Τώρα πια κανείς δεν μπορεί να πει πως δεν είδε τίποτα

Oλα ξεκίνησαν από μια λευκή νύχτα: εκείνη είχε χάσει τον ύπνο της γιατί ένιωθε πως κάτι πρέπει να κάνει για όλα αυτά. Μετά οι φωτογραφίες από την κόλαση άρχισαν να φτάνουν στον λογαριασμό στο instagram που έφτιαξε. Επειτα, σχεδόν 500 γραφίστες τις μεταμόρφωσαν σε αφίσες και, στη συνέχεια, ακτιβιστές από όλο τον κόσμο άρχισαν να τις κολλάνε από το Μπρούκλιν μέχρι το Λονδίνο.

Μια σειρά από μουσεία κύρους ανοίγουν τους χώρους τους ώστε να προβληθεί το υλικό. Τώρα πια κανείς δεν μπορεί να πει πως δεν είδε ποτέ τίποτα.

«Απλώς ένιωσα πόνο. Ενας δυνατός πόνος που περνούσε από όλο μου το σώμα. Μετά τον τραυματικό χωρισμό από την αγάπη της ζωής μου τον Ιούλιο του 2020, δεν μπορούσα να αντέξω την κατάσταση πλέον. Εφτασε στη Λέσβο το 2015. Τον Απρίλιο του 2016 συναντηθήκαμε στην Ολλανδία, σε μια φωτογραφική έκθεση. Η φωτογραφία μάς συνέδεε πάντα, αλλά οι αναμνήσεις του δεν τον άφησαν ποτέ και έκανε και τους δυο μας θύματα της αναγκαστικής πτήσης του» - με αυτές τις λέξεις η Noemi, μια photo editor από την Ολλανδία, ξεκινούσε πέρυσι το κάλεσμά της στον κόσμο για ένα πρότζεκτ που ούτε η ίδια μπορούσε να φανταστεί πόσο μακριά θα έφτανε.

Πώς ξεκίνησαν όλα

«Ενα βράδυ, ανίκανη να κοιμηθώ, σκρόλαρα στο Facebook όταν μια φωτογραφία τράβηξε την προσοχή μου. Τη μοιράστηκε ένας φίλος που είχε περάσει πέντε μήνες στη Λέσβο, καλύπτοντας την κατάσταση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο φωτογράφος ο Amir H.Z., Αφγανός πρόσφυγας που ζούσε στο Camp Moria. Η απόγνωση αναγνωρίζει την απόγνωση. Ενιωσα πόσο ήθελε να μοιραστεί αυτό που συνέβαινε εκεί, σε μια στιγμή που η Ευρώπη εστίαζε μόνο στον εαυτό της. Του έγραψα και αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε το @now_you_see_me_moria, έναν λογαριασμό Instagram ως συνεργατικό έργο τον Αύγουστο του 2020. Το φθινόπωρο, ο Qutaiba από τη Συρία και ο Ali από το Αφγανιστάν ήρθαν μαζί μας».

Ο στόχος τους ήταν να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο για την κατάσταση που επικρατούσε στη Μόρια πριν η πυρκαγιά καταπιεί την κόλαση ολοσχερώς.

«Η Μόρια», σημείωναν, «είναι μόνο ένα από τα πολλά σημεία ντροπής μιας αποτυχημένης ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής. Χρειαζόμαστε αλλαγή. Ας βεβαιωθούμε ότι κανένας από εμάς δεν θα μπορεί να αποτραβήξει το βλέμμα, κάνοντας τις ιστορίες των προσφύγων πιο ορατές. Και το κάνουμε μόνοι μας. Αυτή είναι μια πρόσκληση προς τους Ευρωπαίους σχεδιαστές να δημιουργήσουν αφίσες με βάση τις φωτογραφίες που τραβούν οι άνθρωποι στο στρατόπεδο. Και ένα κάλεσμα σε όλους μας να τις ανεβάσουμε οπουδήποτε μπορούμε στις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ξεκινώντας από τα παράθυρα των σπιτιών μας».

Στο αρχικό δίδυμο του project «Now You See Me Moria» προστέθηκαν οι Amir, Ali και Mustafa από το Αφγανιστάν, Qutaeba από τη Συρία, γραφίστες όπως ο Raoul Gottschling, καλλιτέχνες του δρόμου, φοιτητές πολιτικών επιστημών και ένας αυξανόμενος αριθμός πολιτών. Τον Ιανουάριο η ομάδα κάλεσε σχεδιαστές από όλο τον κόσμο να δημιουργήσουν αφίσες με βάση τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στα στρατόπεδα.

Η απάντηση στο κάλεσμα ήταν εντυπωσιακή: 449 γραφίστες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα «Love for Moria». Για να διασφαλιστεί η ασφάλειά τους, δεν αποκαλύπτονται τα επώνυμα των φωτογράφων και εκείνων που εμπλέκονται στενά με το πρότζεκτ. Πρόκειται για εθελοντές που σκοπεύουν να δημιουργήσουν ένα διεθνές κίνημα ώστε «να φέρουν στο φως τις απάνθρωπες συνθήκες στη Μόρια και να τις θέσουν στην πολιτική ατζέντα. Με στόχο την άμεση εκκένωση των καταυλισμών και μια αλλαγή στην ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική».

Στις 14 Φεβρουαρίου, ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου, οι αφίσες βγήκαν στο διαδίκτυο και στους δρόμους των πόλεων του κόσμου, από τη Βιέννη ώς τη Θεσσαλονίκη, σε αμέτρητα σημεία της Ευρώπης. Εικόνες από τον καθημερινό αγώνα επιβίωσης στο στρατόπεδο, αλλά και εικόνες απροσδόκητης ομορφιάς και τρυφερότητας μέσα από τα συρματοπλέγματα. Τώρα, κι ενώ κανονικά τα μουσεία αναζητούν την αποκλειστικότητα κι ανταγωνίζονται για τις εκθέσεις τους, προγραμματίζουν μια σειρά από εκθέσεις για το ίδιο πρότζεκτ δείχνοντας αλληλεγγύη.

«H Μόρια αφορά τη δημιουργία της μέγιστης προβολής από όσο το δυνατόν περισσότερους από εμάς, οργανισμούς και άτομα. Πιέζοντας τους πολιτικούς να δείξουν το θάρρος να αλλάξουν ριζικά μια απαράδεκτη μεταναστευτική πολιτική, της οποίας τα αποτελέσματα αγνοούνται διατηρώντας τα όσο το δυνατόν πιο αόρατα. Ας το αλλάξουμε. Μαζί!».

Οι φωτογραφίες έχουν την ανυπολόγιστη αξία ενός ντοκουμέντου για την καθημερινότητα ενός κόσμου που σπανίως βλέπουμε λόγω των περιορισμών και των απαγορεύσεων στην πρόσβαση.

Οπως αναφέρει το Stedelijk στο Αμστερνταμ -ένα μουσείο με σημαντική παράδοση στον τομέα της φωτογραφίας και της γραφιστικής- που θα εγκαινιάσει την έκθεση τον Σεπτέμβριο, «όπως κανένας άλλος, αυτοί οι φωτογράφοι είναι σε θέση να απεικονίσουν τον οικείο καθημερινό κόσμο των κατοίκων επειδή οι ίδιοι είναι μέρος του. Πολλές φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί με κινητό τηλέφωνο και (...) παρόλο που δεν είναι πάντα τέλεια καδραρισμένες ή αισθητικά ευχάριστες, η ισχύς τους έγκειται στην αυθεντικότητα και την καθαρότητά τους. Συχνά ο ορίζοντας είναι λοξός ή τα κεφάλια και τα πόδια πέφτουν έξω από το πλαίσιο, αλλά, ενώ παρακολουθείτε, βλέπετε τι θέλουν να πουν οι εικόνες».

15 εκθέσεις

Μέχρι στιγμής έχουν ανακοινωθεί περισσότερες από 15 εκθέσεις στα πιο έγκριτα μουσεία της Ευρώπης: Fotodoks (Μόναχο), FOMU (Αμβέρσα), Le Chiroux (Λιέγη), Weltmuseum Wien (Βιέννη), La Casa Encendida (Μαδρίτη), The Broadway Theatre (Λονδίνο), KASKO (Basel), Nederlands Fotomuseum (Ρότερνταμ), Foam και Stedelijk Museum (Αμστερνταμ).

Για να καταλάβουμε το εύρος και τη σοβαρότητα της παρέμβασης των μουσείων, αρκεί να αναφέρουμε πως το Weltmuseum Wien θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα εθνογραφικά μουσεία, ενώ είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που τρία ολλανδικά πολιτιστικά ιδρύματα συνεργάζονται σε μια κοινή προσπάθεια. Το 2022 θα πραγματοποιηθούν παρουσιάσεις του «Now You See Me Moria» στο Μόναχο, στη Βιέννη, στη Βαρκελώνη, στη Χώρα των Βάσκων και στο Viseu της Πορτογαλίας.