Για να κατοχυρωθεί χύθηκε αίμα, για να καταργηθεί χρειάστηκε απλώς μια εκλογική νίκη. Το πανεπιστημιακό άσυλο, ένα από τα επικοινωνιακά υπερόπλα στη φαρέτρα της Νέας Δημοκρατίας, χρησιμοποιήθηκε για να εμπεδωθεί το δόγμα νόμος και τάξη. Καταμεσής του καλοκαιριού, με τους φοιτητές και τους πανεπιστημιακούς μακριά από τα πανεπιστήμια, καταργήθηκε μια από τις θεμελιώδεις κατακτήσεις του φοιτητικού κινήματος.
Η συκοφάντηση του δημόσιου πανεπιστημίου, η καταστροφολογία και η ρητορική περί “θρασιμιών” και “ανάγωγων ταραχοποιών” που είχε επικρατήσει στη δημόσια σφαίρα, με αφορμή περιστατικά βίας εντός των πανεπιστημιακών τειχών, χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστεί η εικόνα του ασύλου ως πρόβλημα -και μάλιστα πρόβλημα που συνδέεται με την ανομία και τη βαριά εγκληματικότητα.
Την ίδια ώρα, ωστόσο, κανείς δεν μιλάει για τον «ελέφαντα στο δωμάτιο»: τη χρόνια απαξίωση του δημόσιου πανεπιστημίου και της επιστημονικής έρευνας, την υποχρηματοδότηση των ιδρυμάτων, τα αδιέξοδα της πανεπιστημιακής κοινότητας, ακόμα και τις δυσλειτουργίες της.
«Η προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, άρα και του ασύλου, δεν είναι μόνο συνταγματική διάταξη. Πριν απ’ αυτήν ήταν, στο κοινωνικοπολιτικό πεδίο, διεκδίκηση, ύστερ’ απ’ αυτήν είναι κατάκτηση»
Αριστόβουλος Μάνεσης, 1976
Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών, το καλοκαίρι, έδειξαν πως για την ίδια την ακαδημαϊκή κοινότητα το θέμα του ασύλου δεν έχει τελειώσει. «Τον λόγο για το άσυλο τον έχουμε εμείς και όχι οι πρυτάνεις, τα ΜΑΤ και οι εισαγγελείς», φώναζαν σε μια πορεία που ξάφνιασε σε όγκο και παλμό όλους όσοι πόνταραν στη θερινή ραστώνη. Είναι ενδεικτικό ότι, μέσα σε ελάχιστες ώρες, πάνω από 700 μεταπτυχιακοί, υποψήφιοι διδάκτορες και μεταδιδακτορικοί ερευνητές υπέγραψαν ένα κείμενο για την υπεράσπιση του ασύλου που έγινε viral.
Στα ΜΜΕ -και, κυρίως, σε όσα έχουν εργολαβικά αναλάβει την προώθηση του δόγματος νόμος και τάξη- έχουμε δει πλήθος ρεπορτάζ για «τα επικίνδυνα πανεπιστήμια». Διαβάσαμε τοποθετήσεις, άρθρα και αναλύσεις, αλλά μέχρι ώρας δεν ακούσαμε ίσως τους πιο άμεσα ενδιαφερόμενους, τους ίδιους τους φοιτητές.
Αυτούς αναζητήσαμε σε έξι πανεπιστήμια της Αθήνας, σε αυτά που κατά τον πρωθυπουργό «είναι άσυλα ανομίας» και «ανήκουν στις μολότοφ και στους ναρκέμπορους».
Αλήθεια, πόσοι φοιτητές συμμερίζονται με βάση την εμπειρία τους την πεποίθηση του κ. Μητσοτάκη για «το πανεπιστημιακό άσυλο των ροπάλων και της βίας»;
«Θα ζούμε σε χώρους αστυνόμευσης»
ΑΣΟΕΕ
Οταν, πριν από κάποιους μήνες, ο υποψήφιος τότε δήμαρχος Αθηνών Κ. Μπακογιάννης δημοσίευσε βίντεο στο προφίλ του στο faceboοk, στο οποίο φαίνεται να περπατά στην Πατησίων έξω από το πανεπιστήμιο της ΑΣΟΕΕ, έκανε λόγο για «νταβατζήδες» και «νόμιμους που μπαίνουν σε απαγορευμένη ζώνη» και για ανάγκη δράσης των αστυνομικών αρχών.
Η περίπτωση του Οικονομικού Πανεπιστημίου έχει απασχολήσει κατά καιρούς την επικαιρότητα για την κατάσταση που επικρατεί έξω απ’ αυτό, ενώ προβάλλεται ως το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου σε ξεπεσμό.
Στην είσοδο της σχολής, μια παρέα φοιτητών σχολιάζει το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στη Βουλή, το καλοκαίρι. Δίπλα στο πανεπιστήμιο, κάθετα στην Πατησίων, στην οδό Αντωνιάδου, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια μια μικρή πιάτσα τοξικοεξαρτημένων.
«Τους πηγαίνουν πέρα δώθε ουσιαστικά, λες και είναι τσουβάλια. Τώρα τους έχουν μεταφέρει εδώ. Αυτά τα άτομα ήταν στο Πεδίον του Αρεως παλιότερα, στην Ομόνοια και στην Τοσίτσα πιο πριν. Δεν είναι πρόβλημα που εμφανίστηκε τώρα», μας λέει ο Βασίλης, τεταρτοετής φοιτητής της ΑΣΟΕΕ.
«Στην Αντωνιάδου», συνεχίζει ο Χάρης, πεμπτοετής φοιτητής στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης, «αυτοί οι άνθρωποι έχουν πολλαπλασιαστεί. Τους αφήνουν επιτηδευμένα και τους ταλαιπωρούν, ώστε να υπάρξουν μαζικές επιχειρήσεις καταστολής και να πλήξουν και την εικόνα του πανεπιστημίου. Αυτό το θέμα ανατροφοδοτεί και συντηρεί τη ρητορική της εκάστοτε κυβέρνησης, για να προωθήσει τη δική της ατζέντα. Αυτά δεν είναι ζητήματα του ασύλου, αλλά της κοινωνίας που δεν τα ’χει λύσει και τα αποδίδουν σε πανεπιστημιακό πρόβλημα».
Στον προαύλιο χώρο του πανεπιστημίου πραγματοποιήθηκαν, στις 6 Σεπτέμβρη, λιγότερο από έναν μήνα μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου για την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, οι πρώτες συλλήψεις, με σκοπό την καταπολέμηση του παρεμπορίου. Αποτέλεσμα: η σύλληψη τριών αλλοδαπών και η κατάσχεση περίπου 2.500 λαθραίων τσιγάρων. Η ανομία καταπολεμήθηκε και το δημόσιο πανεπιστήμιο είναι ασφαλές. ‘Η μήπως όχι;
Ο Μάνος, μεταπτυχιακός φοιτητής, έχει ζήσει την κατάργηση του ασύλου επί κυβέρνησης Σαμαρά και τον νόμο Διαμαντοπούλου, το 2011, και θυμάται χαρακτηριστικά πως «οι σκηνές που ζούσαμε εδώ πέρα, με ΜΑΤ έξω από τη σχολή, δεν προήγαγαν τίποτα ουσιαστικό. Τέτοιες δράσεις γίνονται για το θεαθήναι και μόνο».
«Επί Μηταράκη, το 2013, είχαμε δει μια κίνηση εντυπωσιασμού από την τότε κυβέρνηση, όπου είχαν παραταχθεί διμοιρίες των ΜΑΤ στον προαύλιο χώρο, απλώς και μόνο ως κίνηση εντυπωσιασμού», προσθέτει ο Χάρης. Τότε είχε αποφασιστεί τριήμερη κατάληψη από τους φοιτητές της σχολής, ως απάντηση στην αστυνομική εισβολή, αλλά και σε ένδειξη αλληλεγγύης στους απεργούς διοικητικούς υπαλλήλους.
«Για μένα η συζήτηση πρέπει να μετατοπιστεί. Για αυτά που συμβαίνουν μέσα στο πανεπιστήμιο, όπως οι αυθαιρεσίες των καθηγητών, φταίει το άσυλο; Εχουν βγει στη δημοσιότητα σκάνδαλα για καθηγητές της ΑΣΟΕΕ. Για αυτά θα μιλήσει κάποιος; ‘Η τα αφήνουμε στην άκρη;».
Πέρυσι τον Απρίλιο, με αποκλειστικό ρεπορτάζ της «Εφ.Συν.» (28.04.2018), έπειτα από σοβαρή καταγγελία εκπροσώπων της ΠΑΣΠ, αναδείχθηκε σκάνδαλο λογοκλοπής, στο οποίο φέρονται να εμπλέκονται μέλη της ΔΑΠ αλλά και διδάσκοντες του πανεπιστημίου. Ομως η υπόθεση έχει «παγώσει».
«Για τα προβλήματα γύρω από το πανεπιστήμιο, προφανώς, δεν φταίει το άσυλο. Ο θεσμός του ασύλου αφορά την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και τελειώνει εκεί το ζήτημα. Για το άσυλο ανομίας από τους καθηγητές εκ των έσω δεν μιλάει κανείς, γιατί είναι διαπλεκόμενοι με το σύστημα ή εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα», τονίζει ο Μάνος.
«Είναι μια ευρύτερη πολιτική που αποσκοπεί αλλού: ο φοιτητής που θέλει να διαμαρτυρηθεί, να μην μπορεί. Είναι στοχευμένο. Ετσι ξεκινάς, από τη στέγαση, τη σίτιση, τα δίδακτρα, τα βιβλία και φτάνεις στο τέλος στο ζήτημα της ιδιωτικοποίησης. Αρα ο μακροχρόνιος στόχος αυτός είναι: χτυπάμε το δημόσιο πανεπιστήμιο, για να μπουν τα ιδιωτικά από την πίσω πόρτα. Πράγματα που θεωρούμε δεδομένα και είναι κεκτημένα χρόνων με αγώνες και θυσίες πραγματικές μπορεί αύριο να μην ισχύουν», καταλήγει ο Μάνος.
Γεωπονικό
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Περικλής, 23 χρόνων, τριτοετής φοιτητής στο Τμήμα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που έχει την έδρα του στον Βοτανικό επί της Ιεράς Οδού.
«Το άσυλο, ως ιδέα, είναι ουσιαστικό γιατί το πανεπιστήμιο δεν είναι μόνο χώρος εκπαίδευσης, αλλά και χώρος ιδεών. Από τη στιγμή που τα πανεπιστήμια πλέον έχουν γίνει απρόσωπα και δεν υπάρχουν δρώντα κινήματα ούτε και αντιεξουσιαστικές δομές, δεν πιστεύω πως θα υπάρξουν και ακραία φαινόμενα καταστολής. Φοβάμαι, όμως, την κατάργηση, γιατί θα λειτουργήσει ως τροχοπέδη για τη φοιτητική δράση. Δεν ξέρω αν είναι άμεση πρόθεση της Νέας Δημοκρατίας η αστυνόμευση μέσα στις σχολές, αλλά σίγουρα κάτι τέτοιο θα είναι προβληματικό».
Τι σηματοδοτεί για τον ίδιο η κατάργηση του ασύλου: «Πρόκειται για μια ευρύτερη πολιτική παραβίασης της ιδιωτικότητας και των κοινωνικών δομών. Το πιο τρομακτικό είναι πως θα νιώθω πιο εκτεθειμένος. Απλά λανσάρουν έναν κίνδυνο για τα ναρκωτικά και το παρεμπόριο, με τον οποίο ο περισσότερος κόσμος θα συμφωνήσει. Ουσιαστικά, υπάρχει ένα δίπολο φαινομενικά καλού και φαινομενικά κακού. Αλλά πίσω από όλα αυτά κρύβονται άλλα συμφέροντα».
Πάντειο
Στο πανεπιστήμιο της Λεωφόρου Συγγρού είναι εγγεγραμμένοι περίπου 20.000 φοιτητές, η πλειονότητα των οποίων θα βγει με τον τίτλο του κοινωνικού και πολιτικού επιστήμονα. Σε ένα παγκάκι μπροστά από την αμφιθεατρική αίθουσα Σάκη Καράγιωργα, δύο φοιτητές περιμένουν να δώσουν το τελευταίο τους μάθημα για πτυχίο.
Ο Γιώργος και ο Πάνος, φοιτητές Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, εκφράζουν διαφορετική άποψη για το άσυλο. «Δεν μας αφορά καν όλο αυτό. Στο Πάντειο δεν είχαμε ποτέ προβλήματα, αλλά και να είχαμε, ο ρόλος μας εδώ είναι άλλος», λέει ο Γιώργος. «Δεν μας αγγίζει. Εμείς εδώ ερχόμαστε, κάνουμε το μάθημά μας και φεύγουμε», συνεχίζει ο Πάνος καθώς κατευθύνεται προς την αίθουσα.
Ο Μιχάλης, απόφοιτος του τμήματος Δημοσιογραφίας του Παντείου, κάνει, από την άλλη, λόγο για «αστυνομοκρατία» και «τρομολαγνεία», που του θυμίζει την περίπτωση των Εξαρχείων.
«Θεωρώ το άσυλο μια μορφή προστασίας που -θεωρητικά- θα δημιουργούσε ο θεσμός της αστυνομίας έξω από το πανεπιστήμιο. Τώρα δεν αντιλαμβανόμαστε ακριβώς τον κίνδυνο. Είναι τρομολαγνεία. Ακούμε για την παραβατικότητα στο πανεπιστήμιο και σκεφτόμαστε την κατάργηση του ασύλου. Ακούμε για τα Εξάρχεια και σκεφτόμαστε τις καταλήψεις των προσφύγων, λες και αυτό είναι το πρόβλημα», καταλήγει.
Νομική
Με όλη την ιστορική βαρύτητα που έχει το πανεπιστήμιο, η σύνδεσή του με το παρελθόν ουδεμία σχέση έχει για τους φοιτητές με τις παρούσες συνθήκες. «Μπορεί κάποια γεγονότα να έχουν μια ιστορική σημασία, όμως, σήμερα, ευτυχώς, έχουμε δημοκρατία», σχολιάζει ο Παύλος, τριτοετής φοιτητής της Νομικής Σχολής. «Δεν υπήρχε άλλος τρόπος, δεν γίνεται να μπαίνουν άτομα στον πανεπιστημιακό χώρο έτσι απλά».
«Δεν βρίσκω κάποια σύνδεση της σημερινής κατάστασης με ιστορικά γεγονότα όπως η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τώρα μιλάμε καθαρά για αντιμετώπιση ποινικών αδικημάτων. Ελπίζω, όμως, να μην καταργηθεί το άσυλο των ιδεών, να γίνεται μια διαμαρτυρία, να εισβάλλουν στο πανεπιστήμιο και να τους μαζεύουν», μας λέει η Κατερίνα, τριτοετής φοιτήτρια, στο προαύλιο της Νομικής Σχολής Αθηνών.
Στο προαύλιο βρίσκεται και η Καλλιόπη, 22 χρόνων. Είναι φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών και ετοιμάζεται να δώσει μάθημα. «Το ακαδημαϊκό άσυλο θεσπίστηκε για έναν λόγο, όχι για να καλύπτει βάνδαλους. Οσο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, με βρίσκεις αντίθετη, δεν ξέρουμε τι ακριβώς συνέβη, για εμένα δεν σημαίνει τίποτα αυτή η μέρα και δεν τη συνδέω με τη σημερινή πραγματικότητα. Στην Ελλάδα μάς δίνουν μια ελευθερία και την ξεχειλώνουμε», μας πληροφορεί.
