Η ιστορική επίδραση ενός ισχυρού προοδευτισμού

Με το συγγραφικό έργο του σημαντικότατου συγγραφέα και δημοσιογράφου Διονύση Ελευθεράτου έχω ασχοληθεί εδώ και αρκετά χρόνια, όταν στις 16 Νοεμβρίου 2016 έγραψα κριτική παρουσίαση στη σελίδα 13 (βιβλίο) της «Εφ.Συν.» για το σπουδαίο βιβλίο του: «Λαμόγια στο χακί», με τον τίτλο «Οικονομικά “θαύματα” και θύματα της χούντας», που ήταν και ο υπότιτλος του βιβλίου, βιβλίο που το θεωρώ ένα από τα καλύτερα που έχουν γραφτεί γι’ αυτό το θέμα· και στην ιστοσελίδα της εφημερίδας υπάρχει εκτεταμένη μελέτη μου γι’ αυτό.

Σε συνέχεια, στις 21 Οκτωβρίου 2023 και στις σελίδες 28-29 των «Νησίδων» της «Εφ.Συν.», γράφω για το νέο του τότε βιβλίο «Μια λοξή ματιά στην ιστορία. Διακόσια χρόνια νεοελληνικού κλαυσίγελου», κάτω από τον τίτλο στις «Νησίδες»: «Η Ιστορία “καθωσπρέπει” ή... όπως είναι;».

Και γι’ αυτό το βιβλίο υπάρχει εκτεταμένο κείμενό μου στην ιστοσελίδα της «Εφ.Συν.».

Σήμερα έχω μπροστά μου το νέο βιβλίο του φίλου και συμπολίτη Κεφαλονίτη (Ληξουριώτη) με τον προαναφερόμενο τίτλο, 458 σελίδων μεγάλου σχήματος και με εννέα σελίδες περιεχόμενα από τα οποία παραθέτουμε τους τίτλους των Μερών και των Κεφαλαίων. Μετά τον πρόλογο ακολουθούν τα εξής. Μέρος α: Αποχουντοποίηση - το χρονικό μιας σκοινοβασίας.

Μετά τη χούντα πόση χούντα έμεινε; Κεφάλαιο 1ο: Το σκοτσέζικο ντους του πρώτου έτους.

Κεφάλαιο 2ο: Οι δίκες και τα μηνύματά τους. Κεφάλαιο 3ο: Εφτάψυχες καριέρες χουντικών - ένστολοι survivors (επανελθόντες) κι επανακάμψαντες. Κεφάλαιο 4ο: Στα ΑΕΙ και στα σχολεία. Κεφάλαιο 5ο: Στα εργατικά σωματεία και στη συνδικαλιστική πυραμίδα.

Μέρος β’: Τα άλλα τέσσερα πυρακτωμένα «Α» του 1974-1981. «Αριστεροχουντισμός», απεργίες, αυταρχισμός, Ανδρεάδης (η κρατικοποίηση του ομίλου του ως πυρήνας «σοσιαλμανίας»).

Κεφάλαιο 1: «Αριστεροχουντισμός»: Η καραμανλική εκδοχή της θεωρίας των δύο άκρων. Κεφάλαιο 2: Απεργιακό κίνημα: Η «ακρότητα» που έθελγε τους μισούς μισθωτούς.

Κεφάλαιο 3: Ο Ανδρεάδης, η διαμάχη περί «σοσιαλμανίας», το «κράτος-στρατηγείο». Κεφάλαιο 4: Αυταρχισμός: Νόμοι-θηλιές, κατασταλτικές πρακτικές, άφθονη λογοκρισία.

Μέρος γ’. Ο Τύπος, Τα Αθλητικά Θέματα, Η Ροκ Μουσική. Τρία «βαρόμετρα» της καθημερινότητας: Οι κυκλοφορίες των εφημερίδων, το γήπεδο, οι ηλεκτρικές κιθάρες.

Κεφάλαιο 1: Διαβάζοντας εφημερίδες [και βλέποντας τη συνάρτηση κυκλοφοριών και εξελίξεων]. Κεφάλαιο 2: Παρακολουθώντας ποδόσφαιρο, μπάσκετ και αθλητικό Τύπο.

Κεφάλαιο 3: Μεταπολίτευση και Ροκ (1): Μαζί δεν κάνουμε

Κεφάλαιο 4: Μεταπολίτευση και Ροκ (2): -και χώρια δεν μπορούμε.

Μέρος δ’. Πηγαίνοντας στο σινεμά. Κεφάλαιο 1: Κινηματογράφος (1): στους καιρούς της τηλεοπτικής επέλασης και της εισπρακτικής καθίζησης.

Κεφάλαιο 2: Κινηματογράφος (2): στους καιρούς της προσωπικής ανάτασης και της βιντεοκασέτας.

Μέρος ε’: Κατηγορητήρια και κατοπινά χρόνια [Εργασία-Οικονομία]

Επτά ερωτήσεις επιθετικές, πολυταξιδεμένες στο χρόνο, πολυφορεμένες στο κλαμπ των haters της Μεταπολίτευσης.

Κεφάλαιο 1: Δουλειά, παραγωγικότητα, διεκδικήσεις. Κεφάλαιο 2: Βιομηχανία (1): Εκείνη και οι εργατικές αξιώσεις. Κεφάλαιο 3: Βιομηχανία (2): Εκείνη και το μεταπολιτευτικό κράτος των δεκαετιών του 70 και του 80.

Οπως φαίνεται και από τα περιεχόμενα, το νέο βιβλίο του Διονύση Ελευθεράτου είναι πολύπλευρο και ασχολείται με πολλές εκφάνσεις της ζωής και των πολιτικοκοινωνικών εξελίξεων μετά την κατάρρευση της χούντας του 1967.

Εκείνο που τονίζει ιδιαίτερα, είναι πως αυτό το «βολικό “τέρας”», η Μεταπολίτευση, άφησε πολλά χουντικά ρέστα στον στρατό, τα σταγονίδια, στην Παιδεία, στους επιθεωρητές της βασικής εκπαίδευσης και σε πάρα πολλούς άλλους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής.

Ο συγγραφέας τα εντοπίζει, τα επισημαίνει και τα αποκαλύπτει.

Βέβαια, παρ’ όλα αυτά, ήταν γεγονός ότι υπήρξε ένα ισχυρό αντιδικτατορικό κίνημα του ελληνικού λαού στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με κύριο τον ρόλο του Πολυτεχνείου, έτσι που παρά την προσπάθεια όλων των παλιών χρεοκοπημένων αστικών δυνάμεων, που ήθελαν να αποκατασταθούν τα πράγματα «ως πρότερον είχον», η δυναμική αυτού του ισχυρού αντιδικτατορικού κινήματος συντέλεσε στο να κατακτήσει ο ελληνικός λαός τις πολιτικές και δημοκρατικές του ελευθερίες και τα πολιτικά του δικαιώματα. Ετσι ο ισχυρός ριζοσπαστισμός του λαού και της νεολαίας, σε συνάρτηση με τον γαλλικό Μάη, το παγκόσμιο ειρηνιστικό κίνημα ενάντια στον πόλεμο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στο Βιετνάμ και την τελική επαίσχυντη ήττα του, συνέβαλαν ώστε να αναπτυχθεί και στη χώρα μας ισχυρό ριζοσπαστικό, μαχητικό, πολιτικό και κοινωνικό κίνημα που συνετέλεσε στην εδραίωση άλλων δεδομένων και κάποιων κατακτήσεων σε σχέση με τα προδικτατορικά.

Ο συγγραφέας της «Μεταπολίτευσης» στο βιβλίο του συγκεντρώνει πολλά βασικά θέματα που αφορούν τη ζωή και την ύπαρξη του λαού και διεισδύει στο βάθος τους δίνοντας σαφείς εικόνες της πραγματικότητας απ’ όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Την εργασία, την οικονομία, το συνδικαλιστικό κίνημα, τον Τύπο, τον αθλητισμό, τη μουσική και αναφέρει πολλές συγκεκριμένες ατομικές περιπτώσεις, όπως του λαμπρού αγωνιστή δασκάλου Βαγενά που τον κυνήγησαν αμείλικτα οι χουντικοί επιθεωρητές της στοιχειώδους εκπαίδευσης, που αποτελούσαν φατρία που είχε παραμείνει στη ΔΟΕ παρά την αποχουντοποίησή της. Αναφέρεται στο χτύπημα στην κατοικία του ανακριτή Δημητρίου Γυφτάκη που διενεργούσε έρευνα για βομβιστικές ενέργειες νεοφασιστών, στη δράση των Μιχαλολιάκου, Καλέντζη και Σιμωνετάτου, που «συνεργάζονταν επί πληρωμή με την Ασφάλεια» παρέχοντάς της «πληροφορίες σχετικές με τη δράση Αριστερών οργανώσεων Νεολαίας – κάτι που ενδιέφερε εντονότατα την Αστυνομία» (σελ. 154).

Ο Πλεύρης «προμήθευε πληροφορίες στον διευθυντή της Ασφάλειας Νικόλαο Βουρνά» (στο ίδιο κείμενο).

Παρακάτω αναφέρεται στο ΕΚΚΕ και στους 33 τραυματίες στην «Ελλη» και στο «Rex», στους «αναρχικούς» του ΠΑΣΟΚ, στην απεργία στην Eskimo (σελ. 61) της οποίας η διοίκηση του σωματείου απαρτιζόταν από έναν τροτσκιστή (που κατά την κυβερνητική ανακοίνωση ήταν επικεφαλής), 5 μαοϊκούς και έναν εργαζόμενο που επί δικτατορίας υπηρετούσε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Κατά την «κυβερνητική πηγή», «ύποπτα πρόσωπα επιχειρούσαν να επιβάλουν στους εργασιακούς χώρους κλίμα ανωμαλίας συγκλίνοντας ετερόκλιτες αριστεροχουντικές συμμαχίες». Ομως ο ιδιοκτήτης αυτής της εταιρείας, Ιωάννης Σταυρόπουλος, υπήρξε αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας επί δικτατορίας (26.8.1971-31.7.1972). Γι’ αυτό και οι εργαζόμενοι που απεργούσαν χαρακτήριζαν την εργοδοσία της συγκεκριμένης εταιρείας χουντοδιεύθυνση.

Ο συγγραφέας αναφέρεται στις αντιπαραθέσεις Καραμανλή και του Κερκυραίου Σπυρίδωνα Θεοτόκη στο ζήτημα της μοναρχίας (σελ. 166) και στο απεργιακό κίνημα που βρισκόταν σε άνοδο, σε κώδικες αλληλεγγύης, στον Νόμο 330/1976 (σελ. 181) εναντίον των απεργιών.

Το ίδιο και στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Συμπλήρωση του νόμου 330 εναντίον των απεργών εργατών.

Το κίνημα στο εργοστάσιο

Απεργίες στου Σκαλιστήρη. Η θετική επίδραση του απεργιακού κινήματος στην εισοδηματική πολιτική. Αλλαγή του εργοστασιακού κοινωνικού τοπίου με τις διεκδικήσεις. Η ανεργία και ο πληθωρισμός. Η προσωρινή μείωση των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων. Ο Καραμανλής κρατικοποιεί τον Ομιλο Ανδρεάδη. Και επανέρχονται στις κατηγορίες εναντίον του για «σοσιαλμανία».

Αντίθεση ΣΕΒ και Καραμανλή. «Μας εχθρεύεστε» του είπαν οι πρώτοι. «Μιλάτε εσείς που δεν πληρώνετε φόρους», απάντησε αυτός. Η προσωρινή κρατικοποίηση των αστικών συγκοινωνιών. Το διυλιστήριο Ασπροπύργου και οι προβληματισμοί της «Ακροπόλεως». Ελληνες βιομήχανοι και καπιταλισμός. Το 1977 οι κρατικές επιδοτήσεις στους Ελληνες βιομήχανους έφτασαν το 50% και το 1978 το 75,3% προστιθέμενες στα καθαρά κέρδη τους.

Ο συγγραφέας αναφέρεται σε πάρα πολλά θέματα τα οποία κατέχει τέλεια, όπως τα αθλητικά, τη ροκ μουσική, την κυκλοφορία των εφημερίδων, το σινεμά, τον νέο ελληνικό κινηματογράφο (ΝΕΚ) στα βίντεο για να καταλήξει στην εργασία και στην οικονομία. Αναφέρεται στη δουλειά, στην παραγωγικότητα και στις διεκδικήσεις, στη βιομηχανία και στις εργατικές αξιώσεις, στις «στραβοτιμονιές» της Πειραϊκής Πατραϊκής, στις χαρτοβιομηχανίες, στον Μποδοσάκη, στον Σκαλιστήρη, στο Γ. Δράκο της Ιζόλα, στην Pirelli της Πάτρας, στα φωσφορικά λιπάσματα και στη ΛΑΡΚΟ (σελ. 446), και γενικά στην αποβιομηχάνιση της χώρας, όταν αυτές οι αναφερόμενες βασικές βιομηχανίες είναι πνιγμένες σε δισεκατομμύρια «ζημιές» λόγω κακής διαχείρισης, και στα περίφημα «θαλασσοδάνεια», παράλληλα με το τραπεζικό σύστημα, που η διαχείρισή του ήταν πάντα αντιλαϊκή και γενικά καταστροφική για την οικονομία.

Παραθέτουμε εδώ ένα απόσπασμα του Νίκου Νικολάου από το τέλος του βιβλίου του Ελευθεράτου: «Η μεγάλη πλειονότητα των μεταπολεμικών βιομηχάνων ανδρώθηκε λεηλατώντας τα κεφάλαια της αμερικανικής βοήθειας (Δόγμα Τρούμαν - Σχέδιο Μάρσαλ), εν συνεχεία φέσωσε τις κρατικές τράπεζες στη δεκαετία του ’60 με τις λεγόμενες παγωμένες πιστώσεις, για να καταλήξει στις δεκαετίες του ’70 και ’80 στα κουφάρια των προβληματικών, τη χρεοκοπία των οποίων πλήρωσε ο Ελληνας φορολογούμενος, ενώ οι ιδιοκτήτες τους πάμπλουτοι κυκλοφορούν ανέμελα μεταξύ Αθηνών και Ζυρίχης, οικογένειες Φιξ, Καρέλλα, Λαδόπουλου, Σκαλιστήρι, Δράκου κ.λπ.» (σελ. 447 Ν. Νικολάου 2008), «Πρόσωπα της οικονομίας». Αθήνα: Λιβάνης, σελ. 192.

Με τα προηγηθέντα έδωσα νομίζω κι εγώ την άποψή μου και κάποια στοιχεία από την ακτινογράφηση της «Μεταπολίτευσης» του Δ.Ε. Ακτινογράφηση που δείχνει την πολυγνωσία του και τη θαυμαστή και διαρκή ενημέρωσή του για τα πολιτικοοικονομικά και πολιτιστικά καθέκαστα της χώρας και την κατάσταση του λαού της και του εργατικού της κινήματος μεταπολιτευτικά και όχι μόνο.

Η Μεταπολίτευση, παρά τα πολλά και σοβαρά παρατράγουδά της, περιείχε και έναν ισχυρό προοδευτισμό που επηρέασε σοβαρά την ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα τη νεολαία της, επίδραση που παραμένει ιστορικά.

Το όραμα και η ελπίδα για έναν καλύτερο, όμορφο, δίκαιο και ειρηνικό κόσμο χωρίς πολέμους και σφαγές υπήρξε πάντα ριζοσπαστικό και φωτεινό. Το αντίθετό του είναι το σκοτάδι, ο Μεσαίωνας και η αγριότητα.

* Συγγραφέας, δημοσιογράφος