχίσουν να γοητεύουν τον αναγνώστη του εικοστού πρώτου αιώνα.