Η πανδημία μιας… «ελεύθερης πτώσης» της εκπαίδευσης

Εν μέσω πανδημίας και πολλών μηνών αγωνίας για τις εξελίξεις στην αντιμετώπιση των φονικών πληγμάτων που προκάλεσε ο κορονοϊός στην ανθρωπότητα θα περίμενε κανείς οι πολιτικές αποφάσεις στον χώρο της εκπαίδευσης να αποσκοπούν στην εδραίωση κλίματος εμπιστοσύνης, σταθερότητας και αξιοπιστίας ως ένδειξης μιας πολιτικά υπεύθυνης και μετριοπαθούς στάσης.

Κι αυτό, έστω και «οριακά», έως ότου ξεπεραστεί το σοκ που προκάλεσε η επέλαση του κορονοϊού στην υγεία, στην οικονομία, στην απασχόληση και γενικότερα στην κοινωνική ζωή και μέχρι να εδραιωθεί μια κατάσταση περισσότερο ήπια και λιγότερο αβέβαιη.

Στη χώρα μας, όμως, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας έκανε το ακριβώς αντίθετο. Αντί να φροντίζει για την αποτελεσματική διαχείριση και την άμβλυνση των συνεπειών της πανδημίας, για τη θωράκιση της υγείας και της ασφάλειας στα σχολεία, για την υποστήριξη της εκπαιδευτικής κοινότητας στην τηλεκπαίδευση, για την ψυχολογική ηρεμία των μαθητών και των οικογενειών τους, επιδόθηκε μάλλον σε έναν υπερβάλλοντα «μεταρρυθμιστικό οίστρο», επιφέροντας ακόμα μεγαλύτερη αβεβαιότητα και ανασφάλεια.

Ωστόσο, είναι προφανές πως πίσω από τις φαινομενικά «προσωπικές» αποφάσεις ενυπάρχει η ιδεολογική ταυτότητα μιας πολιτικής που αν μη τι άλλο επιβεβαιώνει το ύφος και τον χαρακτήρα της στρατηγικής που ακολουθείται, αφού η πανδημική κρίση, πέρα από τα προβλήματα που αναπόφευκτα προκάλεσε, αξιοποιήθηκε ως «συμπαντική ευκαιρία» για την επίσπευση μιας εκ βάθρων διαδικασίας αποδιάρθρωσης του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης.

Για του λόγου το αληθές, αναφέρονται ενδεικτικά και μόνο μερικές από διάσπαρτες πολιτικές αποφάσεις, πρωτοβουλίες και χειρισμούς που επιβεβαιώνουν τον παραπάνω ισχυρισμό. Συγκεκριμένα:

● Με τις πρώτες νομοθετικές αλλαγές σβήστηκε από τα ωρολόγια προγράμματα της μέσης εκπαίδευσης η διδασκαλία της κοινωνιολογίας, της πολιτικής παιδείας και ευρύτερα των κοινωνικών επιστημών ενώ η καλλιτεχνική παιδεία απαξιώθηκε ακόμα περισσότερο καταδεικνύοντας την πνευματική ένδεια ενός, άνευ προηγουμένου, πολιτικού ατοπήματος που γυρίζει το σχολείο στη δεκαετία του 1960.

● Με τις αλλαγές που επιβλήθηκαν στις εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών στα ιδιωτικά σχολεία, επικράτησε έπειτα από πολλά χρόνια η ευθυγράμμιση του υπουργείου με πάγια αιτήματα της εργοδοτικής πλευράς, αποδυναμώνοντας τους όρους εργασίας των εκπαιδευτικών και αδιαφορώντας ταυτόχρονα για το επερχόμενο κοινωνικό κόστος από το πλήγμα που θα δεχθεί η ποιότητα των σπουδών και η αξιοπιστία των παρεχόμενων τίτλων.

● Οι «ηλεκτρονικές» εκλογές στα υπηρεσιακά συμβούλια των εκπαιδευτικών, παρά τις τεράστιες αντιδράσεις και την αποχή της συντριπτικής πλειοψηφίας του κλάδου, υλοποιήθηκαν μέσω μιας πρωτοφανούς, απονομιμοποιημένης δημοκρατικά, διαδικασίας. Τώρα, εξαιτίας της τεράστιας αποχής αλλά και των πολλών παραιτήσεων, η συγκρότηση των συμβουλίων δεν έχει την απαιτούμενη δημοκρατική νομιμοποίηση, ενώ άνοιξε θεσμικά ο δρόμος ακόμα και για «αντικαταστάσεις αιρετών» από «μη εκλεγμένους» εκπαιδευτικούς/διευθυντικά στελέχη.

● Θεσμοθετήθηκε η μετα-γυμνασιακή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, (επιπέδου 3 στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων) προβλέποντας τη θέσμιση της μαθητείας σε ανήλικους μαθητές.

Η εν λόγω ρύθμιση όχι μόνο δεν ενισχύει την επαγγελματική εκπαίδευση που είναι επείγουσα ανάγκη, αντίθετα διευκολύνει την πρόωρη σχολική έξοδο των πιο ευάλωτων μαθητών, ενθαρρύνει την τάση μιας άτυπης διαρροής από τις εγκύκλιες σπουδές προς ένα κατώτερο ουσιαστικά επίπεδο τεχνικής και επαγγελματικής κατάρτισης, ενώ διευκολύνει πρακτικές εκμετάλλευσης των μαθητευόμενων από μια χαοτική αγορά εργασίας που είναι σχεδόν αδύνατον να ελεγχθεί.

● Μια αιφνιδιαστική τροπολογία των τελευταίων ημερών κατοχύρωσε την καταχρηστική εγγραφή των αποφοίτων των Κολεγίων στο Τεχνικό και Επαγγελματικό Επιμελητήριο και στο Οικονομικό Επιμελητήριο. Με τον τρόπο αυτό κατοχυρώνονται επαγγελματικά προσόντα για αποφοίτους Κολεγίων τη στιγμή που ακόμα και σήμερα υπάρχουν ακόμα δεκάδες τμήματα του δημόσιου πανεπιστημίου, οι απόφοιτοι των οποίων έχουν αταξινόμητα και αχαρτογράφητα επαγγελματικά δικαιώματα.

Παράλληλα με την τροπολογία αυτή αμφισβητείται ευθέως το γράμμα και το πνεύμα του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος, ενώ υποτιμάται ουσιωδώς η αξία των αντίστοιχων πτυχίων των ελληνικών πανεπιστημίων.

● Δρομολογούνται νομοθετικές πρωτοβουλίες για αλλαγές στην εισαγωγή στα πανεπιστήμια αιφνιδιάζοντας χιλιάδες μαθητές και οικογένειες ενώ αντί να ενισχυθεί με ουσιαστικά μέσα η φύλαξη των χώρων, των εγκαταστάσεων και της περιουσίας των ιδρυμάτων από την ίδια την πανεπιστημιακή κοινότητα και στα όρια του ήδη υπάρχοντος και επαρκούς θεσμικού πλαισίου, μεθοδεύεται η δημιουργία εξω-πανεπιστημιακού «ειδικού σώματος ασφαλείας» που θα υπάγεται στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη!

Σε όλες αυτές τις «τομές» το πολιτικό μήνυμα είναι σαφές: λιγότερος δημόσιος και κοινωνικός έλεγχος στην εκπαίδευση, περιστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων και διοικητικός αυταρχισμός, περισσότερη «αγορά», μεγαλύτερη «ευελιξία» και απλόχερη «ιδιωτικοποίηση» και… όποιος επιβιώσει στο συνεχές μιας «ελεύθερης πτώσης» στην άβυσσο του νεοφιλελευθερισμού. Αν όμως αυτή η «μεταρρυθμιστική συγχορδία» δεν συνηγορεί στην αποδυνάμωση του δημόσιου χώρου της εκπαίδευσης, στο έλλειμμα δημοκρατίας και στην όξυνση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων, τι άλλο μπορεί να σημαίνει;

Αναμφίβολα το κυρίαρχο αφήγημα δεν ενδιαφέρεται για τις κοινωνικές επιπτώσεις των επιλογών του αφού είναι πολιτικά συνεπές με την ουσία ενός κυνικού συντηρητισμού που υποδαυλίζει την απαξίωση των πτυχίων των δημόσιων πανεπιστημίων, την άνοδο της ιδιωτικοποίησης και, στο βάθος, τον αμείλικτο εκπαιδευτικό και κοινωνικό αποκλεισμό που γεννά ακόμα μεγαλύτερη φτώχεια, αγραμματοσύνη, κοινωνική παρακμή και περιθωριοποίηση.

Οπως προαναφέρθηκε, πίσω από τις «προσωπικές επιλογές» εδράζεται ο αξιακός πυρήνας μιας πολιτικής φιλοσοφίας που έχει ιδεολογική ταυτότητα. Ακόμα και αν τα πρόσωπα αλλάξουν και υποδυθούν άλλους ρόλους, το πολιτικό πρόβλημα θα παραμένει.

Και εκεί οφείλουμε πρωτογενώς να εστιάσουμε: στην απόρριψη των πολιτικών που από τη μια εδραιώνουν τον κυνικό συντηρητισμό και τη λαιμαργία της αγοράς και από την άλλη αδιαφορούν για τις ολέθριες συνέπειες που προκαλούν στην κοινωνία και κυρίως στους «ευπαθείς», στους «αφανείς» και στους ανυπεράσπιστους.

* αν. καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου