«Κλάψε γι’ αυτούς που δεν βλέπουνε τα σίδερα»

Ακούγοντας τα τραγούδια του αλλά και διαβάζοντας αυτόνομα τους στίχους του, αναρωτιέται ένας φανατικός σαν και του λόγου μου γιατί ο Παύλος Παυλίδης δεν εξέδωσε κάποιο βιβλίο νωρίτερα. Απάντηση, φυσικά, δεν περιμένει και δεν είμαι σίγουρος αν τη χρειάζεται από τη στιγμή που πιάνει στα χέρια του το «Αυτή είναι η γειτονιά μου σκύλε», την πρώτη του θαυμάσια ποιητική συλλογή, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Ο Παύλος Παυλίδης γράφει ποίηση έτσι ακριβώς όπως γράφει τραγούδια: πλέοντας στην ονειρική υφή της πραγματικότητας –όπως θα έλεγε και ο Βακαλόπουλος–, αφήνοντας δηλαδή τον εαυτό του ελεύθερο στις επιταγές των αλλοπαρμένων κόσμων που δημιουργούν οι λέξεις, φωτίζοντας το σκοτάδι με μεθυστικούς ιριδισμούς, αγκαλιάζοντας τα θηρία για τα οποία σε λίγο θα γίνουμε τροφή, ερμηνεύοντας τον μύθο ως τη μόνη αξιόλογη πραγματικότητα που μας χαρίστηκε από τους ουρανούς. Οι λέξεις οδηγούν στην αναπόφευκτη κάθοδο και στην αιώνια πτώση/πτήση πάνω από αβύσσους, καυτές λάβες και βουνοκορφές απάτητες. Η πόλη, το έδαφος που βαδίζουμε, συνδέεται με τα υπόγειά της και με το απέραντο στερέωμα.

Ο ποιητής έρχεται αντιμέτωπος εξαρχής με τη φθορά. Η λέξη «σκόνη» επαναλαμβάνεται στα πρώτα δύο ποιήματα, ενώ ύστερα το φανταστικό και το ονειρικό διαδέχονται το πραγματικό σε μεθυστικές εναλλαγές πλάνων. Μια πόλη που εμφανίζεται κι εξαφανίζεται μέσα από ένα παράθυρο, μια νέα εποχή που σέρνει πίσω της ζωντανούς, νεκρούς και ζωντανούς-νεκρούς, μια ανείπωτη ιστορία για το περιβόητο Grand Hotel από την εποχή των «Ξύλινων Σπαθιών». Στο σπονδυλωτό ποίημα-αφήγηση «Η γυναίκα που κλαίει σιωπηλά» ο Παυλίδης αφήνει το πρώτο ισχυρό λογοτεχνικό του αποτύπωμα γράφοντας: Θα περάσουν σαράντα χρόνια/ Και/ Ωσπου να καταλάβεις ότι/ Το μόνο άθλημα που θα συμμετείχες/ Τελικά/ Με πάθος/ Είναι ποιος θα μπορέσει να βάλει/ Από μακριά/ Τα πιο πολλά χαλίκια/ Σ’ ένα παιδικό παπούτσι/ Και κατόπιν να τα βγάλει/ Απ’ το στόμα σαν λέξεις/ Γελώντας/ Αλλά χωρίς να πνιγεί. Η παιδικότητα και η διαρκής επιστροφή του στην ουσία της αίσθησης χορεύουν αριστοτεχνικά με το αυθεντικό ποιητικό στοιχείο, με τον αιφνιδιασμό και το αναπάντεχο. Καταλήγει στο ίδιο ποίημα: Θα καταλάβουμε/ Οτι οι μόνες κορφές/ Που στ’ αλήθεια κατακτήσαμε/ Ηταν τελικά στιγμές/ Εκτός τόπου και χρόνου.

Στο, κατ’ εμέ συγκλονιστικό, ποίημά του «Αθήνα», γραμμένο στις 17 Νοεμβρίου του 1992, κλείνει το μάτι στον επίσης τραγουδοποιό Διονύση Τσακνή και στο άσμα του «Νοέμβρης του ’90» με μια πολιτική επισκόπηση καίρια και συγκινητική από την αρχή ώς το τέλος της. Οι ρίμες βρίσκουν χώρο και εφαρμόζονται εδώ κι εκεί στη συλλογή όπως για παράδειγμα στην κατακλείδα του ποιήματος «Φυλακές Κορυδαλλού»: Μη μας λυπάσαι όλους εμάς πίσω απ’ τα κάγκελα/ Κάποιοι εδώ θα βρουν τον δρόμο τους πιο γρήγορα/ Κλάψε γι’ αυτούς που δεν τα βλέπουνε τα σίδερα/ Και φοβισμένοι κλείνουν πόρτες και παράθυρα/ Ψάξε γι’ αυτούς να βρεις τα λόγια τα παρήγορα. Η αγάπη είναι κυρίαρχη σαν σειρήνα στο αλλοπαρμένο αυτό ταξίδι, είναι βράχια που πέφτουν και χτυπούν οι απρόσεχτοι ναύτες κι ύστερα ζητούν βοήθεια: «Εδώ κολυμπάτε με δική σας ευθύνη» κι ένα σκοινί κομμένο. Την άκρη του κρατάει σφιχτά ο τελευταίος πνιγμένος, γράφει στο ποίημα «Νας». Μετά η τρυφερότητα, το σκίρτημα της καρδιάς καθώς ένα κορίτσι λέει «Μην περιμένεις, φύγε μπροστά, θα σε προλάβω» θυμίζει τότε που τη βλέπαμε μέσα στην πόλη να τριγυρνάει ανέμελη με το ποδήλατό της σαν να ήταν δικός της ο κόσμος.

Προς το τέλος, το θεϊκό στοιχείο έρχεται να συνδιαλλαγεί με το ανθρώπινο: Τότε είδα τον Κάιν να πλησιάζει από μακριά με τα δερμάτινα γάντια/ Το παλτό και το καπέλο του, ν’ ανηφορίζει παραλείποντας/ Ολόκληρες ερήμους/ Ολόκληρες φράσεις/ Ολόκληρους αιώνες, γράφει στο ποίημα «Rue des Martyrs». Η συλλογή ολοκληρώνεται με τρόπο καθηλωτικό: Κάποια στιγμή η ζωή θα μας καταλάβει/ Ολους/ Κι ο θάνατος δε θα ’χει να κάνει/ Τίποτα μ’ αυτό/ Κι αυτό θα γίνει/ Σε μια στιγμή/ Που ούτε καν θα υπάρξει [...] Είναι η στιγμή που ένας σκύλος σιωπηλός/ Μπαίνει στη γειτονιά μου// Ελα και δείξε μου/ Πάλι τα δόντια σου// Πόσο μου έλειψες/ Παλιέ μου φίλε.

Ο Παύλος Παυλίδης χρησιμοποιεί όλη την επιδεξιότητά του με τις λέξεις, τις παρηχήσεις, τον ρυθμό και τη μουσικότητα του λόγου και παράλληλα με το συναισθηματικό σύμπαν στο οποίο βάζει από νωρίς τον αναγνώστη, σπέρνει σιγά σιγά και με συνέπεια έναν ποιητικό κήπο με χρώματα και άνθη που συναντάμε σε καταξιωμένους του είδους, φανερώνοντας έτσι τη βαθιά επιρροή που του έχει ασκήσει η ποίηση όλα αυτά τα χρόνια της καλλιτεχνικής του πορείας.

Σε ολόκληρο το βιβλίο ο Παυλίδης μάς ξεναγεί στη γειτονιά όπου έζησε και ζει μέχρι σήμερα, στο ξέφωτο που συναρμολόγησε ξανά και ξανά τα σπασμένα κομμάτια του για να συνεχίσει ύστερα τον δρόμο· τον αιώνιο δρόμο προς τον θάνατο. Στο ταξίδι αυτό, ένας φόβος, μια αγωνία, ένας ίλιγγος πάντα περιστρέφεται μέσα του και κάποτε τον κοιτάζει βαθιά μες στα μάτια. Οχι πια για να τον αντιμετωπίσει, αλλά για να τον αγκαλιάσει και μαζί του να πορευτεί μέχρι το τέλος.

Το πρώτο βιβλίο του Παύλου Παυλίδη είναι ένα πολλά υποσχόμενο γεγονός για τη νέα λογοτεχνική πορεία του αγαπημένου μας δημιουργού.

Σημ.: Το αριστουργηματικό εξώφυλλο που κοσμεί την έκδοση ανήκει στον Βασίλη Σελιμά κι έχει τίτλο Αύρα (2022)

*Ποιητής, κριτικός, Social Media Manager - IANOS, Radio Producer - Just Radio 96.4

—

Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο [email protected]