Εγραφε στις 15 Μαΐου 1853 ο πατέρας του Αναρχισμού Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν: «Βιάζεστε λοιπόν αστοί να ολοκληρώσετε το βιομηχανικό έργο σας προτού το ανθρώπινο πνεύμα –που βεβαίως δεν εδράζεται στις μηχανές ούτε στα μαγαζιά σας– ανακαταλάβει τα δικαιώματά του; Πιστεύετε ότι θα καταφέρετε για πολύ να ζείτε από τους τόκους και τα επιδόματα, από την πίστωση και τις υποθήκες σας; Πιστεύετε ότι η ανθρώπινη σκέψη θα κατορθώσει να αρκεστεί στο μηχανιστικό πλέγμα; Ή ότι θα είμαστε ικανοποιημένοι όταν δεν θα μας περισσεύουν οι μεταλλουργικές εταιρείες, τα κανάλια, οι σιδηρόδρομοι, οι τράπεζες, οι καταθέσεις, οι αποταμιεύσεις, η ασφάλιση, η κυκλοφορία, το σκόντο, οι αποζημιώσεις και μάλιστα με εγγυημένη μια θέση εργασίας και με χαμηλό κόστος ζωής; Ολα αυτά είναι ύλη, αποτελούν το σώμα του κοινωνικού: Λείπει η ψυχή. Ψυχή έχουμε ανάγκη. Για δείτε λοιπόν τι ψυχή αποκτάτε!»*
Τι είναι λοιπόν ψυχή; Μακριά από κάθε θεολογικό ή μεταφυσικό ορισμό, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ψυχή είναι η εσωτερική μας βιβλιοθήκη της Φύσης, με βιβλία γραμμένα σε μια γλώσσα που λησμονήσαμε, αλλά παρά ταύτα κάποιες στιγμές ασυναίσθητα την κατανοούμε γιατί μας την ψιθυρίζουν οι πρόγονοί μας. Ομως οι πρόγονοί μας είναι πλέον προϊόντα, άψυχα κουκλάκια στις προθήκες των μαγαζιών τουριστικών ειδών· το σαρκάζον προσωπείο της δολοφονημένης Ιστορίας.
Μετά τη συντριβή, όχι μόνο του αρχαίου πνεύματος που σίγησε εδώ και δυο χιλιετίες αλλά και του νεοελληνικού που ξεκίνησε στις δεκαετίες του 1980 και 1990, συνεχίστηκε στη διάρκεια της ευρωλαγνείας του 2000 και αποσυντέθηκε πλήρως την εποχή των μνημονίων, αλλοιώθηκε και η ψυχική μας ταυτότητα ως λαός. Η κομπάζουσα για την πρωτοπορία της ντόπια διανόηση ασχολείται πλέον με τον μεταμοντερνισμό και την πολιτική ορθότητα, ικανή να αποθεώνει τα τσιμέντα και τα ασανσέρ στην Ακρόπολη, αλλά αδύναμη να εκφράσει επιχειρήματα που νοηματοποιούν τις όποιες έστω ρηχές απόψεις της. Το ανούσιο, το επικριτικό, το κακόγουστο νεοπλουτίστικο, το υπνωτισμένο, απαιτούν τον σεβασμό μας στο όνομα της αποδόμησης των ξεπερασμένων γι’ αυτά εννοιών του βαθυστόχαστου, του διαλεκτικού, του ευγενικού και όμορφου, του αφυπνισμένου και ατίθασου. Σήμερα η αρχαϊκή και αδιατάρακτη επί χιλιετίες ψυχή, τέχνη και παράδοση, τις μέρες λιώνει στα λογιστήρια και τις νύχτες βαμμένη πρόστυχα εκπορνεύεται στα μπουζουκομάγαζα. Χάσαμε λοιπόν την ψυχή μας;
Η ψυχή ενός λαού είναι η παράδοσή του. Και λέγοντας παράδοση δεν είναι ό,τι έχει απομείνει από αυτήν, όπως πανηγύρια με κλαρίνα και έξαλλες κουμπάρες στην πίστα να λικνίζονται, δεν είναι ούτε το λεγόμενο ελληνικό καλοκαίρι με μπίρες στα μπιτσόμπαρα και «τον ήχο του ερκοντίσιον μεσημέρι» όπως έλεγε ο Σαββόπουλος. Παράδοση σημαίνει αξίες και όχι φτηνή διασκέδαση, κάλλος και όχι κακογουστιά, φιλοξενία και όχι υπηρεσία σε ανίδεους, αξιοπρέπεια και όχι δουλικότητα. Παράδοση σημαίνει περιπλάνηση στην Ιστορία και αποστροφή από το βέβηλο «σύγχρονο», αλλά και μεταβίβαση ακέραιας και αγνής όποιας μεγάλης αξίας μάς παραδόθηκε από τους δικαιοπαρόχους μας, τους προγόνους μας, στους δικαιοδόχους μας, τα παιδιά μας. Αυτό σημαίνει πολιτισμός, μια ασυνείδητα παλλόμενη σε κάθε ευαίσθητο άνθρωπο «ψυχή» που έρχεται από πολύ παλιά· αυτό τον διακρίνει από τη βαρβαρότητα. Ο πολιτισμός δεν είναι μόνο μια πολιτική έννοια, είναι πολλά παραπάνω και κυρίως είναι η κατάφαση σε μια κοινωνία άρνησης και η άρνηση σε μια κοινωνία κατάφασης. Η συντήρηση του πνεύματος και της ψυχής δηλαδή σε εποχές μηδενισμού και η επανάστασή τους σε εποχές μηχανιστικής αφασίας και βαρβαρότητας.
Ο Φ. Πεσόα είχε γράψει αναφερόμενος στην έννοια της βαρβαρότητας: «Το βασικό γνώρισμα του βαρβάρου: Είναι εντελώς σύγχρονος· ανήκει ολοκληρωτικά στην εποχή του, γιατί η φυλή από την οποία προέρχεται δεν έχει αναπτύξει πολιτισμό στο παρελθόν. Δεν έχει προγόνους εκτός από βιολογικούς... Ο κανίβαλος, αν βρισκόταν τώρα εδώ, θα παράγγελνε τα εδέσματα του συρμού».** Τα πάντα πλέον, όπως η τέχνη, η πολιτική, η οικονομία, η παιδεία, ακόμα και η επιστήμη και οτιδήποτε μας παρουσιάζεται ως επίτευγμα του σύγχρονου ανθρώπου, όπως θα έλεγε πάλι ο Πεσόα «παράγονται μεν από το ανθρώπινο μυαλό όχι όμως γι’ αυτό».** Η «Ψυχή» αργοσβήνει· αυτό το αναγνωρίζουμε πλέον όλοι. Την ίδια στιγμή η βαρβαρότητα θεριεύει· αυτό πρέπει να το αντιληφθούμε άμεσα. Το είπε άλλωστε ο ποιητής: «Τα κορίτσια μου πένθος για τους αιώνες έχουν. Tα αγόρια μου τουφέκια κρατούν και δεν κατέχουν. Πού να βρω την ψυχή μου, το τετράφυλλο δάκρυ»***
* Π.-Ζ. Προυντόν: Ανέκδοτα αποσπάσματα. Πηγή: https://www.monde-diplomatique.gr/article237.html.
** Φ. Πεσόα: «Ηρόστρατος. Η αναζήτηση της αθανασίας». Εκδόσεις Gutenberg 2014
*** Οδ. Ελύτης: «Με το λύχνο του άστρου», από το «Αξιον Εστί»
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας