«Διπλασιάστηκαν τα αιτήματα για υποστήριξη θυμάτων έμφυλης βίας»

Η Μαρία Λιάπη είναι κοινωνιολόγος, επιστημονική υπεύθυνη του κέντρου για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας «Διοτίμα». Συζητάμε μαζί της την έκρηξη των καταγγελιών για έμφυλη βία μετά τη γυναικοκτονία της Κυριακής.

● Ποια είναι η δική σας εικόνα από τις γυναίκες που ζητούν τη στήριξή σας;

Η γυναικοκτονία της Κυριακής Γρίβα είναι τραγικά εμβληματική: δολοφονήθηκε μπροστά σε ένα αστυνομικό τμήμα και αφού είχε κάνει όλα τα βήματα σωστά. Ετσι, το βάρος μετατοπίζεται από τον φόβο των θυμάτων και τη δυσκολία της καταγγελίας ή αναφοράς της κακοποίησης που βιώνουν στους μηχανισμούς και θεσμούς προστασίας της οργανωμένης πολιτείας, με πρώτη και σημαντικότερη την αστυνομία. Παρά ταύτα, αυτό που παρατηρούμε αυτές τις ημέρες είναι μια αύξηση -διπλασιασμό για την ακρίβεια- των αιτημάτων που λαμβάνουμε για την υποστήριξη θυμάτων έμφυλης βίας.

● Πού την αποδίδετε;

Αυτό που βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της αύξησης των αιτημάτων για βοήθεια -με βάση τις αφηγήσεις και τα ποιοτικά βιογραφικά στοιχεία που τα πλαισιώνουν- είναι η αφύπνιση μιας απωθημένης «εκκρεμότητας» σχετικά με την αντιμετώπιση μιας πραγματικότητας την οποία αναβάλλουμε. Η ταύτιση με το θύμα, η παρακολούθηση και αξιολόγηση των συμβάντων, οι συμπεριφορές που υιοθετήθηκαν από τον δράστη και το θύμα αντίστοιχα, οι αναλογίες και ομοιότητες κ.ο.κ. συνιστούν ένα κάδρο που πλαισιώνει φαντασιακά τη δική τους ζωή και εγείρει έναν βαθύ και αγωνιώδη φόβο. Η έξωθεν χρονικότητα χτυπάει την παγωμένη στον χρόνο αδράνεια, που τροφοδοτείται από ελπίδα ή αυτό που περιγράφουμε ως κύκλο της βίας.

Οι γυναίκες αναφέρουν προσωπικά περιστατικά άσκησης βίας συνήθως σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να κάνουν μαζί με τις συμβούλους μια αξιολόγηση επικινδυνότητας της κατάστασής τους. Προσπαθούν να διατηρήσουν σε έναν έλεγχο τον κίνδυνο. Στο σημείο αυτό ενεργοποιούνται δύο ψυχοκοινωνικοί μηχανισμοί παράλληλα: αφενός η επιβεβλημένη από την κυρίαρχη πατριαρχική αντίληψη και εσωτερικευμένη πολύ συχνά συνθήκη του self blaming (αυτοενοχοποίηση, αναζητώ το φταίξιμο σε εμένα την ίδια) και αφετέρου η ανάγνωση της βίαιης συμπεριφοράς του κακοποιητή ως μιας μη κανονικής κατάστασης αφού διαθέτει έναν εαυτό κανονικό και έναν «εκτός», μη κανονικό, βίαιο και εξουσιαστικό, ελεγκτικό και πληγωτικό εαυτό.

● Με βάση τα στοιχεία σας, υπάρχει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο; Δηλαδή μια γυναικοκτονία, αύξηση των αιτημάτων, ύφεση μέχρι την επόμενη γυναικοκτονία;

Πράγματι, αύξηση και μάλιστα σε πολλαπλάσιο βαθμό έχουμε καταγράψει και σε προηγούμενες γυναικοκτονίες, με αποκορύφωμα την περίπτωση της Γαρυφαλλιάς στη Φολέγανδρο και τη γυναικοκτονία της Καρολάιν. Στα μεσοδιαστήματα μοιάζει να αναζητείται η αποσυμπίεση, η έστω και πρόσκαιρη απομάκρυνση από το τραύμα και την οδύνη του, η ανακούφιση που δημιουργεί η αλλαγή θέματος (της έμφυλης βίας) για τα υποκείμενα και την κοινωνία συνολικότερα.

Η κάθε γυναικοκτονία λειτουργεί ως σοκ που αφυπνίζει με δραματικό τρόπο και συν-εγείρει την εμπρόθετη δράση των γυναικών που βιώνουν έμφυλη βία με τρόπο που τις ενδυναμώνει να αναλάβουν δράση και να αναζητήσουν την απελευθέρωσή τους. Γι’ αυτό είναι τόσο πολιτικά κρίσιμο να κινηθούμε συντεταγμένα και αγωνιστικά το φεμινιστικό κίνημα, ο πολιτικός κόσμος, τα μίντια και οι δημοσιογράφοι, και κυρίως οι επίσημοι θεσμοί και η διοίκηση του κράτους, οι συλλογικοί διανοούμενοι/ες και τα μέλη του ακαδημαϊκού ακτιβισμού, ώστε να μην αφήσουν τον ρόλο αυτό στις θυσιασμένες με τη ζωή τους, δολοφονημένες από τον θύτη τους γυναίκες.