Η σκοτεινή ήπειρος

Οσοι διαμορφωθήκαμε πολιτικά κατά την περίοδο του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, διαπνεόμενοι από τα ιδανικά των μεγάλων ανθρωπιστικών κινημάτων υπέρ της ειρήνης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στα μονοπώλια, στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, κατανοήσαμε ότι τα ιδανικά αυτά δεν ήταν ουτοπίες και νεφελώματα, αλλά αξίες που έχουν τη δύναμη να πραγματωθούν και να αποτελέσουν πρόκριμα ενός κράτους δικαίου στο πλαίσιο μιας Ευρώπης που τότε έδειχνε να εμπνέεται από τα οράματα του Διαφωτισμού. Δυστυχώς σήμερα βλέπουμε με θλίψη το μεθοδικό γκρέμισμα όλων αυτών των αξιών, την κατασυκοφάντησή τους και τον ξεπεσμό τους από υγιή πρότυπα σε αντικείμενα χλεύης και διαπόμπευσης.

Λέξεις όπως δημοκρατία, ανθρωπισμός, ισοκατανομή των πόρων, δικαιοσύνη, πρόνοια, υγεία, παιδεία, εργασία εξέπεσαν στην ευτέλεια να μεταλλαχθούν από αξίες και δημόσια αναπαλλοτρίωτα αγαθά σε ευέλικτα σχήματα και νομικά πλάσματα δικαίου τα οποία παραχωρούν οι σύγχρονοι μονάρχες και φεουδάρχες στους κολίγους τους, ώστε να λειτουργούν οι λέξεις αλλά και οι πολίτες των λαών της Ευρώπης ως μέσα εξυπηρέτησης των αναγκών του παγκοσμιοποιημένου λογιστηρίου της ολιγαρχίας. Ομως, παρά την απογοήτευση, ετούτη εδώ την περίοδο ευτελισμού κάθε ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όπου ακόμα και οι πιο βάναυσες συμπεριφορές σε βάρος των αδύναμων, των παιδιών, των απόκληρων θεωρούνται δικαιολογημένες, οφείλουμε να αποκαταστήσουμε πάση θυσία την ουσία αυτών των λέξεων-εννοιών οι οποίες, στο στόμα των οπαδών της πυγμής, έχουν καταντήσει συνώνυμες του αυταρχισμού και της εκμετάλλευσης.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, είδαμε να ξεδιπλώνεται και ο ρατσισμός σε όλη του την έκταση. Οχι μόνο αυτός κατά των μεταναστών, των προσφύγων, των απόκληρων, που υπάρχει εδώ και πάρα πολλά χρόνια, αλλά σε μια άλλη μορφή του, πιο ύπουλη, του ρατσισμού σε βάρος του μη χειραγωγημένου, του ελεύθερα σκεπτόμενου ανθρώπου. Ο φασισμός δεν υπάρχει μόνο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα βασανιστήρια και τα κρεματόρια, κρύβεται και στη σταδιακή επιβολή της δικτατορίας προσωπικών απόψεων κοινωνιοπαθών προσώπων (αιρετών ή μη αιρετών), οι οποίες τείνουν να υποκαταστήσουν την ελευθερία της σκέψης, την ιστορική αλήθεια, ακόμα και το κοινό περί δικαίου αίσθημα.

Η χειρότερη μορφή αυταρχισμού είναι η απαξίωση των εγγενών, πρωτογενών και αμετάβλητων ιδιοτήτων του ανθρώπου όπως είναι η φυσική ελευθερία και αυτοδιάθεση, η αναγνώριση αυτοτελούς προσωπικότητας -οι οποίες δεν μπορούν να καταστούν αντικείμενο νομικής διαπραγμάτευσης- και η αντικατάστασή τους με συμβατικές έννοιες, όπως είναι η οικονομική ανάπτυξη, η ευμάρεια, η αγοραστική δύναμη, η ασφάλεια, η ιδιωτική πρωτοβουλία, έννοιες οι οποίες είναι δευτερογενείς και μεταβλητές που επηρεάζονται από τις εκάστοτε ισχύουσες πολιτικοοικονομικές συνθήκες και κοινωνικές συμβάσεις.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας σκόπιμης απαξίωσης και αντικατάστασης των ανθρωπιστικών ιδεωδών με όρους οικονομίστικης φιλολογίας, εδώ και κάποιες δεκαετίας -απροκάλυπτα δε μετά τη μεγάλη κρίση του 2008- ζούμε τη μεταμόρφωση των αξιών του ευρωπαϊκού κεκτημένου σε ιδεολογήματα.

