«Στης μεταπολίτευσης τα χρόνια»

Ρεπορτάζ, ιστορική περιήγηση. Ετσι χαρακτηρίζει ο δημοσιογράφος Μωυσής Λίτσης το νέο του βιβλίο «Στης Μεταπολίτευσης τα χρόνια», που αναφέρεται σε μια ζέουσα τετραετία, από το 1976 έως το 1979, δηλαδή δύο χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας και λίγο πριν από την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Αυτό που καθιστά το βιβλίο του Μ. Λίτση ιδιαίτερο είναι ότι ο οδηγός της ιστορικής αφήγησης δεν είναι ο Τύπος της εποχής ή οι γραπτές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών και γενικά των υποκειμένων, αλλά τα ταπεινά χαρτάκια του δρόμου: οι προκηρύξεις, τα τρικάκια, τα φέιγβολάν, οι ερασιτεχνικές εφημεριδούλες. Το υλικό που μοιραζόταν χέρι χέρι έξω από τους σταθμούς του Ηλεκτρικού, καθώς και στις μικρές και μεγάλες συγκεντρώσεις και πορείες της εποχής. Αυτά τα τέσσερα χρόνια, ο συγγραφέας συγκέντρωσε εκατοντάδες προκηρύξεις, τρικάκια, μπροσούρες κ.λπ. τα οποία ταξινομούσε και φύλαγε ευλαβικά σε κιτρινισμένα σήμερα ντοσιέ. Μέχρι που ήρθε η στιγμή να τιναχτεί η σκόνη του χρόνου και μια επιλογή αυτού του υλικού να φιλοξενηθεί σε μια καλαίσθητη έκδοση που περιλαμβάνει σύντομα εισαγωγικά κείμενα, σχόλια και φωτογραφίες από προκηρύξεις της εποχής.

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ξετυλίγονται παράλληλα δύο ιστορίες. Η πρώτη είναι η μεγάλη Ιστορία της εποχής, μιας εποχής πλούσιας σε νεανικούς, εργατικούς και κοινωνικούς αγώνες, αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις, αλλά κι ελπίδες. (Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, το 1975 καταγράφηκαν συνολικά 2.381 εργατικές κινητοποιήσεις, ενώ μόνο το πρώτο δίμηνο του 1976 σημειώθηκαν άλλες 358.) Η δεύτερη ιστορία είναι αυτή του ίδιου του συγγραφέα που το 1976, σε ηλικία μόλις 14 ετών, στρατεύεται στη μαθητική οργάνωση της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος και τότε αποκτά το χόμπι της συγκέντρωσης του «χάρτινου θησαυρού» του. Θα αποστρατευτεί το 1979, όμως συνεχίζει μέχρι σήμερα τη συνδικαλιστική και κινηματική του δράση.

Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, ο Μ. Λίτσης ήταν μαθητής της Α’ Γυμνασίου. Μπορεί να μην έδωσε το «παρών» στο συγκρότημα της οδού Πατησίων, όμως το Πολυτεχνείο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προσωπική του ριζοσπαστικοποίηση, όπως και χιλιάδων άλλων νέων της εποχής. Ο έφηβος Μωυσής δεν περιορίζεται στον ρόλο του απλού συλλέκτη. Συμμετέχει ενεργά στη ζωή της οργάνωσης.

Το μαθητικό κίνημα της εποχής δεν ήταν σχήμα λόγου και οι εκλεγμένες Μαθητικές Κοινότητες δεν ασχολούνταν μόνο με την πενθήμερη εκδρομή. Οπως ο ίδιος λέει, «οι μαθητικές παρατάξεις δεν λειτουργούσαν ως κλασικά συνδικαλιστικά σχήματα, αλλά και ως ένα είδος λέσχης», ως ένας χώρος συναναστροφών πέρα από τα στενά πλαίσια του σχολείου και της γειτονιάς: «Δινόταν η ευκαιρία να μοιραστείς με άλλα παιδιά, ακόμα και μεγαλύτερα σε ηλικία, ιδεολογικές αναζητήσεις μέσα από τη μουσική και τα βιβλία». Και συχνά οι συνεδριάσεις των «πυρήνων» κατέληγαν σε εξόδους στο σινεμά, όπως στο Studio ή στην Αλκυονίδα, όπου οι έφηβοι γνώρισαν τις «ταινίες αμφισβήτησης» που δεν προβάλλονταν στους γνωστούς κινηματογράφους.

Ο «χάρτινος θησαυρός»

Πολυσυλλεκτικός ο νεαρός αγωνιστής. Τις περισσότερες προκηρύξεις του αρχείου του τις υπογράφουν γνωστές και λιγότερο γνωστές οργανώσεις της κοινοβουλευτικής και εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, συνδικαλιστικές παρατάξεις, κόμματα και συλλογικότητες που συμμετέχουν (ή δεν συμμετέχουν) στις βουλευτικές και τις δημοτικές εκλογές, αναρχικά σχήματα κ.ά. Αλλες τυπωμένες σε τυπογραφείο, άλλες σε πολύγραφο, κάποιες διορθωμένες με το χέρι. Πυκνογραμμένες οι περισσότερες, γραμμένες με το πολυτονικό που ίσχυε τότε. Ο στόμφος και η συνθηματολογία συνυπάρχουν με απροσδόκητες πνοές νεανικού πάθους και δροσιάς.

Η οργάνωση του πλούσιου υλικού είναι θεματική και όχι χρονολογική. Ενδεικτικά αναφέρουμε: «Η νεολαία στο προσκήνιο», «Οι εργατικοί αγώνες», «Νέα κινήματα - Φεμινισμός και ομοφυλόφιλοι» κ.ά.

Η ιστορική αξία του βιβλίου του Μ. Λίτση είναι αυτονόητη. Πέρα από την πολύτιμη αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν, το υλικό του υπογραμμίζει έμμεσα την αξία του γραπτού λόγου, ιδίως όταν αυτοί που γράφουν δεν είναι επαγγελματίες της πολιτικής ή της δημοσιογραφίας. Οι οργανωμένοι νέοι εκείνης της εποχής δεν εκτονώνονταν στα social media, δεν είχαν άλλωστε αυτή τη δυνατότητα. Προσπαθούσαν, ακόμα και με αδέξιο ή δογματικό τρόπο, να καταλάβουν και να τους καταλάβουν, να εκφραστούν με επιχειρήματα, να προβάλουν αιτήματα που δεν εξέφραζαν μόνο τον κομματικό τους μικρόκοσμο.

«Αφορμή για να γραφτεί το βιβλίο ήταν η ριζοσπαστικοποίηση που υπήρξε τα τελευταία χρόνια με την εφαρμογή των μνημονίων, η οποία μου έφερε στον νου την εποχή της μεταπολίτευσης και μου θύμισε το υλικό που υπήρχε σε προσωπικό αρχείο», λέει στην «Εφ.Συν.» ο Μωυσής Λίτσης.

Οπως τονίζει, «το βιβλίο δεν είναι μόνο μια ιστορική αναδρομή σε μια σημαντική περίοδο, αλλά αγγίζει και τη σημερινή επικαιρότητα. Πολλά από αυτά που αναφέρονται στη συγκεκριμένη εποχή, μέσα από το αρχειακό υλικό, θυμίζουν αυθόρμητα όσα βιώνουμε σήμερα: Για παράδειγμα, οι επιθέσεις ακροδεξιών κατά αριστερών οργανώσεων ή οι μεγάλες εργασιακές και κοινωνικές κινητοποιήσεις».