Γεωπολιτική απορρύθμιση

Η Ρωσία του Πούτιν εισβάλλει στην Ουκρανία σαρώνοντας ό,τι είχε απομείνει από τη δέσμευση της Μόσχας μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991, να μην αμφισβητήσει τα εσωτερικά σύνορα των ομόσπονδων δημοκρατιών –που αναβαθμίζονταν σε κυρίαρχα και ανεξάρτητα κράτη– μια κόκκινη γραμμή για την οποία το ΝΑΤΟ παρενέβη στη Βοσνία–Ερζεγοβίνη το 1995.

Οι ΗΠΑ αντιδρούν στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και επιβάλλουν στους συμμάχους τους, τόσο τους πρόθυμους όσο και τους δυσφορούντες, να συνυπογράψουν ένα πρωτοφανές, συντριπτικό πακέτο κυρώσεων, το οποίο είναι βέβαιο ότι θα πλήξει αυτούς που το επιβάλλουν εξίσου με αυτούς που το υφίστανται, όπως άλλωστε υποστηρίζει πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ.

Ετσι, στη θέση μιας παγκοσμιοποίησης που είχε ως προϋποθέσεις μια αδιατάρακτη γεωπολιτική σταθεροποίηση και ανοιχτά σύνορα καταγράφεται μια ολοένα και ταχύτερη διολίσθηση προς μια γενικευμένη γεωπολιτική απορρύθμιση.

Αντί της παγκόσμιας διακυβέρνησης, στο όνομα της οποίας όμνυαν σχεδόν οι πάντες την πρώτη δεκαετία μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έχουμε συγκρούσεις με δυναμική ανεξέλεγκτης επιδείνωσης.

Η παραδοχή ότι οι δεσμοί αλληλεξάρτησης, που ενώνουν όλα τα κράτη του πλανήτη για την καλύτερη δυνατή διαχείριση της παγκοσμιοποίησης, αποτρέπουν εξ ορισμού περιφερειακές πολεμικές συγκρούσεις και πολύ περισσότερο μια παγκόσμια σύρραξη δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να θεωρείται δεδομένη.

Η συζήτηση δεν είναι καινούργια· είναι παλιά και προηγήθηκε του Α ′ Παγκοσμίου Πολέμου, με την κυρίαρχη θεώρηση να λέει ότι η διεθνής οικονομική αλληλεξάρτηση καθιστά απαγορευτικού κόστους την προσφυγή στην πολεμική βία αλλά και τη διεξαγωγή οικονομικών πολέμων.

Μια ματιά στην εν εξελίξει συνεχή διεύρυνση της γεωπολιτικής απορρύθμισης προκαλεί σοκ και δέος:

■ Πρώτον, δεν υπάρχουν ούτε σε παγκόσμιο ούτε σε περιφερειακό επίπεδο αξιακές και ιδεολογικές προτάσεις ως εναλλακτικές επιλογές από τη φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, για την οποία δεν υπάρχει πλέον κοινή αντίληψη για τους κανόνες της λειτουργία της.

■ Δεύτερον, ως φυσική συνέπεια μιας παγκοσμιοποίησης, χωρίς οι πρωταγωνιστές της να έχουν κατοχυρώσει ζώνες επιρροής κατά τα πρότυπα της Γιάλτας, δεν υπάρχουν κόκκινες γραμμές στον παγκόσμιο χάρτη που να οριοθετούν τις εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων.

Για πρώτη φορά εδώ και αιώνες και πιο συγκεκριμένα από τη Συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648, ο πλανήτης τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ζει χωρίς κοινά αποδεκτό πλαίσιο και κανόνες συμβίωσης, με τον ΟΗΕ να έχει εκφυλιστεί σε βήμα επικοινωνιακής χειραγώγησης της παγκόσμιας κοινής γνώμης.

Αναδίπλωση στην ταυτότητα, ρεβανσισμός και αναθεωρητισμός από τη μια μεριά στη Ρωσία αλλά και σε όλες σχεδόν τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες και, από την άλλη μεριά, μια μόνη υπερδύναμη που σπατάλησε την ευκαιρία εγκαθίδρυσης Pax Americana και αναζητεί ιδεολογική νομιμοποίηση της μάχης που δίνει για την παράταση της ηγεμονικής της πρωτοκαθεδρίας μέσα από το δίλημμα: ελεύθερος κόσμος – αυταρχικά καθεστώτα.

Οταν ένα παγκόσμιο σύστημα δεν μπορεί να έχει τη συνολική αποδοχή των όποιων κανόνων του από το σύνολο των Μεγάλων Δυνάμεων, παλαιών και αναδυομένων, τότε πριμοδοτεί αποσχίσεις.

Με άλλα λόγια, όχι μόνο δεν διαφαίνεται στο βάθος του ορίζοντα ο από μηχανής θεός μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης, αλλά αντίθετα πολλαπλασιάζονται οι αμφισβητήσεις του σημερινού status quo όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά το 1989-91.

Για να παραφράσουμε τη γλώσσα της πυρηνικής στρατηγικής, τόσο η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία όσο και η κρημνοβασία της Δύσης μεταξύ της μέγιστης δυνατής πίεσης της Ρωσίας και της πυροδότησης μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης συνθέτουν από κοινού μια ανισορροπία του τρόμου…