Αθήνα, 6°C
Αθήνα
Αραιές νεφώσεις
6°C
6.3° 3.8°
2 BF
76%
Θεσσαλονίκη
Αυξημένες νεφώσεις
3°C
4.5° 2.1°
2 BF
68%
Πάτρα
Αίθριος καιρός
5°C
5.4° 5.0°
4 BF
65%
Ιωάννινα
Ελαφρές νεφώσεις
-5°C
-5.1° -5.1°
1 BF
100%
Αλεξανδρούπολη
Αραιές νεφώσεις
0°C
-0.1° -0.4°
0 BF
69%
Βέροια
Αίθριος καιρός
3°C
2.6° 1.6°
1 BF
78%
Κοζάνη
Αραιές νεφώσεις
-2°C
-0.8° -1.6°
0 BF
86%
Αγρίνιο
Ελαφρές νεφώσεις
4°C
4.1° 4.1°
1 BF
77%
Ηράκλειο
Ασθενείς βροχοπτώσεις
10°C
9.8° 6.6°
5 BF
71%
Μυτιλήνη
Σποραδικές νεφώσεις
5°C
5.9° 3.5°
4 BF
67%
Ερμούπολη
Αυξημένες νεφώσεις
7°C
7.4° 7.2°
6 BF
76%
Σκόπελος
Αυξημένες νεφώσεις
4°C
4.0° 4.0°
5 BF
56%
Κεφαλονιά
Αίθριος καιρός
6°C
5.9° 5.9°
3 BF
58%
Λάρισα
Αραιές νεφώσεις
2°C
3.0° 1.9°
1 BF
100%
Λαμία
Σποραδικές νεφώσεις
4°C
4.5° 2.5°
0 BF
85%
Ρόδος
Ελαφρές νεφώσεις
8°C
7.8° 7.7°
2 BF
53%
Χαλκίδα
Αραιές νεφώσεις
5°C
6.0° 4.0°
0 BF
80%
Καβάλα
Αίθριος καιρός
2°C
1.6° -4.7°
2 BF
63%
Κατερίνη
Αραιές νεφώσεις
3°C
3.3° 3.1°
2 BF
86%
Καστοριά
Αυξημένες νεφώσεις
0°C
-0.4° -0.4°
1 BF
88%
ΜΕΝΟΥ
Δευτέρα, 10 Φεβρουαρίου, 2025
Εκπαίδευση
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Εκπαίδευση ανισοτήτων… «υψηλής διακινδύνευσης»

Η εκπαίδευση και τα παράγωγά της χάνουν σημαντικό μέρος της αυτονομίας τους, ενώ ετεροπροσδιορίζονται σθεναρά από τα κελεύσματα ενός απρόσωπου μηχανισμού που επιδιώκει την ανακατεύθυνση του «εκπαιδευτικού γίγνεσθαι» άλλοτε προς την εδραίωση μιας μονοδιάστατης «καταφατικής κουλτούρας» κι άλλοτε προς την ευδοκίμηση ευκαιριών κερδοφορίας

Στις μέρες μας, η εκπαίδευση εξελίσσεται σε μια θεσμική περιοχή εξαιρετικά σύνθετη και απαιτητική, καθώς μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε ένα αβέβαιο και ρευστό εγχείρημα «υψηλής διακινδύνευσης». Ενώ η γνώση παράγεται, ανανεώνεται και μεταδίδεται με απίστευτα γοργούς ρυθμούς, την ίδια στιγμή απαξιώνεται γρήγορα, με αποτέλεσμα η αναζήτησή της να αποτελεί ένα συνεχές αιτούμενο, ιδίως για όλους όσοι αξιώνουν την ανάπτυξη επαγγελματικής και κοινωνικής κινητικότητας.

Για να καταστεί ο εν λόγω συλλογισμός σαφέστερος, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε πως η εκπαίδευση σταδιακά απομακρύνεται από τα παραδοσιακά και «αντισταθμιστικά» της οφέλη, τα οποία στο παρελθόν τη συνέδεαν ευθέως με το «κοινωνικό κράτος» και το ευρύτερο φάσμα της κοινωνικής πολιτικής.

Κατά συνέπεια, στη μετα-νεωτερική «κοινωνία της γνώσης» οι εκπαιδευτικοί μηχανισμοί, παρά τις προσδοκίες πως θα μπορούσαν να λειτουργούν ως ανοικτοί δίαυλοι δυνατοτήτων, επιδιώκοντας την ισότητα ευκαιριών, την αντιμετώπιση των ανισοτήτων, την ανάπτυξη και την αυτοπραγμάτωση των υποκειμένων, μετατρέπονται μεθοδικά σε «ισχνούς ιμάντες» επαγγελματικής και κοινωνικής κινητικότητας. Κι αυτό γιατί το πρόταγμα της διά βίου μάθησης όχι μόνο αποδεικνύεται ανίσχυρο, αλλά συνδέεται περισσότερο με την ατομική ευθύνη των πολιτών και λιγότερο με την υποχρέωση του κράτους να το θεμελιώσει ως δημόσια πολιτική που να διασφαλίζει την παροχή καθολικής εκπαίδευσης με όρους ποιότητας, αξιοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Αναμφίβολα, η μετάλλαξη αυτή δεν είναι ορατή μόνο στη διεθνή κλίμακα, αλλά αποτυπώνεται σε εγχώριες τάσεις και εξελίξεις οι οποίες καταγράφονται εδώ και αρκετά χρόνια σε όλο το φάσμα της εκπαιδευτικής πολιτικής. Για του λόγου το αληθές, η τάση αυτή συνυφαίνεται με την εισαγωγή νέων εργαλείων διοίκησης και πρακτικών αξιολόγησης, με παρεμβάσεις αναμόρφωσης των αναλυτικών προγραμμάτων, με νέες στρατηγικές ένταξης και ανάπτυξης του εκπαιδευτικού προσωπικού, με εξειδικευμένες τεχνικές σύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, με τη δημιουργία πλαισίων προσόντων και δεξιοτήτων, με αλλαγές στις διδακτικές μεθοδολογίες, με την εισαγωγή νέων μοντέλων μάθησης, με τη δημιουργία πολλών τύπων εκπαίδευσης, με τη διασύνδεση πολλαπλών και εναλλακτικών διαδρομών προς την απόκτηση προσόντων, ενδεικτικές ενέργειες δηλαδή που αναθεωρούν και μετασχηματίζουν καθημερινά το πεδίο μέσα στο οποίο η εκπαίδευση ως ενιαίος χώρος καλείται να αναπτυχθεί.

Είναι σαφές πως η εκπαίδευση υπάγεται ολοένα και περισσότερο στον εργαλειακό έλεγχο μιας διεθνούς αγοράς εργασίας, η οποία πιέζει ασφυκτικά τα εθνικά συστήματα για προσαρμογές και αναδιαρθρώσεις που απομακρύνουν σταθερά τη μάθηση από διαχρονικές και πάγιες ανάγκες της κοινωνίας, καθώς τη μετατρέπουν σε διά βίου περιπέτεια αβεβαιότητας και ανασφάλειας, χωρίς κανένα εχέγγυο ουσιαστικής παιδείας αλλά και βιώσιμης επαγγελματικής κινητικότητας.

Υπό την έννοια αυτή, η εκπαίδευση και τα παράγωγά της χάνουν σημαντικό μέρος της αυτονομίας τους, ενώ ετεροπροσδιορίζονται σθεναρά από τα κελεύσματα ενός απρόσωπου μηχανισμού που επιδιώκει την ανακατεύθυνση του «εκπαιδευτικού γίγνεσθαι» άλλοτε προς την εδραίωση μιας μονοδιάστατης «καταφατικής κουλτούρας» άνευ αξιών και ανθρωπιστικού περιεχόμενου κι άλλοτε προς την ευδοκίμηση ευκαιριών κερδοφορίας για όσους δύνανται να εκμεταλλεύονται είτε την απουσία είτε την αποδυνάμωση των δημόσιων πολιτικών.

Κατ’ επέκταση, στοιχεία όπως η εμβριθής γνώση, η ανθρωπιστική, κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική καλλιέργεια, ο κριτικός αναστοχασμός, η πολύπλευρη διανοητική, αισθητική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου εμφανίζονται να υποχωρούν έναντι της προώθησης ενός φορμαλιστικού είδους μάθησης που δεν οδηγεί στην παιδεία αλλά στην εργαλειακή αξιοποίηση μιας ρηχής και επιτελεστικού τύπου κατάρτισης που λογίζεται ως χρήσιμη μόνο όταν τεκμηριώνεται στην άσκηση ευέλικτων και υπαμειβόμενων επαγγελματικών ρόλων με ημερομηνία λήξεως.

Η τάση αυτή υποδαυλίζεται καθημερινά από τη διαρκώς εντεινόμενη φανερή ή αφανή, άμεση ή έμμεση αυτοχρηματοδότηση της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της επιμόρφωσης, την απορρύθμιση και απαξίωση των δημόσιων πολιτικών, τη λογιστική σύνδεση του τρόπου χρηματοδότησης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με «μετρήσιμα αποτελέσματα», τη μείωση των δαπανών για το ανθρώπινο δυναμικό και τις δημόσιες υποδομές, τη «νομιμοποίηση» του σχολείου ως φυσικού πεδίου αναπαραγωγής των ανισοτήτων κ.ά.

Την ίδια στιγμή παρατηρούμε διεθνή χρηματοπιστωτικά συμφέροντα να «αποικιοποιούν» σημαντικά τμήματα της εκπαίδευσης – είτε επενδύοντας είτε εξαγοράζοντας ακόμα και ιδιωτικές εκπαιδευτικές δομές με οικογενειακή παράδοση, θεμελιώνοντας ισχυρές βιομηχανίες που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός «πελατοκεντρικού οικοσυστήματος» εντός του οποίου θα προσφέρονται όχι μόνο τίτλοι σπουδών, πιστοποιημένα προσόντα και δεξιότητες, αλλά προκατασκευασμένες σταδιοδρομίες από το νηπιαγωγείο έως το επιθυμητό επάγγελμα για όσους προφανώς δύνανται να ανταποκριθούν οικονομικά. Η στρατηγική αυτή, πέρα από το ταξικό της πρόσημο και την ενδυνάμωση των ανισοτήτων, είναι προφανές πως θα επιφέρει νέα ήθη αλλά και εξαιρετικά αλλότριες προς την παιδεία στάσεις, αντιλήψεις και πρακτικές, καθιστώντας ακόμα πιο ανταγωνιστικό, ρευστό αλλά και δυσπρόσιτο το εγχείρημα της μάθησης.

Σε κάθε περίπτωση, οι τάσεις αυτές όχι μόνο δεν ευνοούν την εκπαίδευση, αλλά την απομακρύνουν από τις κοινωνικές, αξιακές αλλά και πολιτισμικές της παρακαταθήκες, εκπέμποντας με όρους «πολιτικής ορθότητας» το μήνυμα μιας προοπτικής χωρίς ουσιαστική παιδεία, ισότητα, αξιοκρατία και πραγματικές ευκαιρίες ανάπτυξης των υποκειμένων. Επιπροσθέτως, εντείνουν ακόμα περισσότερο το αίσθημα ρευστότητας και αβεβαιότητας, ιδίως στους νέους ανθρώπους οι οποίοι μάταια θα προσδοκούν μια καλύτερη ζωή από αυτή των γονιών και των προγόνων τους. Είναι πέρα από βέβαιο πως οι συνέπειες μιας τέτοιας δύσθυμης προοπτικής όχι μόνο θα διαφανούν εντονότερα, αλλά και θα επηρεάσουν, σημαντικά, κυρίως ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού.

Εν κατακλείδι, απέναντι στην εν λόγω πραγματικότητα παραμένει ανοικτό και επιτακτικό ζήτημα το κατά πόσο οργανωμένες συσσωματώσεις, δομημένες συλλογικότητες, διάφορες άλλες κοινωνικές, διανοητικές και παραγωγικές δυνάμεις θα απαντήσουν συντεταγμένα, επιτυγχάνοντας να αντιπαραθέσουν ένα διαφορετικό και πολιτικά βιώσιμο αφήγημα για το μέλλον της εκπαίδευσης στον τόπο μας.

* Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Εκπαίδευση ανισοτήτων… «υψηλής διακινδύνευσης»

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας