Πώς μια ιδιωτική συλλογή μετατρέπεται σε δημόσιο αγαθό

Έχουμε δει πολλά ιδιωτικά μουσεία στην Αθήνα και την περιφέρεια να ανοίγουν με τυμπανοκρουσίες, αλλά να μαραζώνουν, ακόμα και να κλείνουν, ελλείψει οικονομικών πόρων. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος όμως, δεν είχε ποτέ τέτοιο στόχο. Με το όραμα του συλλέκτη και το μυαλό του επιχειρηματία, οδηγήθηκε σε μια γενναία απόφαση, σε μια σπουδαία δωρεά, με πολλές διαστάσεις και προοπτικές.

Ένα μεγάλο σύνολο σημαντικών έργων σύγχρονης τέχνης από τη συλλογή του δωρίζεται σε τέσσερα μουσεία τριών χωρών, σε δύο ηπείρους, και δημιουργεί ένα πρωτοποριακό πλέγμα συνεργειών. Περισσότερα από 350 έργα από 142 καλλιτέχνες αποτελούν τη δωρεά, εκ των οποίων 140 προορίζονται για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), περίπου 100 για τα Guggenheim και MCA Chicago (από κοινού) και 110 για την Tate. Μια ιδιωτική συλλογή μετατρέπεται σε δημόσιο αγαθό, μέσω μεγάλων δημοσίων ιδρυμάτων σε Αθήνα, Σικάγο, Νέα Υόρκη και Βρετανία. Μια συλλογή με μεγάλα ονόματα της διεθνούς εικαστικής σκηνής των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών γίνεται προσιτή σε ένα διεθνές κοινό, στα εκατομμύρια των επισκεπτών όλων αυτών των μεγάλων μουσείων.

Δεν ήταν μόνο μια σημαντική, αλλά και μια συγκινητική στιγμή για τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, ο οποίος χειροκροτήθηκε θερμά, για ένα λεπτό, όταν ανακοίνωσε την πρωτοβουλία του, χθες το μεσημέρι, στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν -στον χώρο που ανακαίνισε και εγκαινίασε, το καλοκαίρι, τη διεθνή έκθεση «Portals», σε συνεργασία με τη Βουλή των Ελλήνων-, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και της συζύγου του Μαρέβας Γκαμπόφσκι, του προέδρου της Βουλής Κωνσταντίνου Τασούλα, της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, των διευθυντών των μουσείων που δέχονται τη δωρεά και πολλών καλλιτεχνών.

«Έχοντας, στο παρελθόν, κάνει πολλές συζητήσεις με τον Δημήτρη για το παρόν και το μέλλον της συλλογής του, γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο τον απασχόλησε αυτή η απόφαση, πόσο προβληματίστηκε για τις διαφορετικές επιλογές που είχε και με πόση δυσκολία, αλλά και χαρά συνάμα, βρίσκεται σήμερα εδώ να ανακοινώσει αυτή τη σημαντική δωρεά», είπε ο πρωθυπουργός, απευθυνόμενος στον συλλέκτη. «Η στιγμή του αποχωρισμού δεν είναι εύκολη διαδικασία. Είναι ένα καλειδοσκόπιο των συναισθημάτων στη διαδρομή μιας ολόκληρης ζωής, που μοιράζεσαι με τα τέσσερα μουσεία», πρόσθεσε για να καταλήξει: «Εύχομαι πραγματικά η κίνησή σου αυτή να βρει πολλούς μιμητές, καλώ τους συλλέκτες να παραδειγματιστούν από αυτή την ενέργεια».

Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, που συλλέγει από το 1994, εδώ και χρόνια δραστηριοποιείται στον χώρο της τέχνης διεθνώς, έχει ιδρύσει τον δραστήριο οργανισμό πολιτισμού ΝΕΟΝ, υποστηρίζει μουσεία, εκθέσεις και καλλιτέχνες, έχει υιοθετήσει ανοιχτή πολιτική δανεισμού έργων, συμμετέχει στα Δ.Σ. διεθνών ιδρυμάτων, είναι χορηγός επιμελητικών θέσεων.

«Κάθε συλλέκτης έχει ευθύνη απέναντι στα έργα της συλλογής του και τους καλλιτέχνες, έχει ηθική υποχρέωση να φροντίζει για το μέλλον της συλλογής του με την ίδια έγνοια και προσοχή που επένδυσε για τη δημιουργία της», δήλωσε χθες, τονίζοντας ότι «η τέχνη, περισσότερο από ιδιοκτήτες, χρειάζεται κοινωνούς». Μέσω της δωρεάς που ανακοίνωσε, «τα έργα θα είναι προσβάσιμα στο ευρύ κοινό, θα έχουν την απαραίτητη φροντίδα, ώστε να διατηρηθούν για τις μελλοντικές γενιές και θα παραμείνουν σε διάλογο για την τέχνη του μέλλοντος».

Το μοίρασμα των έργων υπήρξε αντικείμενο επεξεργασίας από την ομάδα των συνεργατών της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου, ενώ τα μουσεία είχαν επίσης την ευκαιρία να κάνουν την τελική δική τους επιλογή από τον κατάλογο έργων που τους προσφέρθηκε. Πρόσφατα, «η αποδοχή της δωρεάς επικυρώθηκε από τα αρμόδια θεσμικά όργανα των μουσείων», τα οποία «επεξεργάστηκαν ένα μεσομακροπρόθεσμο πρόγραμμα αξιοποίησης της δωρεάς που περιλαμβάνει εκθέσεις, δημοσιεύσεις, ψηφιακή παρουσία, εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες και διεθνείς συνεργασίες».

Για την «εξαιρετική γενναιοδωρία του» ευχαρίστησαν τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο ο διευθυντής του Μουσείου και Ιδρύματος Solomon R. Guggenhein, Richard Armstrong, η διευθύντρια της Tate, δρ Maria Balshaw, η διευθύντρια Pritzker του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγου, Madeleine Grynsztejn.

Η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Γρέγου, τον χαρακτήρισε «ευεργέτη» και την πράξη του «εθνικής σημασίας για τη σύγχρονη τέχνη». Πρόκειται για τη μεγαλύτερη δωρεά έργων τέχνης που έχει λάβει μέχρι σήμερα το ΕΜΣΤ, η οποία «ενδυναμώνει την υπάρχουσα συλλογή και ταυτόχρονα ενισχύει το Μουσείο, ώστε να εκπληρώσει τον στόχο του ως το κορυφαίο εθνικό ίδρυμα σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα και ένα από τα σημαντικότερα στην περιοχή της νότιας Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου περιλαμβάνει έργα που αντικατοπτρίζουν τους καίριους προβληματισμούς της τέχνης και ταυτόχρονα αφορούν οικουμενικά, αρχέγονα και διαχρονικά θέματα. Έχουν τις υπογραφές των Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Κουτλούγκ Αταμάν, Λουίζ Μπουρζουά, Βλάσση Κανιάρη, Πολ Τσαν, Μόνα Χατούμ, Γιάννη Κουνέλλη, Σαρα Λούκας, Πολ ΜακΚάρθι, Στιβ ΜακΚουίν, Άννα Μεντιέτα, Μαρίσα Μερτς, Ντίτερ Ροθ, Κίκι Σμιθ κ.ά.

Πριν πάρουν τον δρόμο τους για τα μουσεία, μια επιλογή από αυτά, κυρίως εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, θα εκτεθούν στο παλιό Δημόσιο Καπνεργοστάσιο.