«Καθόμουν εδώ και μπήκε μέσα τρέχοντας κάποιος, που πιθανόν να έκανε διακίνηση ναρκωτικών, και η αστυνομία που τον κυνηγούσε σταμάτησε απ’ έξω. Δεν γίνεται να είναι αποδεκτή τέτοια κατάσταση, να είμαστε στο πανεπιστήμιο και να έχει σύριγγες κάτω, για τέτοιες περιπτώσεις η κατάργηση είναι θεμιτή», συνεχίζει.
Ο Σπύρος, τριτοετής φοιτητής της Νομικής και αυτός, σχολιάζει με τη σειρά του πως «δεν σημαίνει πως καταλύεται η ελευθερία των φοιτητών απλώς επειδή έχουν γίνει πολλές καταχρήσεις και ο καθένας μπορούσε να το εφαρμόσει όπως ήθελε, χρειάστηκε ρητή διάταξη ώστε να μπορεί να υπάρχει ασφάλεια».
Πολυτεχνείο
Το ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου δεν είναι ένα ακόμα σημείο στον χάρτη, ούτε απλώς ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα. Είναι το σύμβολο ενός φοιτητικού κινήματος που σημάδεψε τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στη χώρα. Μπροστά από την κεντρική είσοδο βρίσκεται σταθμευμένη μια αστυνομική κλούβα.
Καθόμαστε για λίγο με τη Μαρίνα, φοιτήτρια Aρχιτεκτονικής, που έχει μόλις βγει από την αίθουσα στην οποία έδινε μάθημα. «Δεν μπορώ να πω πως νιώθαμε ανασφάλεια, το μόνο κακό ήταν το θέμα με τις κλοπές, που και αυτό δεν έχει να κάνει με το άσυλο, αλλά με κάποιου είδους έλεγχο στις εισόδους. Μπορεί να υπήρξε κάποια κατάχρηση του ασύλου, αλλά σε γενικές γραμμές το Πανεπιστήμιο θα έπρεπε να είναι ένας χώρος που υποστηρίζει και προστατεύει. Για παράδειγμα, για κάποιο χρονικό διάστημα χρησιμοποιήθηκε ένα κτίριο για να στεγάσει πρόσφυγες, αυτό δεν μας επηρέασε», μας λέει.
Ο Φώτης, φοιτητής της ίδιας σχολής, τάσσεται κατά της κατάργησης, ακόμα και αν λέει πως «φόβος και ανασφάλεια υπάρχει, αλλά θα μπορούσαν να βάλουν φύλακες, όχι να καταργήσουν το άσυλο».
ΕΜΜΕ
Στη Σοφοκλέους, όπου στεγάζεται το δημοσιογραφικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, μια παρέα τεταρτοετών συζητά για το άσυλο. Ξεκίνησαν από ένα χωριό της επαρχίας, στην Κρήτη, και από το 2015 ζουν, δουλεύουν και σπουδάζουν μόνιμα στο κέντρο της Αθήνας.
«Εμείς εδώ πέρα που κάνουμε μάθημα σε ενοικιαζόμενες αίθουσες δεν μπορούμε να πούμε πως νιώσαμε ποτέ φόβο, αλλά έχουμε ακούσει για το τι συμβαίνει σε άλλες σχολές», μας λένε. «Το άσυλο έχει ιστορική σημασία, δεν γίνεται όλες οι πολιτισμένες χώρες να έχουν πανεπιστημιακό άσυλο, εδώ όχι, και να θέλουμε να θεωρούμαστε Ευρώπη. Μπορεί να υπάρχει ανομία, αλλά μπορούσαν κάλλιστα να κάνουν κάτι με τον έλεγχο, να φέρουν security», αναφέρει η Νικολέττα.
Ο Μάρκος συμπεραίνει πως ήταν δυσάρεστο αλλά αναγκαίο: «έτσι όπως έχουν γίνει τα πράγματα σήμερα, αφού χρειάστηκε να καταργηθεί, καλώς, αρκεί να είναι προς όφελος των φοιτητών».
«Διαγράφουμε έτσι απλά ό,τι έχει γίνει δεκαετίες πριν, ό,τι αγώνες έχουν δοθεί, για να ζούμε σε χώρους αστυνόμευσης. Μπορεί να σταματήσουν τα επεισόδια για ένα διάστημα, αλλά πόσο ικανή είναι η ελληνική αστυνομία, ώστε να μην καταχραστεί το δικαίωμα που της έδωσαν;», αναρωτιέται η Λυδία.
11 Μαΐου 1859: πρώτη εξέγερση των μαθητών με αφορμή τα σκιάδια (τα καπέλα δηλαδή), αλλά βαθύτερες αιτίες τις δυσλειτουργίες της μοναρχίας. Τίθεται για πρώτη φορά το ζήτημα του πανεπιστημιακού ασύλου (βλ. «Εφ.Συν.» 12.05.2019).
14 Φεβρουαρίου 1973: εισβολή της αστυνομίας στο ΕΜΠ, η Σύγκλητος παραιτείται λόγω καταπάτησης του ασύλου.
20 Μαρτίου 1973: 4.000 φοιτητές καταλαμβάνουν τη Νομική Αθηνών. Η Σύγκλητος του ΕΚΠΑ δίνει άδεια για βίαιη εκκένωση.
15 Νοεμβρίου 1973: Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η Σύγκλητος αρνείται να δώσει άδεια εκκένωσης του Πολυτεχνείου. Η χούντα στέλνει τανκς και κηρύσσει στρατιωτικό νόμο. Η εξέγερση πνίγεται στο αίμα.
1975: Η κυβέρνηση Καραμανλή απορρίπτει την πρόταση της αντιπολίτευσης για ρητή αναγνώριση του ασύλου στο νέο Σύνταγμα.
Μάιος 1977: Ο χουντικός εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ευστάθιος Μπλέτσας, γνωμοδοτεί πως το άσυλο δεν ισχύει και πως η αστυνομία μπορεί να παρεμβαίνει κατά το δοκούν στα ΑΕΙ.
11 Νοεμβρίου 1977: φοιτητής προσπαθεί να αποφύγει τη σύλληψη κρατώντας το κιγκλίδωμα της πόρτας της αυλής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Ο λόγος που προσπαθούσαν να τον συλλάβουν ήταν η διανομή έντυπων φυλλαδίων του ΚΚΕ.
1980: Η Επιτροπή Πρυτάνεων, που είχε συστηθεί τότε για την αναμόρφωση των ΑΕΙ, ισχυρίστηκε πως το θέμα του ακαδημαϊκού ασύλου είναι «πολιτικό» και όχι εκπαιδευτικό.
1982: νομοθετική κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου από την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ.
Νοέμβρης 1985: κατάληψη παλαιού Χημείου και Πολυτεχνείου ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά.
17 Νοεμβρίου 1995: άρση του ασύλου από τη Σύγκλητο του ΕΜΠ και σύλληψη 483 αντιεξουσιαστών, τα ξημερώματα μετά τη γιορτή του Πολυτεχνείου.
2011: θέσπιση Ν. 4009 της Αννας Διαμαντοπούλου για την κατάργηση του ασύλου. Εφαρμόστηκε από την κυβέρνηση Σαμαρά.
2017: σε ισχύ το άσυλο με τον Ν. 4485/2017 επί Γαβρόγλου και κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή τη φορά ο θεσμός του ακαδημαϊκού ασύλου προστάτευε «την κατοχύρωση των δημοκρατικών αξιών» και επέτρεπε τις αυτεπάγγελτες επεμβάσεις της ΕΛ.ΑΣ. «σε περιπτώσεις κακουργημάτων και εγκλημάτων κατά της ζωής».
8 Αυγούστου 2019: Η κυβέρνηση της Ν.Δ. καταργεί το πανεπιστημιακό άσυλο.
?ΠΗΓΗ: «Εφημερίδα των Συντακτών», Τάσος Κωστόπουλος, 15.07.2019
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας