«Ο ρόλος του κυρίαρχος και ο λόγος του νόμος»

Την καταδίκη του πατέρα Αντώνιου όπως και ακόμα πέντε εκ των επτά κατηγορούμενων συνεργατών του εισηγήθηκε η εισαγγελέας του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, Νίκη Κουμπή, για μια σειρά από καταγγελλόμενα περιστατικά που εκτυλίχθηκαν πίσω από τις κλειστές πόρτες των δομών της οργάνωσης της «Κιβωτού του Κόσμου». Επί έξι μήνες οι δικαστές εξετάζουν τις σοβαρές καταγγελίες για μια από τις πιο γνωστές και σεβαστές οργανώσεις παιδικής προστασίας στη χώρα, με τους κατηγορουμένους να περιμένουν την τελική ετυμηγορία του δικαστηρίου.

Στο εδώλιο χθες βρίσκονταν τέσσερα από τα οκτώ πρόσωπα που έχουν πρωταγωνιστήσει στις καταγγελίες των πρώην και νυν τροφίμων της οργάνωσης, των οικογενειών τους όπως και εκπαιδευτικών που όλο το προηγούμενο διάστημα ανέβαιναν στο βήμα του μάρτυρα. Ανάμεσά τους ο πατέρας Αντώνιος, ο οποίος παρακολουθούσε για πάνω από μιάμιση ώρα την εισαγγελική λειτουργό να ξετυλίγει το σκεπτικό της εισήγησής της, μεγάλο μέρος της οποίας αφιερώθηκε στις ποινικές ευθύνες του ίδιου.

Ηταν το μεγάλο ερώτημα που εξεταζόταν καθ’ όλη τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας στην παρούσα δίκη: Θα αποδειχθεί το κομμάτι της ηθικής αυτουργίας του ιδρυτή της οργάνωσης σε πρόκληση (απλών και επικίνδυνων) σωματικών βλαβών κατά αδύναμων προσώπων, δηλαδή πως ο Αντώνιος Παπανικολάου είχε πλήρη εποπτεία και έλεγχο στην κακομεταχείριση των παιδιών; Ή επρόκειτο για «ψευδείς καταγγελίες» με υποκινήτρια τη νέα διοίκηση της «Κιβωτού» και στόχο να υπονομευτεί το έργο του, όπως ακούστηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της δίκης;

Αμυνόμενος κατά την απολογία του, ο ιερέας είχε ισχυριστεί ότι δεν είχε καμία ουσιαστική εμπλοκή στον τρόπο λειτουργίας της οργάνωσης και πως διατηρούσε τον ρόλο του «πνευματικού καθοδηγητή», του απλού «εξομολογητή» των παιδιών. Η εισαγγελέας χθες ωστόσο ήταν κατηγορηματική ως προς την εμπλοκή και τον ρόλο του ιδρυτή της «Κιβωτού»: «Ο ρόλος του ήταν κυρίαρχος», υπογράμμισε στην αρχή της πρότασής της. «Αδιαμφισβήτητα βρισκόταν στην κορυφή της ιεραρχίας. Το μοντέλο λειτουργίας της οργάνωσης ήταν δικής του έμπνευσης και ο ίδιος πρότυπο αναφοράς: «Μου συμπεριφέρθηκε ως πατέρας», «ήταν ο πατέρας μας», είπαν τρεις διαφορετικοί μάρτυρες. Μετέβαινε σε τακτική βάση στις δομές για να έχει προσωπική επαφή με παιδιά και το προσωπικό, έπαιρνε αποφάσεις, γνώριζε για όλα. Οι μάρτυρες ήταν απόλυτα πεπεισμένοι ότι τίποτα δεν γινόταν χωρίς να το ξέρει ο πατέρας Αντώνιος. Ο λόγος του ήταν νόμος».

Kοινό μοτίβο δράσης

Σημείο-ορόσημο, κατά την εισαγγελέα, ήταν το περιστατικό της κλοπής μεγάλου χρηματικού ποσού από τη δομή του Διμηνίου στον Βόλο, το έναυσμα για να ξεκινήσουν διαδοχικά περιστατικά τιμωριών και κακοποιητικών συμπεριφορών σε βάρος παιδιών από συνεργάτες του Αντώνιου Παπανικολάου. Η εισαγγελέας στάθηκε σε δύο συγκεκριμένα καταγγελλόμενα περιστατικά, τα οποία, λόγω της ομοιότητάς τους, επιβεβαιώνουν όχι μόνο το κοινό μοτίβο δράσης των κατηγορουμένων αλλά και τον συντονισμό του πατέρα Αντώνιου.

Πρόκειται για τον Κ.Κ. και τον Ν.Χ., δύο παιδιά που κατηγορήθηκαν ως εμπλεκόμενοι στην κλοπή και μεταφέρθηκαν στον Βόλο και στη Χίο, αντίστοιχα. Η «συνέπεια» που τους επιβλήθηκε ήταν η απομάκρυνση από τα υπόλοιπα παιδιά και η παρατεταμένη απομόνωσή τους. Ειδικά για την περίπτωση του Κ.Κ., ο οποίος αφηγήθηκε με συγκλονιστικό τρόπο το βίωμά του κατά τη δίμηνη παραμονή του σε παράσπιτο της δομής του Βόλου, η εισαγγελέας έκανε λόγο για ακραίο μέτρο με «τιμωρητικό χαρακτήρα» και στόχο την πρόκληση ψυχικού πόνου στον ανήλικο. «Ο στόχος επετεύχθη. Το μέτρο κράτησε δύο μήνες και ο Κ.Κ. σταμάτησε να τρώει», σημείωσε. Η απόφαση ελήφθη, όπως τόνισε, από τη διευθύντρια της δομής και τον υπεύθυνο των εκπαιδευτικών -και οι δύο κατηγορούμενοι- κατόπιν συνεννόησης με τον ιερέα: «Μια τέτοια απόφαση για ένα τόσο πρωτόγνωρο περιστατικό δεν μπορεί παρά να αποδοθεί στον ίδιο», συμπέρανε. «Ο ρόλος του ήταν πρωτεύων και καθοριστικός».

Οσον αφορά τον Κ.Κ., η εισαγγελέας αποδέχθηκε και το περιστατικό ξυλοδαρμού σε βάρος του με κλοτσιές, γροθιές και πέτρες για να ομολογήσει την κλοπή, τον Μάρτιο του ‘22, από τους κατηγορούμενους Π.Σ. και Σ.Π., δύο πρόσωπα που χαρακτηρίστηκαν από πλήθος μαρτύρων «δεξί χέρι» του πατέρα Αντώνιου. O K.K. κακοποιήθηκε βαριά σε όλο του το σώμα. Δεν του παρασχέθηκε καν ιατρική βοήθεια. Αν και τις καταγγελίες του επιβεβαίωσαν εκπαιδευτικοί, ο ξυλοδαρμός είχε χαρακτηριστεί από τον πατέρα Αντώνιο αρχικά «αυτοτραυματισμός» και στη συνέχεια παντελώς ψευδής καταγγελία, ανακολουθία που σχολιάστηκε από την εισαγγελική λειτουργό. Αληθή έκρινε η κ. Κουμπή και τα όσα ειπώθηκαν κατά την ακροαματική διαδικασία για τον ξυλοδαρμό παιδιών, τον Αύγουστο του ‘22, σε υπόγειο oινοποιείο των εγκαταστάσεων του Διμηνίου Βόλου, από δύο κατηγορουμένους -και παρόντα τον πατέρα Αντώνιο-, περιστατικό που ξεσήκωσε τους εκπαιδευτικούς της δομής, αποστέλλοντας επιστολή στην τότε διοίκηση της «Κιβωτού» και την Εισαγγελία Πρωτοδικών Βόλου.

Οι εργασίες

Η εισαγγελέας αμφισβήτησε καταγγελίες απομόνωσης και ξυλοδαρμών που αφορούσαν τις δομές της Αθήνας, της Πωγωνιανής και της Καλαμάτας, καθώς και συγκεκριμένες καταγγελίες που αφορούσαν δύο κατηγορουμένους για τους οποίους ζήτησε εξ ολοκλήρου την απαλλαγή τους λόγω αμφιβολιών.

Δεν είδε όμως αξιόποινες πράξεις ούτε αναφορικά με την επιβολή βαριών χειρωνακτικών εργασιών που κατήγγειλαν τα παιδιά. Βάσει καταθέσεων μαρτύρων, όπως και από έγγραφα που περιλαμβάνονται στη δικογραφία, η εισαγγελέας συμπέρανε πως δεν επιβεβαιώνεται ότι οι εργασίες ήταν εξουθενωτικές σε σημείο να προκαλέσουν στους ανήλικους καταπόνηση και βαριά σωματική βλάβη, όπως αναφέρεται στο κατηγορητήριο. Εξαίρεση είναι η περίπτωση του M.L., ο οποίος εργάστηκε στις δομές της οργάνωσης σε χωράφια και αποθήκες με αντάλλαγμα μισθό-φιλοδώρημα, εργασίες που δεν σταμάτησαν ούτε κατά τη διάρκεια τραυματισμού του, οπότε και αναγκαζόταν να εργάζεται με γύψο στο πόδι, έπειτα από εντολή του πατέρα Αντώνιου, με την εισαγγελέα να ζητά την ενοχή του ιδρυτή της «Κιβωτού».