Γράμμα από τη νότια Αλβανία: Ειρηνική συνύπαρξη, ανάμεσα στην θάλασσα δυο εθνικισμών και τα συμφέροντα των επενδυτών

Συναντώ τον 60χρονο Άλεξ στη βεράντα ενός ξενώνα που διευθύνει ένα ευγενικό ηλικιωμένο ζευγάρι σε έναν λόφο έξω από την Χειμάρρα στη νότια Αλβανία.

Η θέα εδώ κόβει την ανάσα. Πράσινοι στρογγυλεμένοι λόφοι ακολουθούνται από ρυτίδες γκρίζων βραχωδών γκρεμών. Η αμμώδης παραλία γλείφεται από μια πεντακάθαρη, γαλάζια θάλασσα, μοιάζει να είναι βγαλμένη από κατάλογο ταξιδιωτικού πρακτορείου. Είναι οκτώ το πρωί, ένα χειμωνιάτικο ηλιόλουστο Σάββατο στη Χειμάρρα, ασυνήθιστα ζεστό για την εποχή.

Ο Άλεξ φοράει ένα μαύρο καπέλο του μπέιζμπολ και ένα φούτερ, μια τεράστια χρυσή αλυσίδα πέφτει από το λαιμό του. «Θα σου πω κάτι. Αυτή είναι μια ελληνική πόλη, μια παλιά ελληνική πόλη. Όλα τα τοπωνύμια είναι ελληνικά», ξεφυσάει με φωνή που δύσκολα ακούγεται, με τα μάτια του καρφωμένα επίμονα στα δικά μου. Όλη την ώρα, με ένα τρεμάμενο χέρι, καπνίζει το ένα τσιγάρο μετά το άλλο. «Η κόρη μου παντρεύτηκε έναν πολύ πλούσιο άνθρωπο. Έναν δισεκατομμυριούχο. Και μου λέει ότι είμαι Αλβανός». Κλείνει μελαγχολικά τα μάτια του, σαν να τα βαραίνει η θλίψη. «Είμαι κατά τα τρία τέταρτα Έλληνας», δηλώνει. «Δεκαπέντε τοις εκατό Εβραίος, και έχω κάποιες βουλγαρικές και ρουμανικές ρίζες».

Ο αδελφός του υπεύθυνου του ξενώνα βγαίνει στη βεράντα και μας χαιρετάει χαρούμενα: «Kαλημέρα!» απαντά ο Άλεξ, στη συνέχεια γυρίζει προς το μέρος μου και, με ελαφρώς θριαμβευτικό ύφος, δηλώνει: «Ακούς; «Kαλημέρα! Χαιρετιόμαστε στα ελληνικά». Η πόρτα του σπιτιού ανοίγει και από πίσω της εμφανίζεται η υπεύθυνη του ξενώνα. Χαμογελάει και συστήνεται ως «γιαγιά». Γυρίζει προς το μέρος μου: «Θέλεις τούρκικο καφέ; «Δεν πίνουν πολύ καφέ στην Τουρκία», της χαμογελάει ο Άλεξ. «Πίνουν κυρίως τσάι. Γιατί λοιπόν της προσφέρεις τουρκικό καφέ; Προσφέρετε της ελληνικό καφέ, αντ' αυτού!»

Οι Έλληνες είναι η μεγαλύτερη εθνική μειονότητα στην Αλβανία. Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα αποτελέσματα της απογραφής του 2011, είκοσι πέντε χιλιάδες Έλληνες ζουν στη χώρα. «Σύμφωνα με την Ελλάδα», σημειώνει ο Κρίτον Κούτσι, ερευνητής και ειδικός σε θέματα βαλκανικού εθνικισμού στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο της Αλβανίας, «είναι πολύ περισσότεροι. Δεν πρόκειται για τίποτα άλλο παρά για πολιτική των αριθμών. Η Αλβανία θέλει να υπάρχουν λιγότεροι Έλληνες εδώ παρά περισσότεροι, και η Ελλάδα θέλει να υπάρχουν περισσότεροι Έλληνες εδώ παρά λιγότεροι».

Η Ελλάδα θεωρεί ότι όποιος έχει τουλάχιστον έναν Έλληνα παππού και γιαγιά είναι Έλληνας. Η Αλβανία, από την άλλη πλευρά, απειλεί εδώ και καιρό να επιβάλει πρόστιμο σε όποιον κατά τη διάρκεια της απογραφής δηλώσει άλλη εθνικότητα από αυτή που αναγράφεται στο πιστοποιητικό γέννησής του. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι, μέχρι το 1990, το καθεστώς επέτρεπε στους Έλληνες να υπάρχουν μόνο σε σαφώς καθορισμένες «μειονοτικές ζώνες» γύρω από τις πόλεις Gjirokastër (Αργυρόκαστρο) και Sarandë (Άγιοι Σαράντα).

Σύντομη ιστορία της ελληνοαλβανικής «εχθρότητας»

Αν και μετά την πτώση του καθεστώτος οι Έλληνες στην Αλβανία απέκτησαν το δικαίωμα να μιλούν δημόσια τη γλώσσα τους και να γιορτάζουν τις παραδόσεις τους, οι ελληνοαλβανικές σχέσεις τη δεκαετία του 1990 σφραγίστηκαν από αμοιβαία εχθρότητα και καχυποψία.

Για να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα της ελληνικής μειονότητας στη χώρα, η ΟΜΟΝΟΙΑ ιδρύθηκε το 1991 και κέρδισε πέντε έδρες στο Κοινοβούλιο στις πρώτες ελεύθερες εκλογές. Ένα χρόνο αργότερα, ωστόσο, απαγορεύτηκε η συμμετοχή της σε οποιεσδήποτε περαιτέρω εκλογές, καθώς η αλβανική νομοθεσία απαγορεύει τη δημιουργία πολιτικών κομμάτων με βάση εθνικές, περιφερειακές ή θρησκευτικές γραμμές.

Δύο χρόνια αργότερα, η Αλβανία συνέλαβε έξι μέλη της οργάνωσης επειδή ζητούσαν την προσάρτηση στην Ελλάδα και επειδή κατείχαν παράνομα όπλα. Στη συνέχεια, η Ελλάδα πάγωσε όλη τη βοήθεια της Ε.Ε. προς την Αλβανία και απέλασε πάνω από 100.000 Αλβανούς που βρίσκονταν στην Ελλάδα χωρίς νόμιμη βίζα. Υποκύπτοντας στις διεθνείς πιέσεις, η Αλβανία απελευθέρωσε τελικά τους κρατούμενους της OMONOIA.

Μετά από δύο δεκαετίες σχετικής ηρεμίας, το 2023 προκλήθηκε διπλωματικός και δημοσιογραφικός σάλος από τη σύλληψη του υποψηφίου δημάρχου της Χειμάρρας, Φρέντι Μπέλερι, ο οποίος είχε δεχθεί προσφορά ψήφων έναντι χρημάτων από αστυνομικό πράκτορα. Αυτό συνέβη δύο ημέρες πριν από τις εκλογές, τις οποίες στη συνέχεια κέρδισε ο τότε φυλακισμένος Μπελέρι. Κατά παράβαση της αλβανικής νομοθεσίας, κρατήθηκε στη φυλακή για να μην μπορέσει να ορκιστεί επίσημα.

Η Ελλάδα χαρακτήρισε την καταδίκη του Μπέλερι ως πολιτική πράξη και έκφραση της συνεχιζόμενης παραβίασης των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, αρνήθηκε να υποστηρίξει επιστολή που καλούσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανοίξει το πρώτο κεφάλαιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία. Τον περασμένο Ιούνιο, ο Μπελέρι ήταν υποψήφιος για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εκ μέρους της Νέας Δημοκρατίας. Η υπό όρους αποφυλάκισή του τον περασμένο Σεπτέμβριο είναι πιθανό να συνέβαλε στην έναρξη του πρώτου κεφαλαίου των ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ της Αλβανίας και της Ε.Ε. τον Οκτώβριο.

Ωστόσο, η ελληνική ακροδεξιά συνεχίζει να αναφέρεται στο νότιο τμήμα της Αλβανίας, όπου παραδοσιακά κατοικεί η ελληνική μειονότητα, ως Βόρεια Ήπειρο, η οποία ανήκει στην Ελλάδα. Από τα πρωτοσέλιδα των μέσων ενημέρωσης, είναι εύκολο να αποκομίσει κανείς την εντύπωση ότι η Αλβανία εξακολουθεί να μαστίζεται από το άγχος για την «ελληνοποίηση» του νότου της χώρας, ενώ η Ελλάδα θρηνεί για την καταπίεση της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία.

Η έλλειψη δικαιώματος αυτοδιάθεσης

Μετά την απογευματινή συνάντηση με τον Άλεξ, στην πόλη συναντώ την Έγκντα, μέλος της προαναφερθείσας οργάνωσης OMONOIA. «Είμαστε ευτυχείς που είμαστε μέρος της Αλβανίας», λέει. «Ωστόσο, πιστεύουμε ότι ως κοινότητα θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε πλήρως τις δυνατότητές μας αν υπήρχε περισσότερο σεβασμός - και το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση», τονίζει.

Ο ήλιος έχει δύσει. Έξω από το παράθυρο, απλώνεται το πανέμορφο μπλε σκοτάδι του πρώιμου απογεύματος. Η Έγκντα παίζει με μια πτυσσόμενη μεζούρα- εργάζεται ως αρχιτέκτονας τον χειμώνα, διατηρεί έναν ξενώνα το καλοκαίρι και σχεδιάζει να ανοίξει την καφετέρια της.

Γεννήθηκε στη Χειμάρρα τη δεκαετία του 1980. Αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας, η οικογένειά της έφυγε για την Ελλάδα σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, όπως πολλοί άλλοι. Πριν από δεκατρία χρόνια, όμως, η Έγκντα ήταν η μόνη που αποφάσισε να «επιστρέψει στις ρίζες της» - στο πατρικό της σπίτι στη Χειμάρρα, το οποίο ο παππούς της αγόρασε το 1930.

«Είμαι τόσο ευγνώμων που πήγα σε ελληνικό σχολείο, όπου έμαθα λατινικά, αρχαία ελληνικά και γαλλικά - όπου έλαβα μια κλασική ευρωπαϊκή εκπαίδευση». Η σγουρομάλλα κόρη της πηγαίνει σε ιδιωτικό ελληνικό δημοτικό σχολείο στη Χειμάρρα. Αν θέλουν να μείνουν στην πόλη, ωστόσο, στα 15 της δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να ξεκινήσει αλβανικό λύκειο.

«Το πρόβλημα είναι ότι το αλβανικό σχολικό πρόγραμμα δεν έχει αλλάξει πολύ από τον κομμουνισμό», λέει η Έγκντα, εξηγώντας την αντιπάθειά της για το αλβανικό εκπαιδευτικό σύστημα. «Τα σχολικά βιβλία είναι γεμάτα από ισχυρισμούς για το πόσο περήφανοι είμαστε που είμαστε Αλβανοί. Όπως και κατά τη διάρκεια του προηγούμενου καθεστώτος: είμαστε φτωχοί, αλλά περήφανοι για την εθνικότητά μας και τους στρατιώτες μας στις βάσεις».

Αν το κράτος αναγνώριζε τη Χειμάρρα ως περιοχή με μεγάλη εθνική μειονότητα, η κόρη της Έγκντα θα είχε δικαίωμα σε δημόσια εκπαίδευση στα ελληνικά. Ωστόσο, μόλις το 2017 παραχωρήθηκε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης στους Αλβανούς πολίτες βάσει του νόμου για τις εθνικές μειονότητες, εν μέρει ως απάντηση στις πιέσεις της Ε.Ε. και της Ελλάδας. Η κυβέρνηση προχώρησε στην εφαρμογή του μόλις φέτος, όταν ψήφισε έναν άλλο νόμο που καθόριζε τους κανόνες για τη διεκδίκηση της μειονοτικής ταυτότητας. Μέχρι το 2027, τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τη νομοθεσία της Ε.Ε.

«Κάποιοι δεν καταλαβαίνουν ότι μπορούμε να είμαστε Έλληνες και Αλβανοί ταυτόχρονα»

Οι Έλληνες που ζουν στη Χειμάρρα εξακολουθούν να αποτελούν το πεδίο μιας φλογερής λεκτικής διελκυστίνδας. «Η Χειμάρα είναι αλβανική, όχι ελληνική», με προειδοποιεί επιφυλακτικά ο Αντριάνο, ιδιοκτήτης του ξενώνα όπου μένω κατά την επιστροφή μου στα Τίρανα. Κουνάει τον υψωμένο δείκτη σε ένδειξη αποφασιστικής αποδοκιμασίας, καθώς προσθέτει σιγά σιγά τα επιχειρήματά του, χωρίς να παύει να χαμογελάει. «Οι ντόπιοι μιλούν ελληνικά; Και εγώ μιλάω και ιταλικά, και δεν είμαι Ιταλός! Έχουν ελληνικά ονόματα; Πέρασαν ένα μέρος της ζωής τους στην Ελλάδα, όπου και μετονομάστηκαν. Είναι ορθόδοξοι; Το ίδιο και κάποιοι Αλβανοί» επιμένει.

«Οι ιστορικοί διαφωνούν για το αν οι Έλληνες ζούσαν στη Χειμάρρα επί αιώνες και αν επομένως αποτελεί μέρος του ιστορικού τους οικισμού - ή αν είναι Αλβανοί που μετακόμισαν στην Ελλάδα για οικονομικούς λόγους μετά την πτώση του καθεστώτος», σημειώνει η Άλμπα Τσέλα, ερευνήτρια και επικεφαλής του ευρωπαϊκού προγράμματος στο Αλβανικό Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών.

«Η αυτοδιάθεση είναι ανθρώπινο δικαίωμα», λέει ο ερευνητής Κούτσι. «Το κράτος δεν έχει καμία δουλειά να καθορίζει την ταυτότητά μου. Αν οι άνθρωποι στη Χειμάρρα θεωρούν τους εαυτούς τους Έλληνες, αυτό είναι δικαίωμά τους». Ο ίδιος είναι από μικτή οικογένεια στο Αργυρόκαστρο (Gjirokastër), μιλάει ελληνικά με τη μητέρα του και αλβανικά με τον πατέρα του. Δεν θεωρεί τον εαυτό του ούτε Αλβανό ούτε Έλληνα - είναι οι πολιτικές του πεποιθήσεις και η ταξική του ένταξη που θεωρεί ότι καθορίζουν την ταυτότητά του. «Ωστόσο, δεν θα βρείτε πολλούς σαν εμένα στην Αλβανία- εδώ, ο εθνικισμός είναι μέρος αυτού που αποκαλούμε «κοινή λογική» ή «χωριάτικη ταπεινότητα». Επιπλέον, η εθνική ταυτότητα της Αλβανίας οριζόταν πάντα ακριβώς στην αντιπαράθεση με τους Έλληνες και τους Σέρβους».

Πριν από λίγες εβδομάδες πέθανε ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, ο οποίος μετακόμισε από την Αθήνα στα Τίρανα τη δεκαετία του 1990 για να αναζωογονήσει την ορθόδοξη εκκλησία στην Αλβανία, η οποία είχε εξαθλιωθεί μετά τη δικτατορία. Ορισμένοι στην κοινωνία, ωστόσο, αμφισβητούν το αν ήταν Έλληνας.
«Θα μπορούσε κανείς να γράψει μια διατριβή για τις αντιδράσεις στον θάνατό του», λέει ο Αιμίλιο Τσίκα, ειδικός στις διεθνείς σχέσεις από το Αλβανικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο. «Τόσες πολλές προσβολές εκτοξεύτηκαν εναντίον του αυτές τις τελευταίες ημέρες!»

Ο Τσίκα, που είναι Έλληνας, κατάγεται από ένα χωριό κοντά στους Αγίους Σαράντα (Sarandë). «Στο νότο», εξηγεί, «ζούμε μαζί με τους Αλβανούς εδώ και αιώνες χωρίς κανένα πρόβλημα. Αλλά στη βόρεια Αλβανία, κάποιοι άνθρωποι δεν φαίνεται να καταλαβαίνουν ότι μπορείς να είσαι Έλληνας και Αλβανός ταυτόχρονα. Αν θεωρείς τον εαυτό σου Έλληνα, λέει το επιχείρημα, γιατί ζεις εδώ και όχι στην Ελλάδα;».

Γη που η τιμή της αγγίζει τον ουρανό

Στη Χειμάρρα τον Ιανουάριο, μόνο μία στις δέκα επιχειρήσεις ανοίγει τα σαββατόβραδα. Δεν είναι μόνο οι τουρίστες που απουσιάζουν, αλλά και οι ντόπιοι, πολλοί από τους οποίους περνούν τον χειμώνα με συγγενείς στην Ελλάδα. Μην έχοντας πολλές επιλογές, βρίσκω βραδινό καταφύγιο σε ένα δυτικό μπαρ μοτοσικλετιστών με χαμηλό φωτισμό. Ονειροπαγίδες και καουμπόϊκα καπέλα κρέμονται από το ταβάνι, ογκώδη τραπέζια φυλάσσονται από κρανία λαξευμένα σε ξύλο και δύο μοτοσικλέτες είναι παρκαρισμένες στη μέση του χώρου. Μια ροκ μπαλάντα εναλλάσσεται με ήχους σκληρού χαρντ ροκ.

Ένας μπάρμαν με μούσια και με ένα μαντήλι σφιγμένο στο κεφάλι του, σε πειρατικό στιλ, δείχνει περήφανα μία από τις μοτοσικλέτες. «Αυτή είναι μια τσεχική JAVA, από έναν φίλο». Όταν του κάνω μια ερώτηση, στην αρχή κοιτάζει αλλού και κάνει μια παύση, σαν να δυσκολεύεται να απαντήσει σε μια τόσο κοινότυπη ερώτηση. «Αν είμαστε Έλληνες», επισημαίνει, «δεν έχει και τόση σημασία».

Σε μια από τις οθόνες της τηλεόρασης, ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα απευθύνει ομιλία στο έθνος. Ο μπάρμαν ακούει και μετά γυρίζει προς το μέρος μου. «Λέει ότι τα πάμε καλά, ότι έχουμε πολλούς τουρίστες. Αλλά πόσο μας βοηθούν οι τουρίστες; Οι πατάτες, οι ντομάτες, η βενζίνη - όλα γίνονται όλο και πιο ακριβά κάθε χρόνο. Πρέπει να σας δώσω απόδειξη για μια ηλίθια μπύρα. Δεν μπορώ καν να χτίσω το δικό μου σπίτι στη γη μου». Κάνει μια παύση και μετά λέει: «Ενώ δίπλα ανεγείρονται ξενοδοχεία πέντε αστέρων; Ενώ οι λεγόμενοι «στρατηγικοί επενδυτές» δεν πληρώνουν φόρους».

Στους καταπράσινους λόφους της αλβανικής Ριβιέρας, της πιο όμορφης ακτογραμμής της χώρας, ξεφυτρώνουν όλο και περισσότερα μελλοντικά θέρετρα από γκρίζο μπετόν. Οι τιμές των ακινήτων εδώ, σύμφωνα με τον Τσίκα, «αγγίζουν τον ουρανό». Αυτό συμβαίνει σε μια χώρα όπου οι περισσότεροι ντόπιοι δεν έχουν τίτλο ιδιοκτησίας στα ακίνητά τους. Λόγω ενός δυσλειτουργικού συστήματος καταγραφής της ιδιοκτησίας, το αλβανικό κράτος εξακολουθεί να θεωρεί πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων που είχαν δημευθεί οι περουσίες του επί κομμουνισμού ως απλούς χρήστες αυτών των ακινήτων.

«Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορώ να χτίσω τίποτα στη γη μου, ούτε να τη μεταβιβάσω ούτε να την πουλήσω», εξηγεί η Έγκντα. Δεν έχει καν τίτλο ιδιοκτησίας για το σπίτι στο οποίο ζει. «Είναι σαν να είμαι καταληψίας», χαμογελάει. Την ίδια στιγμή, φοβάται ότι μια μέρα θα εμφανιστεί στην πόρτα της ένας ξένος από τη βόρεια Αλβανία που έχει καταφέρει να αποκτήσει με δόλιο τρόπο τον τίτλο ιδιοκτησίας της γης της.

Κάποιοι προσπαθούν να κλέψουν γη από τους κατοίκους της Χειμάρρας μέσω πλαστών εγγράφων που χρονολογούνται από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αλλά πάνω απ' όλα, οι λεγόμενοι «στρατηγικοί επενδυτές», δηλαδή οι κυβερνητικοί κολλητοί των οποίων τις επιχειρήσεις ο πρωθυπουργός Ράμα παρουσιάζει ως δημόσιο συμφέρον και στους οποίους παρέχονται κάθε είδους φορολογικές ελαφρύνσεις, έχουν ελεύθερη πρόσβαση όταν πρόκειται για γη χωρίς ιδιοκτήτη.

«Κάνουν παρόμοια πράγματα σε όλη τη χώρα, ακόμη και στο κέντρο των Τιράνων! Δεν σχετίζεται τόσο με την μειονότητα στη Χειμάρρα, αλλά ότι πρόκειται για πολύ ακριβά οικόπεδα στην ακτή και οι πραγματικοί ιδιοκτήτες τους δεν έχουν τρόπο να αμυνθούν απέναντι στη διαφθορά αυτής της πολιτικής συμμορίας κλεφτών», τονίζει ο πολιτικός της αντιπολίτευσης και διανοούμενος Εντρίτ Σαμπάνι, προσθέτοντας ότι δύο πρώην δήμαρχοι της Χειμάρρας βρίσκονται σήμερα στη φυλακή για διαφθορά.

Υπό τον ζυγό του πελατειακού καπιταλισμού

Παρά την άνοδο του αλβανικού εθνικισμού, ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι αλήθεια τελικά ότι στο πλαίσιο των Βαλκανίων, των οποίων η σύγχρονη ιστορία έχει σημαδευτεί από πολυάριθμες και βίαιες εθνοτικές ρήξεις, οι Έλληνες μεταξύ των Αλβανών - όπως και οι Αλβανοί μεταξύ των Ελλήνων στην άλλη πλευρά των συνόρων - ζουν ειρηνικά. Οι Έλληνες και οι Αλβανοί στην Αλβανία υποφέρουν κυρίως κάτω από τον ζυγό του αδίστακτου πελατειακού καπιταλισμού, ο οποίος στον νότο τροφοδοτείται από την «τουριστικοποίηση» της περιοχής, η οποία διαμορφώνει τη ζωή στην περιοχή για να ικανοποιήσει αποκλειστικά τις ανάγκες των τουριστών, αδιαφορώντας για τις επιθυμίες και τα συμφέροντα των ντόπιων.

Υπάρχει μόνο ένα κέντρο υγείας στη Χειμάρρα, με δύο γιατρούς ανά βάρδια. «Και δεν υπάρχει θέρμανση!» λέει αγανακτισμένη η Έγκντα. «Οι τουρίστες έρχονται εδώ για να δουν πόσο εξωτική είναι η Αλβανία, αλλά το σύστημα υγείας μας δεν θα έπρεπε να είναι εξωτικό, σωστά; Εμείς που ζούμε εδώ είμαστε απλώς μονίμως θυμωμένοι. Συν τοις άλλοις, πρέπει να δίνουμε μια παράσταση όλο το καλοκαίρι για τους τουρίστες που έχουν ακούσει ότι η Αλβανία είναι φτηνή, οπότε περιμένουν ποιότητα σε υπερβολικά χαμηλές τιμές!» Προτιμά να πηγαίνει στην Ελλάδα για την απαιτητική ιατρική περίθαλψη της.

Ακριβώς εξαιτίας ενός συστήματος από το οποίο επιβιώνουν μόνο μια χούφτα πολιτικών δεινοσαύρων και οι συνδεδεμένοι με αυτούς ολιγάρχες, ο μισός αλβανικός πληθυσμός έχει εγκαταλείψει τη χώρα από τη δεκαετία του 1990 - όπως και τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ντόπιων Ελλήνων.

«Σε ορισμένα χωριά στο νότο ζουν πλέον δέκα, ίσως δεκαπέντε άτομα, ενώ μια τρίτη γενιά Αλβανοελλήνων μεγαλώνει στην Ελλάδα και δεν αισθάνονται πλέον Αλβανοέλληνες», θρηνεί ο Τσίκα. «Και δεν έχουν τον παραμικρό λόγο να επιστρέψουν στην Αλβανία. Κάποια από τα χωριά στο νότο δεν έχουν καν δρόμους και αντιμετωπίζουν προβλήματα με την πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό. Εμείς μένουμε όλο και λιγότεροι».

Η εντύπωση των συνεχιζόμενων εντάσεων μεταξύ του αλβανικού και του ελληνικού πληθυσμού τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές διαμάχες μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα της ειρηνικής καθημερινής συνύπαρξης των δύο κοινοτήτων. «Τα πολιτικά κόμματα τόσο στην Αλβανία όσο και στην Ελλάδα τροφοδοτούν τεχνητά αυτή τη σύγκρουση ενόψει των εκλογών και εργάζονται με εθνικιστικά αφηγήματα στις εκστρατείες τους», σημειώνει η τηλεοπτική δημοσιογράφος Εσιόνα Κονόμι.

Ο καθηγητής Δημήτρης Χριστόπουλος, ειδικός σε θέματα μειονοτήτων στην Ευρώπη, συμφωνεί: «Η Ελλάδα ασκεί συνεχώς πίεση στην Αλβανία στο όνομα της ελληνικής μειονότητας. Και η Αλβανία ασκεί πίεση στην ελληνική μειονότητα - ειδικά επειδή δεν είναι λίγοι αυτοί που ζουν στην αλβανική Ριβιέρα, η οποία είναι τόσο σημαντική για τον τουρισμό. Πρόκειται περισσότερο για ζήτημα χρημάτων και αχαλίνωτου αλβανικού καπιταλισμού παρά για μια κλασική περίπτωση διμερών διαφορών για τα δικαιώματα των μειονοτήτων».

Η κατάσταση της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία, μας λέει, έχει τύχει μεγαλύτερης προσοχής από ό,τι χρειάζεται. «Αν και οι δύο χώρες συμπεριφέρονταν πιο ορθολογικά και λιγότερο εθνικιστικά, νομίζω ότι δεν θα είχαμε τίποτα να συζητήσουμε. Αντιθέτως, η ελληνική μειονότητα στην Αλβανία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ των δύο χωρών».
 

* Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατ' αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν οι: Κώστας Ζαφειρόπουλος(«Εφ.Συν.»), Erion Gjatolli (OBCT-Ιταλία).

Μετάφραση: Αντώνια Αραβαντινού | Voxeurop

Επιμέλεια: Κώστας Ζαφειρόπουλος

*Για την υπόθεση Μπελέρι διαβάστε:

• «Ο ευρωβουλευτής, ο δήμαρχος και η χειροβομβίδα», Τάσος Κωστόπουλος, «Εφ.Συν.», 15.09.24
• «Ο άγνωστος Φρέντι Μπελέρης», Δημήτρης Ψαρράς, «Εφ.Συν.», 29.05.23