«Ο Σωτήρης ζει!»

Για τον Σωτήρη Πέτρουλα, στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και της Αριστεράς, που δολοφονήθηκε το βράδυ της 21ης Ιουλίου 1965, έχουν γραφτεί πολλά, σε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία και σε αναρτήσεις στο διαδίκτυο. Αρκετά έχουν καταγραφεί επίσης σε ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές εκπομπές. Η «Μυθιστορηματική βιογραφία» του, ωστόσο, γραμμένη από τον ερευνητή και συγγραφέα-ιστορικό του εργατικού κινήματος, Γιώργο Αλεξάτο, που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Απαρσις, είναι, κατά την εκτίμησή μου, η πληρέστερη αναφορά στη ζωή του, στην προσωπικότητα, στις απόψεις και στη δράση του, αλλά και στο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονται τα 23 χρόνια της ζωής του.

Οι αναφορές σε αυτό το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο, του οποίου η έρευνα και η καταγραφή καλύπτουν τις περισσότερες από τις 240 σελίδες του βιβλίου, αποτελούν ένα συγκροτημένο δοκίμιο Ιστορίας για τις τρεις ταραγμένες 10ετίες της σύγχρονης Ιστορίας μας (1940-1960).

Το πρώτο μέρος, μάλιστα, αυτού του χρονικού προεκτείνεται, όσον αφορά τη Μάνη –που είναι ο τόπος καταγωγής του Σωτήρη– και στο παρελθόν, με αναφορές στις συνθήκες που καθόρισαν τις σκληρές συμπεριφορές των αντίπαλων παρατάξεων στις εμφύλιες συγκρούσεις.

Στα επόμενα κεφάλαια, και ιδιαίτερα σ’ αυτό που αναφέρεται στη 10ετία του 1960, κυριαρχούν η ημερολογιακή, θα έλεγα, αναφορά στα γεγονότα, αλλά και η οξυδερκής πολιτική ανάλυσή τους.

Με βάση τα παραπάνω, οι αναφορές σε αυτό το «πλαίσιο» θα μπορούσαν να διαβαστούν και αυτόνομα.

Με αυτό το πλαίσιο συνδέει με ευρηματικό τρόπο ο συγγραφέας τη ζωή του Σωτήρη σε κάθε φάση της, από την ηλικία των τριών χρόνων, που η οικογένειά του καταφεύγει, διωκόμενη, στην Αθήνα, μέχρι τη δολοφονία του.

Στο πρώτο μέρος της εξαιρετικά τεκμηριωμένης –προφανώς με εκτενή έρευνα και μαρτυρίες– βιογραφίας του Πέτρουλα, που καλύπτει τα πρώτα 15 χρόνια της ζωής του, επικρατεί, όπως είναι φυσικό, το μυθοπλαστικό στοιχείο. Το ίδιο ισχύει και στις αναφορές στην εξέλιξη του ερωτικού δεσμού του, αλλά και σε «περιστατικά» όπως ο φανταστικός διάλογός του με τον Χρόνη Μίσσιο της σελίδας 165.

Ως προς τη συμμετοχή του στην προδικτατορική οργάνωση της Νέας Αριστεράς (τη «φράξια», ή «Οργάνωση» ή «ΣοΣυν»), επειδή με αναφέρει ονομαστικά, θα ήθελα να συμπληρώσω ότι ο Σωτήρης ήταν πριν από μένα μέλος της και από τον Σεπτέμβριο του 1964 μέχρι τη μέρα της δολοφονίας του ήταν «υπεύθυνος» στον «κύκλο μου», την πρώτη «πεντάδα» της Οργάνωσης που συγκροτήθηκε από το Κεντρικό Οργανο. Οταν μας ανέλαβε, μάλιστα, βρισκόμασταν στο 5ο στάδιο του «Εκπαιδευτικού» της Οργάνωσης (Γνωσιολογία, Φιλοσοφία, Ιστορικός Υλισμός, Ιστορία του Εργατικού Κινήματος, Οικονομία). Μαζί του μελετούσαμε τους επόμενους δέκα μήνες την Εισαγωγή στο «Κεφάλαιο» του Καρλ Μαρξ, μελέτη που είχαμε ολοκληρώσει το πρώτο 15ήμερο του Ιουλίου του 1965.

Τέλος, είναι ιδιαίτερα τιμητικό για μένα το ότι στις σελίδες 201 και 202 ο συγγραφέας χρησιμοποίησε εκτενή αποσπάσματα από κείμενά μου που αναφέρονται στη «Μεγάλη νύχτα» της δολοφονίας.

Εν κατακλείδι, το «Σωτήρης Πέτρουλας - Μυθιστορηματική βιογραφία», του Γιώργου Αλεξάτου, είναι ακόμα μία απόδοση τιμής στη μνήμη του δολοφονημένου αγωνιστή της Αριστεράς, που διαβάζεται με ενδιαφέρον τόσο ως ιστορικό μυθιστόρημα όσο και ως ιστορικό δοκίμιο.

Συμπληρωματικά στα όσα γράφει ο Γιώργος Αλεξάτος στο βιβλίο του, εμπλουτίζω την εικόνα του Σωτήρη με ένα πραγματικό περιστατικό σε μυθοπλαστική καταγραφή:

Ο Μυστικός Δείπνος

Είναι Πέμπτη 20 Ιουλίου 1965. Μετά την καθημερινή διαδήλωση για το «βασιλικό πραξικόπημα» της 15ης Ιουλίου, μια παρέα σύντροφοι της «Ομάδας του Σωτήρη Πέτρουλα» έχουμε κατέβει τα σκαλιά σ’ ένα υπόγειο ταβερνάκι που βρίσκεται στον Κολωνό, δίπλα στις γραμμές του τρένου.

Εχουμε παραγγείλει, με ρεφενέ, μια μερίδα γίγαντες, μια μερίδα μαρίδες, μια πατάτες τηγανητές, μια χωριάτικη και δυο μισόκιλα ρετσίνα. Πίνουμε και τραγουδάμε το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», το «Είδα ένα παλικάρι πιο χλομό κι απ’ το φεγγάρι» και το «Μες στη ζωή δρόμοι ανοίγονται σωρό», που ήταν από τα αγαπημένα τραγούδια του Σωτήρη.

Αν μας έβλεπες από μακριά, μοιάζαμε με τον πίνακα «Μυστικός Δείπνος» του Ντα Βίντσι.

Κάποια στιγμή ο Σωτήρης μάς είπε ότι τις τελευταίες μέρες στις διαδηλώσεις τον περικυκλώνουν ασφαλίτες με πολιτικά και τον βαράνε με τα κλομπ που έχουν κρυμμένα μέσα από τα σακάκια τους. Μας έδειξε μάλιστα τα καρούμπαλα στο κεφάλι του και τις μελανιές στην πλάτη και στα χέρια του. Μας είπε ακόμη πως πριν από λίγο τον πλησίασε ένας του Σπουδαστικού της Ασφάλειας και του είπε κρυφά στο αυτί:

«Σωτήρη, πρόσεχε, θα σε φάνε».

Αυτός τα έλεγε γελώντας, εμείς όμως ανησυχήσαμε, του είπαμε να προσέχει κι ότι θα φροντίσουμε να είμαστε πάντα κοντά.

Επειτα από λίγο είπε, μισοαστεία-μισοσοβαρά, στον Νίκο Δούκα (1), συμφοιτητή του στην ΑΣΟΕΕ, που καθόταν δίπλα του:

–Αν με σταυρώσουνε, εσύ, Νίκο, θα είσαι ο Ιωάννης.

Τότε εγώ, για να σπάσω το βαρύ κλίμα που είχε δημιουργηθεί, τον ρώτησα:

–Κι εγώ ποιος θα είμαι, ρε Σωτήρη;

–Εσύ θα είσαι ο Πέτρος, μου απάντησε.

Στη διαδήλωση της επόμενης μέρας τον δολοφόνησαν και ύστερα από δυο μέρες έγινε η πάνδημη κηδεία του.

Από εκείνο το βράδυ, κοντά πενήντα χρόνια μετά, με βασανίζει το ερώτημα: Ποιον Πέτρο εννοούσε; Τον Πέτρο τού «Πριν αλέκτορα φωνήσαι, τρις απαρνήση με» ή τον Πέτρο τού «επί ταύτην την πέτραν οικοδομήσω μου την εκκλησίαν»;

Από τότε μέχρι σήμερα δεν έχω απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα.

1. Ο Νίκος Δούκας είναι ο σύντροφος της Μάρως Δούκα, με την οποία γνωρίστηκαν όταν ήταν κρατούμενοι στο πρώτο υπόγειο της Ασφάλειας της οδού Μπουμπουλίνας, το φθινόπωρο του 1968.

*Δημοσιογράφος και συγγραφέας