Λόγος υπέρ Αδυνάτου Πρωθυπουργού

Εκείνος που ανέλαβε να απαντήσει εκ μέρους της κυβέρνησης στην πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε την Τετάρτη το απόγευμα στη Βουλή ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ο Γιώργος Γεραπετρίτης. Ξεκίνησε με μια φράση στα αρχαία ελληνικά, που προτού ολοκληρωθεί έγινε δεκτή από τους βουλευτές της Ν.Δ. με χειροκροτήματα.

Εσπευσε αμέσως να περηφανευτεί ο κ. Τασούλας («είδατε πόσοι αρχαιομαθείς…»), και μάλιστα ειρωνεύτηκε την αντιπολίτευση («παρακαλώ… θα έχουμε και μετάφραση»). Αυτές οι παρεμβάσεις του προέδρου της Βουλής πρόδιδαν τόσο πολύ το σκηνικό που είχε στηθεί, ώστε υποχρεώθηκε ο ίδιος να τις εξαφανίσει από τα γραπτά πρακτικά που αναρτήθηκαν στον ιστότοπο του Κοινοβουλίου. Παραμένει, όμως, το αποκαλυπτικό βίντεο.

Αλλά από πού του ήρθε του κ. Γεραπετρίτη η έμπνευση; Η φράση που απήγγειλε είναι το ξεκίνημα του λόγου του Λυσία «Υπέρ Αδυνάτου» και δεν μαρτυρά ιδιαίτερη αρχαιομάθεια, εφόσον πρόκειται για ένα κείμενο που περιλαμβανόταν επί δεκαετίες στο πρόγραμμα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Μετά την εκφώνηση της φράσης στα αρχαία, ο κ. Γεραπετρίτης μετέφρασε, όπως είχε προαναγγείλει ο κ. Τασούλας: «Είναι μεγάλη η ευκαιρία που μου δίνετε και σας ευγνωμονούμε, γιατί θα έχουμε την ευκαιρία να αντιπαρατεθούμε στις υποθέσεις τις οποίες έχουμε».

Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι ο κ. Γεραπετρίτης εμφανίζεται ασυνείδητα ως σύγχρονος Λυσίας, ενώ υποδεικνύει ως «Αδύνατο» εντολέα του τον ίδιο τον πρωθυπουργό.

Η επιλογή αυτή είναι αποκαλυπτική. Ως γνωστόν, ο φημισμένος ρήτορας Λυσίας (περ. 450-371 π.Χ.) αναλάμβανε να συντάξει δικανικούς λόγους στο δικαστήριο της αθηναϊκής δημοκρατίας έναντι αμοιβής. Ηταν δηλαδή επαγγελματίας λογογράφος, ένα είδος δικηγόρου της εποχής, με τη διαφορά ότι συνήθως τους λόγους αυτούς εκφωνούσαν οι ίδιοι οι κατήγοροι ή κατηγορούμενοι.

«Εψεξαν τον Λυσία ότι στους λόγους του άλλαζε εύκολα στάση, ανάλογα με τον εντολέα του», γράφει ο Αλμπιν Λέσκι και θυμίζει ότι τον χαρακτήρισαν καιροσκόπο (Albin Lesky, «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας», μτφρ. Α.Γ. Τσοπανάκης, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1984, σ. 821). «Είναι βέβαια σωστό», συνεχίζει, «ότι ο Λυσίας, φανατικός δημοκρατικός, έγραφε καμιά φορά και για ολιγαρχικούς, ότι ανάλογα με την περίσταση υποστήριζε την αμνηστία που ίσχυε, ή την παράβλεπε αδιάφορα, [και ότι] χειρίσθηκε τα περιουσιακά προβλήματα σπουδαίων προσώπων με έναν τρόπο που αντιφάσκει τελείως με τον λόγο του “Υπέρ των Αριστοφάνους χρημάτων”». Ο συγγραφέας δικαιολογεί τον Λυσία ως έναν λογογράφο «που ζούσε κι έγραφε σε μιαν εποχή επηρεασμένη από τη σοφιστική». Και καταλήγει: «Κανένας δεν θα θελήσει να ισχυρισθεί ότι αυτή η ευλυγισία αποτελεί ηθικά εποικοδομητικό θέαμα».

Είναι άγνωστο αν αυτή η «ευλυγισία» ενέπνευσε τον κ. Γεραπετρίτη. Ο ίδιος βέβαια με ευκολία ξεκίνησε από τη Γενική Γραμματεία της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου για να καταλήξει στα άδυτα του επιτελικού κράτους του Κυριάκου Μητσοτάκη, ενώ από το 2016 διορίστηκε και στο Δ.Σ. του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ενας καθηγητής που με την «ευλυγισία» του υπηρετεί και τις τρεις πολιτικές οικογένειες της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Το σημαντικότερο είναι βέβαια η ταύτιση που επιχείρησε ο κ. Γεραπετρίτης από το βήμα της Βουλής του σημερινού πρωθυπουργού με τον «Αδύνατο» του Λυσία. Ο Λυσίας έγραψε τον λόγο αυτό για να τον εκφωνήσει ένας πολίτης ο οποίος εμφανιζόταν ως ανάπηρος, ανίκανος να εργαστεί κι έτσι έπαιρνε έναν οβολό τη μέρα από την πόλη για να ζήσει. Ο κατήγορός του είχε υποστηρίξει ότι κακώς συνταξιοδοτείται ο «Αδύνατος», εφόσον ασκεί κανονικό επάγγελμα, συναναστρέφεται με πλούσιους και ανεβαίνει σε άλογα για να μετακινείται. Επρόκειτο δηλαδή, σύμφωνα με την καταγγελία, για μια περίπτωση αναπήρου «μαϊμού».

Το σίγουρο είναι ότι, όπως παρατηρεί ο διακεκριμένος ελληνιστής καθηγητής Κρίστοφερ Κάρι, ειδικός στη μελέτη του Λυσία, «δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι περισσότεροι αναγνώστες του Λόγου [υπέρ Αδυνάτου] δεν έχουν πειστεί [από τα επιχειρήματα του Λυσία]» (Christopher Carey, «Structure and Strategy in Lysias XXIV», «Greece & Rome», Cambridge University Press, τ. 37.1, Απρ. 1990, σ. 44-51). Η σειρά των φράσεων με τις οποίες ο Λυσίας προσπαθεί να αντικρούσει τις κατηγορίες κρίνεται από τον Κάρι ως δείγμα αδυναμίας και ανάγκη να καταφύγει σε υπεκφυγές. Στον Λόγο, λ.χ. ο «Αδύνατος» αδυνατεί να εξηγήσει πώς είναι δυνατόν να ιππεύει αν και ανάπηρος και αντιστρέφει το επιχείρημα, λέγοντας ότι ακριβώς λόγω της αναπηρίας του πρέπει να ιππεύει και προσθέτει ότι κάνει χρήση δανεικών αλόγων, ενώ αν ήταν πλούσιος θα είχε το δικό του.

Γεραπετρίτης και Μητσοτάκης ακολουθούν, καθώς φαίνεται, την ίδια τακτική με τις αστήρικτες δικαιολογίες για το σκάνδαλο των υποκλοπών. Εξηγεί πάλι ο Κάρι: «Φυσικά ένας αβάσιμος ισχυρισμός δεν μπορεί λογικά να τεκμηριώσει έναν άλλο. Ωστόσο, προτού ο ακροατής προλάβει να αξιολογήσει τη δύναμη της απάντησής του, [ο Λυσίας] καταφεύγει ξανά σε σαρκαστικό χιούμορ σε βάρος του κατηγόρου του». Να λοιπόν και η εξήγηση για το σαρκαστικό ύφος Γεραπετρίτη, Τασούλα και Μητσοτάκη.

Και τι απέγινε ο «Αδύνατος» του Λυσία; Δεν έχουν διασωθεί σχετικά στοιχεία. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Λόγος αυτός έχει μείνει στην Ιστορία ως ένα αριστούργημα υπεκφυγών και αντιστροφής λογικών επιχειρημάτων.

Γιατί τον επιλέξαμε

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ αντικαθιστά τον Κυριάκο Μητσοτάκη στα δύσκολα. Από το καλοκαίρι που αποκαλύφτηκε το σκάνδαλο των υποκλοπών ο κ. Γεραπετρίτης έχει αναλάβει το έργο της συγκάλυψης.