Η Συνθήκη της Λωζάννης ήταν και εξακολουθεί να είναι σημείο αναφοράς σε πολιτικές και διπλωματικές συζητήσεις, ώσπου εμφανίστηκε μετά από αναφορές του Ερντογάν και η ξεχασμένη Συνθήκη των Σεβρών. Και οι δύο Συνθήκες σκοπό είχαν να βάλουν σε μια τάξη (συμφερόντων και εκμετάλλευσης) τις περιοχές γύρω από την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Κούρδοι ήταν ένας από τους λαούς (ο αρχαιότερος) της Μέσης Ανατολής που με διάφορους και καθοριστικούς τρόπους για την επιβίωση και την ανεξαρτησία τους πλήρωσαν αυτές τις γεωπολιτικές αλλαγές αλλά και τις αθετήσεις των υπερδυνάμεων.
Στις 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920. Στη γαλλική πόλη Σεβρ υπογράφεται μία συνθήκη 433 άρθρων από τα οποία τα τρία ήταν ιδιαίτερα σημαντικά και για τους Κούρδους. Τα 62, 63 και 64. Αυτά προέβλεπαν τη δημιουργία του ανεξάρτητου Κουρδιστάν.
Μέσα σε τρία χρόνια όμως, τον Ιούλιο του 1923, υπογράφεται η Συνθήκη της Λωζάννης που αποφασίζει τον διαμελισμό του Κουρδιστάν και τον διαμοιρασμό του σε τέσσερις χώρες-έθνη. Αλλά για να είμαι δίκαιος με την Ιστορία, η πατρίδα μου το Κουρδιστάν διαμελίστηκε για πρώτη φορά με τη Συνθήκη Κασρ-ι Σιρίν του 1639 μεταξύ των Οθωμανών και των Σαφαβιδών (περσική δυναστεία) ή, για να γίνει πιο κατανοητό και να εξηγήσει τη μέχρι σήμερα διαμάχη, μεταξύ μουσουλμάνων σουνιτών και σιιτών.
Πώς φτάσαμε όμως στη Συνθήκη των Σεβρών; Τι ρόλο έπαιξαν οι μεγάλες δυνάμεις;
Από το 1840 και μετά οι Αγγλία, Ρωσία, Ιταλία, Γερμανία και Γαλλία ήταν συνέταιροι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην περιοχή και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή όπου ήθελαν να δημιουργήσουν οικονομική και πολιτική ηγεμονία. Ειδικά από το 1859 και μετά, σε όλες τις περιοχές του Κουρδιστάν –και με την έγκριση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας– οι χώρες αυτές ανοίξανε πρεσβείες, προξενεία αλλά και σχολεία. Βασικός σκοπός ήταν η συλλογή πληροφοριών για την περιοχή (το έδαφος και το υπέδαφός της) και κατ' επέκταση ο ηγεμονικός (βλ. οικονομικός) έλεγχος.
Ο σκοπός ήταν κοινός, αλλά διέφεραν οι μεθοδεύσεις: οι Άγγλοι και οι Γάλλοι ήθελαν να «σπάσουν» την οικονομική και πολιτική δύναμη της Γερμανίας γι' αυτό και συμμάχησαν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Άγγλοι όμως ήθελαν παράλληλα να ενδυναμώσουν τη σχέση τους με τον Καύκασο και την ευρύτατη Μέση Ανατολή οπότε επιχείρησαν να έχουν καλές σχέσεις με τους Ρώσους τους οποίους και ήθελαν να «χρησιμοποιήσουν» ενάντια στη Γερμανία.
Το 1878 με τη Συνθήκη του Βερολίνου αυξήθηκε η πίεση στον κουρδικό λαό και στις περιοχές του Κουρδιστάν, με αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου να υπογραφεί η μυστική Συμφωνία Σάικς-Πικό, 16.5.1916, η οποία μιλούσε για την αφομοίωση (γενοκτονία) των λαών της Μέσης Ανατολής. Όλα δείχνουν ότι αυτή η Συμφωνία βασίστηκε σε προηγούμενο σχέδιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που καταστρώθηκε επίσημα το 1914 με την ονομασία «Σαρκ Ισλαχάτ Προζεσί» (Şark İslahatProjesi) που ο βασικός πυρήνας ήταν η βίαιη «ενσωμάτωση» των λαών της περιοχής.
Με τη Συμφωνία Σάικς-Πικό, οι βόρειες περιοχές του Κουρδιστάν παραχωρούνταν στη Ρωσία, οι νότιες σε Άγγλους και Γάλλους. Αργότερα, οι μεν Άγγλοι δημιούργησαν ένα τεχνικό κράτος στην αραβική χερσόνησο που το ονόμασαν Ιράκ και ήταν η αποικία τους, οι δε Γάλλοι τη μεσανατολική αποικία τους την ονόμασαν Συρία.
Κι επειδή η μία συμφωνία διαδέχεται την άλλη αναλόγως των συσχετισμών των δυνάμεων και εξαιτίας της πραγματικής κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να σημειώσουμε πως πριν από τη Συμφωνία των Σεβρών είχε υπογραφεί, στις 18.12.1917, η συμφωνία μεταξύ Ρώσων και Οθωμανών στο Ερζιντζάν, με την οποία δινόταν το δικαίωμα στους Ρώσους να πολεμήσουν τους Κούρδους μέσα στο Κουρδιστάν. Η όποια εθνική εξέγερση ή αντίσταση κατά αυτής της συμφωνίας μπορούσε να γίνει αιτία πολέμου.
Στις 30.10.1918, υπογράφεται η Συμφωνία του Μοντρέ και με το άρθρο 24 η Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρούσε σε άλλες δυνάμεις τις περιοχές Ερζερούμ, Σίβας, Ελαζίγ, Βαν, Μπιτλίς, Ντιγιαρμπακίρ.
Πάντως όλες οι συμφωνίες εκτός από τον διαμοιρασμό περιοχών, που σαν λάφυρα περνούσαν από τον έναν στον άλλο, αναφέρονταν στην ειρήνη. Έτσι όταν οι συμμαχικές δυνάμεις συναντήθηκαν με τους Οθωμανούς στο Μουσείο Κεραμικής της γαλλικής πόλης Σεβρ το επιδιωκόμενο ήταν η ειρήνη που θα έφερε τις υπογραφές όλων των εμπλεκομένων (Βρετανική Αυτοκρατορία, Ιταλία, Γαλλία, Ιαπωνία, Αρμενία, Βέλγιο, Ελλάδα, Βασίλειο Χιτζάζ, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σερβία, Κροατία, Σλοβενικό Βασίλειο,Τσεχοσλοβακίαςκαι της ηττημένης Οθωμανική Αυτοκρατορία).
Οι ΗΠΑ δεν πολέμησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Σοβιετική Ένωση δεν ήταν ακόμη μέλος του ΟΗΕ, οπότε δεν υπέγραψαν τη συμφωνία.
Όπως ανέφερα προηγουμένως, βάσει των άρθρων 62, 63 και 64 της Συνθήκης των Σεβρών, η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν υποχρεωμένη να αποδεχτεί και να θέσει σε ισχύ την απόφαση της επιτροπής, όπως οριζόταν από το άρθρο 62, εντός τριών μηνών από την ημερομηνία της κοινοποίησης των άρθρων.
Το άρθρο 62 επέβαλλε να δημιουργηθεί ανάμεσα σε Βρετανούς, Γάλλου και Ιταλούς μια επιτροπή με την τοπική διοίκηση των κουρδικών επαρχιών ανατολικά του Ευφράτη και μέσα σε έναν χρόνο οι Κούρδοι θα μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση για την ανεξαρτησία τους στα Ηνωμένα Έθνη. Αυτό το άρθρο το δέχτηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, άρα είχε πια και την υποχρέωση της εκπλήρωσης του όρου.
Το άρθρο 64 αναφέρει τα εξής: «Ένα χρόνο και μετά την έναρξη ισχύος της συζήτησης, οι Κούρδοι στις περιφέρειες που ορίζονται στο άρθρο, αποδεικνύοντας ότι θέλουν να είναι ανεξάρτητοι από την Τουρκία, η πλειοψηφία του πληθυσμού σε αυτές τις περιοχές-έθνη εάν υποβάλουν αίτηση στο Συμβούλιο Σύνδεσης και το Συμβούλιο θα έχουν επίσης τη γνώμη ότι αυτός ο πληθυσμός είναι ικανός για ανεξαρτησία και ότι η ανεξαρτησία τους αναγνωρίζει. [...] Η Τουρκία σε αυτήν την περίπτωση να συμμορφωθεί με αυτό το κήρυγμα και όλα τα δικαιώματα σε αυτούς τους τομείς και να εγκαταλείψει τον τίτλο της, δεσμεύεται...»
Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα που έδινε η Συνθήκη, οι Νεότουρκοι διαφώνησαν και δήλωσαν αποφασισμένοι να αντισταθούν στην ξένη επιβολή. Οθωμανοί αξιωματικοί, όπως ο Μουσταφά Κεμάλ, αναδιοργάνωσαν τον οθωμανικό στρατό και άρχισαν αντίσταση επειδή η Συνθήκη «επέβαλλε όρους εισβολής ξένων δυνάμεων» στην Τουρκία.
Η αντίδραση/αντίσταση αυτή οδήγησε στη Συνθήκη της Λωζάννης, με την οποία χαράχτηκαν τα σύνορα της Τουρκίας. Ποτέ οι Τούρκοι δεν αναγνώρισαν ούτε και επικύρωσαν τη Συνθήκη των Σεβρών. Εντούτοις, αν και έχουν περάσει πάνω από 100 χρόνια, αυτή η Συνθήκη είναι ο φόβος τους. Ο φόβος όλων, από την ακροδεξιά έως την ακροαριστερά. Και σήμερα τη συζητούν και πάλι επειδή βλέπουν ότι εντείνεται ο αγώνας των Κούρδων για ανεξαρτησία.
Το «αγκάθι» βρίσκεται στο Βόρειο Ιράκ, όπου έχει δημιουργηθεί ένα κουρδικό ομόσπονδο κράτος, το οποίο ήταν έτοιμο να αποκτήσει την πλήρη ανεξαρτησία μετά το συντριπτικό νικηφόρο αποτέλεσμα (με 96%) του δημοψηφίσματος που έγινε στις 25 Σεπτεμβρίου του 2017.
Οι μεγάλες δυνάμεις όμως δεν άφησαν, με απειλές και εκβιασμούς, να γίνει πράξη η απόφαση του κουρδικού λαού. Αλλά αυτή τη στιγμή βρίσκεται και στη Ροζάβα, όπου οι κουρδικές δυνάμεις έχουν ξεσηκωθεί έτοιμες για έναν κοινό απελευθερωτικό αγώνα των Κούρδων κατά των κατακτητών του. Οι εξελίξεις στο Κουρδιστάν είναι ραγδαίες και γι' αυτό έγινε και πάλι η αναφορά στη Συνθήκη των Σεβρών.
Πάντως παρά τα 100 χρόνια από τότε, οι δυνάμεις που καθορίζουν τις εξελίξεις είναι λίγο πολύ οι ίδιες. Είναι αυτές που έδωσαν υποσχέσεις, που διαμέλισαν το Κουρδιστάν, που βρίσκονται πίσω και στο πλάι αυτού του νέου σουλτάνου Ερντογάν, που εισβάλλει στο Κουρδιστάν Ιράκ, στη Συρία, την Αρμενία, στο Αζερμπαϊτζάν και φτάνει ανενόχλητος μέχρι τη Λιβύη, τη Μεσόγειο και το Αιγαίο.
* Δημοσιογράφος-συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας