Η σταδιακή πτώση του μαθητικού πληθυσμού, άμεσα συνδεδεμένη με τη δημογραφική κρίση και την υπογεννητικότητα στη χώρα μας, συνομιλεί ευθέως με τις σημασίες της μητρικής και της πατρικής λειτουργίας στον σύγχρονο δυτικό κόσμο και ιδίως τις μετατοπίσεις που έχουν συντελεστεί όσον αφορά την προσωπική ολοκλήρωση των σημερινών γυναικών, οι οποίες επιτυγχάνονται και μέσω της επιλογής ρόλων και λειτουργιών που άλλοτε απευθύνονταν αποκλειστικά στους άνδρες, όπως σημειώνει η Μερόπη Μιχαλέλη, ψυχαναλύτρια και ιδρύτρια της Κοιτίδας, στο βιβλίο της «Διαδρομές γονεϊκότητας. Πώς γινόμαστε ή δεν γινόμαστε γονείς» (εκδ. Παπαδόπουλος).
Η συγγραφέας υπογραμμίζει πως «η επιθυμία για παιδί μπορεί να βιωθεί από τη σύγχρονη γυναίκα ως μια έντονη ψυχική σύγκρουση μεταξύ αφ’ ενός των νέων μοντέλων ταύτισης και αφ’ ετέρου της ταύτισης με τους παραδοσιακούς ρόλους της δικής της μητέρας». Το βιβλίο, που απευθύνεται σε γονείς, σε όσους θέλουν να γίνουν γονείς, αλλά και σε αυτούς που δεν θέλουν ή δεν μπορούν για διάφορους λόγους, θέτει από την αρχή ένα από τα πιο καίρια ερωτήματα: «Χρειάζονται εννέα μήνες για να γεννηθεί ένα μωρό. Πόσους μήνες χρειάζεται για να γεννηθεί ένας γονέας;», σημειώνοντας πως «μια πολιτισμένη κοινωνία σκέφτεται, σχεδιάζει και παίρνει μέτρα για τους αυριανούς πολίτες της, όχι μόνο αφού νοσήσουν αλλά ήδη από την αυγή της σωματοψυχικής τους ζωής, δηλαδή το αργότερο κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης».
Τι κάνει η δική μας πολιτεία γι’ αυτό; Υπάρχει σοβαρή έλλειψη δημόσιων υποστηρικτικών δομών και κατάλληλα εκπαιδευμένων επαγγελματιών στον τομέα της περιγεννητικής υγείας, ενώ παράλληλα δεν υπάρχουν υπηρεσίες ικανές να ανιχνεύσουν ψυχολογικές ή ψυχιατρικές δυσκολίες σε μια μητέρα που δείχνει να μην «αντέχει» το παιδί της. Δεν είμαστε καν έτοιμοι ως κοινωνία να αναγνωρίσουμε τις σκοτεινές πλευρές της μητρότητας και της πατρότητας - παρ’ όλο που, όπως έχει αποδειχθεί, η πρόληψη προσφέρει πολλαπλάσια οφέλη στο σύστημα υγείας. Δεν είμαστε δηλαδή έτοιμοι να αποστιγματίσουμε την αδυναμία μιας μητέρας να φροντίσει το παιδί της και δεν έχουμε καν τις απαραίτητες υπηρεσίες και δομές για να τη φροντίσουν κατά τη διάρκεια αυτής της διαδρομής.
Βάσει των τελευταίων στοιχείων του υπουργείου Παιδείας οι εγγραφές μαθητών στην Α’ Δημοτικού έπεσαν στα 71.181 παιδιά, αριθμός μειωμένος κατά 40% σε σχέση με το 2010, γεγονός που μας παραπέμπει να ανιχνεύσουμε την επιθυμία του σύγχρονου άνδρα να γίνει πατέρας και κυρίως της σύγχρονης γυναίκας να γίνει μητέρα. Η σύγχρονη λακανική ψυχανάλυση Μιλέρ διερωτάται αν η μητρότητα αποτελεί λύση της θηλυκότητας, επερωτώντας τη θέση του Φρόιντ που αντιμετώπιζε τη μητρότητα ως λύση και πεπρωμένο για μια γυναίκα.
