Το τέλος μιας σχέσης

Υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε και κυρίως άλλος τρόπος να σκεφτούμε όλα αυτά που μας συμβαίνουν έτσι ώστε αυτό που θα κάνουμε να μη χαθεί μέσα στον ορυμαγδό των πραγμάτων;

Το διαρκές σεμινάριο Politics of Liberation, που διοργανώνει το Ιδρυμα Rosa Luxemburg - Παράρτημα Ελλάδας υπό την επιστημονική επιμέλεια του Γιώργου Σουβλή και της Ρόζας Βασιλάκη, έχει ως στόχο «να ωθήσει τον κόσμο να σκεφτεί εκ νέου ριζικά και κριτικά ορισμένες από τις θεμελιωδέστερες μετατοπίσεις που έχουν συμβεί σε παγκόσμιο επίπεδο τα σαράντα τελευταία χρόνια σε επίπεδο κοινωνικό, πολιτικό, ιδεολογικό και οικονομικό. Τι πραγματικά έχει γίνει; Είναι ορισμένα από αυτά τα πράγματα αναστρέψιμα; Εάν ναι, προς ποια κατεύθυνση; Ποια θα πρέπει να είναι η αντιληπτική και πολιτική θέση της Αριστεράς για αυτά τα ζητήματα» καταθέτει ο Γιώργος Σουβλής δίνοντάς μας μια πρώτη ιδέα.

Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων κορυφαίες προσωπικότητες της παγκόσμιας διανόησης θα συνομιλούν με το ελληνικό κοινό. Ο κύκλος άνοιξε με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Berkeley, Dylan Riley, ο οποίος μίλησε για το τέλος του δημοκρατικού καπιταλισμού και τα καθήκοντα της Αριστεράς. Ο καπιταλισμός στηρίζει, υπονομεύει ή απειλεί ευθαρσώς τη δημοκρατία; Κατά πόσο αυτή η συμβίωση είναι βιώσιμη και κατά πόσο μπορεί να υπάρξει δημοκρατία χωρίς καπιταλισμό;

Ο Dylan Riley αναφέρει πως «οι φιλελεύθεροι και οι μεταρρυθμιστές στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού συχνά κάνουν λόγο για την υπεράσπιση ή την ανασύσταση της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται πως η δημοκρατία μπορεί να συντηρηθεί μέσα από μια σειρά επιλογών αναφορικά με τις ασκούμενες πολιτικές και παραγνωρίζει το πρόβλημα της τεταμένης σχέσης μεταξύ δημοκρατίας και καπιταλισμού.

Ωστόσο, μια ιστορική ματιά στον καπιταλισμό και τη δημοκρατία καταδεικνύει πως τα δύο αυτά συστήματα έχουν υπάρξει συμβατά το ένα με το άλλο μόνο σε συγκεκριμένες στιγμές και κυρίως σε περιόδους μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης και κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου στον δυτικό κόσμο. Αυτή η σχέση φτάνει πλέον σε ένα τέλος εξαιτίας των βαθύτατων δομικών μετασχηματισμών στη φύση του καπιταλισμού όπου πολιτικοί μηχανισμοί γίνονται εξαιρετικά αποφασιστικοί στον καθορισμό της επιστροφής των κερδών. Οι δημοκρατικές πολιτικές της Αριστεράς πρέπει να αρθρωθούν σε σχέση με αυτές τις δομικές αλλαγές στη φύση του καπιταλισμού».

Ποιο θα είναι, άραγε, το κόστος του τέλους της σχέσης μεταξύ δημοκρατίας και καπιταλισμού;

Η Ρόζα Βασιλάκη απαντά πως «το κόστος μιας τέτοιας αποσύνδεσης έχει δύο πιθανές απολήξεις: η μία αφορά την τάση αυταρχισμού που παρατηρείται στις λεγόμενες φιλελεύθερες δημοκρατίες, μια τάση που έγινε προφανής τα χρόνια της κρίσης και από τότε εντείνεται σταθερά. Η τάση αυτή εκδηλώνεται στην εντεινόμενη αστυνόμευση και καταστολή, στην περιστολή των δημοκρατικών ελευθεριών, όπως τις είδαμε να εδραιώνονται με αφορμή τα μέτρα για την καταπολέμηση της εξάπλωσης του Covid-19, στον έλεγχο της πληροφορίας μέσω της διαπλοκής των ΜΜΕ με την πολιτική εξουσία και στα οικονομικά συμφέροντα, στην απορρύθμιση των σχέσεων εργασίας, στη μετατροπή των πανεπιστημίων σε επιχειρήσεις και στην εξελισσόμενη φτωχοποίηση που πλήττει συνεχώς περισσότερο τα χαμηλά και μεσαία κοινωνικά στρώματα.

Η δεύτερη απόληξη μιας τέτοιας απόσχισης δημοκρατίας και καπιταλισμού αφορά τη δυνατότητα διαμόρφωσης νέων πολιτικών συναρθρώσεων και προτάσεων με βάση τις προκλήσεις της σημερινής πολιτικής συγκυρίας και μια επανεξέταση του ρόλου της Αριστεράς απέναντι σε αυτή την εξέλιξη. Τι είναι αυτό ακριβώς που πρέπει να ξανασκεφτούμε και να επαναπροσδιορίσουμε; Σε τι έχουμε μείνει πίσω και εν τέλει “τι να κάνουμε;”. Το σεμινάριό μας ελπίζουμε να δώσει απαντήσεις και σε τέτοιου τύπου ερωτήματα και ελπίζουμε να γίνει ένας χώρος συνάντησης και συζήτησης ανθρώπων που προβληματίζονται γύρω από τα ζητήματα αυτά».

Ανάμεσα στους επόμενους ομιλητές που θα συμμετάσχουν στο διαρκές σεμινάριο Politics of Liberation και θα συνδιαλλαγούν με το κοινό για ζητήματα από τη δημοκρατία μέχρι τις πολιτικές φύλου, από την εξέλιξη του μεταναστευτικού μέχρι τις πολιτικές λιτότητας και τη διάχυση των αυταρχικών αντιλήψεων είναι οι Judith Butler, Dan-El Padilla Peralta, Edouard Louis κ.ά.

Οσοι παρακολουθήσουν τις διαλέξεις, μας λέει ο Γιώργος Σουβλής, θα έχουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να εξοικειωθούν με τη διεθνή συζήτηση που λαμβάνει χώρα σε διαφορετικά σημεία του κόσμου σε σχέση με τα φλέγοντα κοινωνικά, θεωρητικά και πολιτικά ζητήματα που εκτυλίσσονται εκεί, καθώς και με ορισμένες -παρότι δειλές- αποκρίσεις από την πλευρά της Αριστεράς σε αυτά. «Προτεραιότητα αυτού του σεμιναρίου είναι να σκεφτούμε συλλογικά, να αναστοχαστούμε τι συμβαίνει στις κοινωνίες μας και τι μας εμποδίζει να σκεφτούμε και να πράξουμε προς την κατεύθυνση της απελευθέρωσης, αλλά και το τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό ώστε να αρχίσουν να εμφανίζονται οι πρώτες χαραμάδες ελπίδας των οποίων δημιουργοί θα είμαστε εμείς οι ίδιοι».

Πάει εξάλλου καιρός που έχει χαθεί η υπόσχεση της συλλογικής προόδου που είχε δώσει το καπιταλιστικό σύστημα. Πάει καιρός που αυτό το οικονομικό σύστημα δεν συμβιώνει αρμονικά με τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Αν αναλογιστούμε πως σε μια δημοκρατία -όπως σημειώνει ο Νόαμ Τσόμσκι- ο λαός επηρεάζει την πολιτική και στη συνέχεια η κυβέρνηση προβαίνει σε ενέργειες που καθορίζονται από τον λαό, θα καταλήξουμε πιθανόν πως δεν έχουμε δημοκρατία. Ισως γιατί πλέον, όπως εξηγεί ο Αμερικανός διανοούμενος, ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι ασύμβατος με τη δημοκρατία. Ισως γιατί το πρόσωπό του, όπως σημειώνει ο Ζίζεκ, είναι πλέον ασιατικό.