Πρόσφατα ακούσαμε τους Ευρωπαίους ηγέτες να συμφωνούν με την άποψη του Ισραήλ ότι η αυτοάμυνά του μπορεί να περιλαμβάνει και δολοφονίες αμάχων, γυναικών και παιδιών, πογκρόμ από Ισραηλινούς εποίκους σε βάρος πληθυσμών Παλαιστινίων, σύμφωνα δε με την επίσημη κυβερνητική άποψη της Γερμανίας, η κριτική σε βάρος του Ισραήλ για τα εγκλήματά του ισοδυναμεί με αντισημιτισμό. Ομως φοβάμαι ότι η θέση αυτή της Γερμανίας δεν εκπηγάζει από το επιχείρημα ότι αναγκάζεται να συμφωνεί με τις μεθόδους του κράτους του Ισραήλ απλά και μόνο στο πλαίσιο μιας πολιτικής εξιλέωσης, αλλά από την αμοιβαία διαπίστωση των δύο κρατών ότι το κράτος του Ισραήλ συμφωνεί έμπρακτα με τις μεθόδους που χρησιμοποίησε η Γερμανία σε βάρος άλλων εθνοτήτων κατά το παρελθόν. Και είναι σαν να λέει στους Εβραίους: «Είδατε τι τραβάτε, τώρα που γίνατε κυρίαρχο κράτος, από τους Untermenschen» (υπανθρώπους); Εγώ σας τα έλεγα τότε, όμως εσείς δεν συμφωνούσατε». Σε αυτό το πνεύμα λοιπόν ακούσαμε ότι το να είσαι με την πλευρά του παλαιστινιακού λαού ισοδυναμεί με αντισημιτισμό και σου αξίζει ο αποκλεισμός της δυνατότητάς σου να εκφράζεσαι. Οπότε Ευρώπη σημαίνει πλέον και «Betätigungsverbot*» (απαγόρευση ενεργειών). Μην απορήσουμε λοιπόν όταν θα ακουστεί ότι Ευρώπη είναι και το «Αrbeit Macht Frei»** (η εργασία απελευθερώνει) και το «Jedem das Seine»** (στον καθένα ό,τι του αξίζει). Ισως με άλλες λέξεις και πιο μοντέρνες εκφράσεις, αλλά με το ίδιο αποκρουστικό νόημα. Αντίστοιχα, στο επαρχιώτικο νοτιοανατολικό κομμάτι της Ευρώπης όπου κατοικεί ένας χρεοκοπημένος σε πολλαπλά επίπεδα και οπισθοδρομικός λαός, χρησιμοποιούνται πιο παραδοσιακά συνθήματα σε σχέση με το ζήτημα πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας το ευρωπαϊκό κεκτημένο, διότι για κάποιους Ευρώπη σημαίνει, όπως είπε ένας υποψήφιος ευρωβουλευτής: «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια». Οπότε μην εκπλαγούμε όταν ακούσουμε κάποιον άλλον υποψήφιο για την Ευρωβουλή να λέει ότι η Βόρεια Ηπειρος είναι ελληνική.

Δυστυχώς, στην Ευρώπη, ο φασισμός επιστρέφει όχι μόνο μέσω αυτών που αναγνωρίζουμε ως φασίστες, αλλά και αυτών που δημοκρατικά υποτίθεται επιλέξαμε, εκλέξαμε και νομιμοποιήσαμε. Οταν η μισαλλοδοξία θολώνει σκόπιμα την Ιστορία και αλλοιώνει την αλήθεια των γεγονότων, όταν χθεσινά θύματα γίνονται σημερινοί θύτες χρησιμοποιώντας τα ίδια μέσα με τους δημίους τους, όταν χθεσινοί θύτες εξιλεώνονται αποδεχόμενοι ως δικαιολογημένα τα σημερινά εγκλήματα των απογόνων των τότε θυμάτων τους, στο πλαίσιο ενός ανήθικου ιστορικού συμψηφισμού, απαιτώντας από τους υπερασπιστές των κατατρεγμένων να βουλώσουν το στόμα τους και να κλείσουν τα μάτια τους στην αδικία, τότε η ήπειρος που λέγεται Ευρώπη κέρδισε και διατηρεί επάξια τον επιθετικό προσδιορισμό που της έδωσε ο Μαρκ Μαζάουερ: «Η σκοτεινή ήπειρος».

* H διαταγή που εξέδωσε το γερμανικό κράτος σε βάρος του Γιάνη Βαρουφάκη και δύο Παλαιστίνιων ακαδημαϊκών στις 12 Απριλίου 2024 με την οποία τους απαγόρευε την είσοδο και κάθε πολιτική δραστηριότητα στη Γερμανία (δες σχετικά https://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/429524_i-germania-apagoreyei ston-g-baroyfaki-eisodo-kai-kathe-politiki-drastiriotita.)

** Επιγραφές που «κοσμούσαν» την είσοδο των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης του Αουσβιτς και του Μπούχενβαλντ αντίστοιχα.