Το ναυάγιο της διαπλοκής

Λίγο μετά τις 2 τα ξημερώματα, τη νύχτα της 7ης προς 8η Δεκεμβρίου 1966, έγινε ίσως το μεγαλύτερο ναυάγιο της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Το πλοίο «Ηράκλειον», που εκτελούσε το δρομολόγιο Χανιά - Πειραιάς, βυθίστηκε περίπου στη μέση της διαδρομής, σε μεγάλα βάθη, κοντά στον βράχο «Φαλκονέρα». Και είναι ίσως το μεγαλύτερο, γιατί το ναυάγιο του «Χειμάρρα» το 1947 είχε περί τις 400 απώλειες, ο αριθμός όμως των απωλειών τού «Ηράκλειον» δεν εξακριβώθηκε ποτέ με βεβαιότητα. Είναι τουλάχιστον 244, αλλά υπήρχε και ένας ανεξακρίβωτος αριθμός κρατουμένων Ρομά, ίσως και κάποιων ποινικών κρατουμένων, που βρίσκονταν αλυσοδεμένοι στο καράβι και δεν τους ελευθέρωσε κανείς πριν το πλοίο βυθιστεί. Κάποιες μαρτυρίες μιλούν ακόμη και για 150 άτομα, το αρμόδιο υπουργείο δεν επιβεβαίωσε όμως ποτέ τη μεταγωγή αυτή.

Οι διασωθέντες ήταν 47. Ενας από αυτούς, ο τελευταίος που διασώθηκε, ήταν ο Παναγιώτης Μπελώνης, ο οποίος μαζί με την κόρη του Πηγή έγραψαν ένα συγκλονιστικό βιβλίο (ο Παναγιώτης Μπελώνης δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο) που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον «Κέδρο» και που έχει δυο όψεις: εξαντλητική έρευνα των πηγών και καταγραφή γεγονότων και ευθυνών αφενός, εκπληκτική κατάθεση της προσωπικής μαρτυρίας αφετέρου, με περιγραφή λεπτό προς λεπτό τού σχεδόν δωδεκάωρου εφιάλτη που ο Π. Μπελώνης πέρασε στην κρύα, μανιασμένη θάλασσα.

«Ενα πελώριο κύμα έρχεται και με σηκώνει πολύ ψηλά, όμως σκάει πάνω μου και… Χριστέ μου, ο αφρός του φωτίζει το σύμπαν, η νύχτα γίνεται μέρα. Και βλέπω καθαρά. Το καράβι πλέει τούμπα. Τελείως ανάποδα, με τα φουγάρα μέσα στο νερό και την προπέλα του πάνω, ψηλά. Μαύρο σαν τον Χάρο […] Η απόλυτη μοναξιά γύρω μου συνεχίζει να με τρομάζει. Φοβάμαι πως τελικά μόνο εγώ ζω μέσα σ’ αυτή την κόλαση […]. Δεν είναι μόνο η σκοτεινιά, αλλά και ο άσχημος καιρός, που δεν μ’ αφήνει να δω αν υπάρχει κάποιος άλλος κοντά μου […]. Τα κύματα έχουν φοβερή δύναμη, δεν μπορώ να τα βάλω μαζί της. […] Φοβάμαι πως κάπου εδώ τελειώνουν όλα».

Νωρίτερα περιγράφει πως το πλοίο κουνούσε τόσο που, ξαπλωμένος στην κουκέτα, τη μια βρισκόταν όρθιος και την άλλη κρεμασμένος ανάποδα. Και πώς μετά κατάφερε με υπεράνθρωπες προσπάθειες να βγει μέσα από το γερμένο καράβι, πηδώντας σαν αίλουρος στο σαλόνι για να πιάσει το σιδερένιο σκαλοπατάκι της πόρτας, που πλέον ήταν σαν ταβάνι, και με δυνατή έλξη να βγει. Η τελική του διάσωση έγινε περί τις 2 το μεσημέρι από το αρματαγωγό «Σύρος».

Ισως όμως η άλλη πλευρά, η πλευρά των ευθυνών, να είναι ακόμα τρομακτικότερη. Το «Ηράκλειον» ανήκε στην εταιρεία των αδελφών Χαράλαμπου και Σπύρου Τυπάλδου. Δεν ήταν από κατασκευής κακό, η μετατροπή του όμως από φορτηγό–ποστάλι σε φορτηγό–οχηματαγωγό έγινε σε μόλις 3 μήνες (για να προλάβουν τη δρομολόγηση του «Μίνως» από τον ανταγωνιστή εφοπλιστή Ευθυμιάδη) και ήταν προβληματική. Το πλοίο εμφάνισε μεγάλα προβλήματα και έπαιρνε ολιγόμηνες άδειες αξιοπλοΐας που ανανεώνονταν, πάντα με υποσημειώσεις.

Οι αρμόδιοι ελεγκτές ζητούσαν επισκευές που ποτέ δεν γίνονταν. «Ο κ. Τυπάλδος είναι στήριγμα των αποστατών οι οποίοι τον ευνόησαν σκανδαλωδώς σε πλήθος περιπτώσεων», είπε στην εφημερίδα «Τα Νέα» τότε, παλαιότερος υπουργός Ναυτιλίας. Είμαστε μετά τα Ιουλιανά, το ναυάγιο έγινε λίγες μέρες πριν από την περίφημη συνάντηση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου με τον Γεώργιο Παπανδρέου υπό τον βασιλιά, όπου συμφωνήθηκε η αντικατάσταση της κυβέρνησης Στέφανου Στεφανόπουλου από την κυβέρνηση Παρασκευόπουλου.

Εγινε και μια μυστική συμφωνία εκεί, να υπάρξει συγκυβέρνηση ΕΡΕ και Ενωσης Κέντρου μετά τις εκλογές, συμφωνία όμως με το πιστόλι στον κρόταφο για τον Παπανδρέου, ο οποίος δεν ήταν δυνατόν να την τηρήσει. Και προ της προδιαγεγραμμένης νίκης του, έγινε το πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Σε αυτές τις σκοτεινές εποχές έγινε το ναυάγιο λοιπόν. Οι Τυπάλδοι, που μερικά χρόνια νωρίτερα είχαν δει να πεθαίνει σε πλοίο τους και ο Σοφοκλής Βενιζέλος, δεν άντεξαν το χτύπημα και κήρυξαν πτώχευση. Δεν πλήρωσαν όμως αποζημιώσεις, καταδικάστηκαν σε «ποινές-χάδι», όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, και διατήρησαν την υπόλοιπη μεγάλη επιχειρηματική τους δραστηριότητα στον ξενοδοχειακό τομέα.

Ολα αυτά περιγράφονται με μεγάλη λεπτομέρεια στο βιβλίο. Αντίθετα με όσα διαδόθηκαν, ότι έφταιγε ένα αδέξια παρκαρισμένο φορτηγό-ψυγείο που έσπασε την πλαϊνή μπουκαπόρτα, στο δικαστήριο αποδείχθηκε ότι η μπουκαπόρτα ήταν ούτως ή άλλως προβληματική και την κρατούσε κλειστή μόνο ένα συρματόσχοινο. Ενώ και μετά την υποχώρησή της, αν υπήρχε επαρκής στεγανότητα κάτω από το γκαράζ, το μηχανοστάσιο δεν θα πλημμύριζε με τέτοια ταχύτητα, ούτε το πλοίο θα βυθιζόταν τόσο γρήγορα, πιάνοντας τους επιβάτες κυριολεκτικά στον ύπνο. Οι δε πλοιοκτήτες άλλαζαν τους πλοιάρχους σαν τα πουκάμισα και ο συγκεκριμένος ήταν και αυτός καινούργιος και δεν ήξερε τα χούγια του πλοίου ούτε άκουγε όσους του έλεγαν να αλλάξει πορεία λόγω της σφοδρής κακοκαιρίας.

Μετά το ναυάγιο θεσπίστηκε για πρώτη φορά η απαγόρευση απόπλου και ιδρύθηκαν οι εταιρείες λαϊκής βάσης, όπως η ΑΝΕΚ, που αντικατέστησαν τις εφοπλιστικές εταιρείες στις γραμμές Κρήτης-Πειραιά. Στα Χανιά η 8η Δεκεμβρίου κηρύχτηκε επισήμως «αποφράδα ημέρα», καθώς τρία χρόνια αργότερα, την ίδια μέρα, έπεσε και επιβατικό αεροπλάνο στην Κερατέα, που έκανε το δρομολόγιο Χανιά-Αθήνα. Οσο για τους αδελφούς Τυπάλδους, γράφουν οι Παναγιώτης και Πηγή Μπελώνη: «Ο Χαράλαμπος Τυπάλδος είχε άδοξο τέλος. Το 1987 δολοφονήθηκε από την εταιρεία δολοφόνων του Χρήστου Παπαδόπουλου, σε ηλικία 85 ετών. Ο Σπύρος Τυπάλδος πέθανε από φυσικά αίτια σε ηλικία 100 ετών. Προπολεμικά είχε δολοφονήσει στον Πειραιά τον πλοιοκτήτη Λεόντιο Τεριάζο μέσα στο γραφείο του!». Στην εκπομπή δε «Η Μηχανή του Χρόνου» και στον δημοσιογράφο Χρήστο Βασιλόπουλο είπε λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό του: «Το “Hράκλειον” ήταν ανασφάλιστο, διότι δεν με συνέφερε. Είχα 37 βαπόρια, δεν με συνέφερε να έχω ασφάλεια, έπρεπε να πληρώνω δυο εκατομμύρια ασφάλιστρα. Δυο χρόνια να μη μου συνέβαινε τίποτε, έπαιρνα ένα βαπόρι».