Ο Γάλλος ψυχαναλυτής Ζακ Αλέν Μιλέρ διαχωρίζει τη μητέρα από τη γυναίκα. Στο «Μητέρα Μηδέν παιδιών» ο Λύο Καλοβυρνάς θέτει το ερώτημα σε ποιον βαθμό η μητρότητα επιλέγεται ελεύθερα ή επιβάλλεται κοινωνικά, το να κάνουμε παιδιά θεωρείται μια μη απόφαση, ένας νόμος της φύσης, με αποτέλεσμα να μπερδεύονται τα όρια ανάμεσα στο θέλω να γίνω μητέρα και στο συναινώ να γίνω μητέρα.
«Το πώς χρησιμοποιούμε τη μήτρα μας», επισημαίνει ο συγγραφέας, διχοτομεί τις γυναίκες σε επιτυχημένες και αποτυχημένες. Αυτό το βιβλίο, το οποίο βασίζεται σε έρευνες, δίνει φωνή στις γυναίκες, με ή χωρίς παιδιά, οι οποίες όχι μόνο δεν ακούγονται, αλλά φιμώνονται και υποτιμώνται ως προβληματικές ή ανύπαρκτες. Την ίδια στιγμή ωστόσο ο δείκτης των γεννήσεων δείχνει πως όσο αποκλίνουσες και να «ακούγονται» οι φωνές των γυναικών που στρέφουν την πλάτη τους στη μητρότητα, υπάρχουν και πολλαπλασιάζονται.
Συμπέρασμα; Δεν έχει τις ίδιες ακριβώς σημασίες το να είναι κάποιος γονιός σήμερα, δεδομένου πως οι πολιτισμικές αλλαγές έχουν επιφέρει αλλαγές στο επίπεδο τόσο των γυναικείων όσο και των ανδρικών ταυτίσεων.
Αυτό όμως που παραμένει ίδιο και απαράλλαχτο είναι πως ο τρόπος που φροντίζεται ένα μωρό μπορεί να αλλάξει και την έκφραση της γενετικής κληρονομιάς, χάρη σε επιγενετικές αλλαγές, φράση δανεική από τον Ντόναλντ Γουίνικοτ. Ο Αγγλος ψυχαναλυτής και παιδοψυχίατρος επισημαίνει πως δεν είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε και να μεταφέρουμε τα τραύματά μας στις επόμενες γενιές. Μόνο που τα τραύματα μεταφέρονται από γενιά σε γενιά από τη στιγμή που δεν υπάρχει συνήθως σταθερό υποστηρικτικό πλαίσιο φροντίδας για την επεξεργασία του τραύματος και την ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Η πρόσβαση στη γονεϊκότητα δεν είναι συνεπώς μια διαδρομή δίχως τα φαντάσματα του παρελθόντος που έχουν εγκατασταθεί, με αποτέλεσμα το παιδί που έρχεται στη ζωή να απορροφά τις καθηλώσεις και τις φαντασιώσεις των ενηλίκων που το μεγαλώνουν.
Το στοίχημα είναι -με τη συμβολή επαγγελματιών υγείας που πλαισιώνουν το βρέφος και τη μητέρα- να μη συντελεστεί μια επανάληψη του τραύματος αλλά μια επανορθωτική εμπειρία. Η πρόκληση για την πολιτεία είναι να οικοδομήσει ένα σύστημα ικανό να παράσχει στήριξη στη μητέρα, με σεβασμό στην υποκειμενικότητά της, ένα πλαίσιο ικανό να αναγνωρίσει και να «συντροφεύσει» την επιλόχειο κατάθλιψη και τα baby blues, δηλαδή το αίσθημα δυσφορίας και δυσπραγίας που βιώνουν γυναίκες μετά τον τοκετό, λαμβάνοντας υπόψη τη μοναδικότητα της κάθε γυναίκας και την οικογενειακή-κοινωνική της πραγματικότητα. Τότε, ναι, ίσως να λυθεί και το δημογραφικό.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας