Η κανονικοποίηση του alt-right αφηγήματος στην εκπαίδευση προσφύγων

Η κλιμάκωση του ρωσο-ουκρανικού πολέμου έχει πολλαπλασιάσει τους κινδύνους και τις απειλές για τα 7,5 εκατομμύρια παιδιά που ζουν στην Ουκρανία. Ήδη από το 2014 και την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων, μισό εκατομμύριο παιδιά στα ανατολικά του Δνείπερου αναγκάστηκαν να ζουν, να παίζουν και να πηγαίνουν σχολείο σε ένα περιβάλλον σύγκρουσης μεταξύ των δυνάμεων της ουκρανικής κυβέρνησης και των ρωσόφωνων πολιτοφυλακών του Ντονιέτσκ και του Λουχάνσκ. Εκατοντάδες σχολεία καταστράφηκαν ή έκλεισαν, εμποδίζοντας την πρόσβαση των μαθητών στην εκπαίδευση.

Πλέον, τα παιδιά στην Ουκρανία βρίσκονται αντιμέτωπα με το θάνατο, τους τραυματισμούς, την πείνα και το κρύο. Στερούνται τη νοσοκομειακή φροντίδα, την προστασία και την εκπαίδευση, με τη UNICEF να εκτιμά πως περισσότεροι από 350.000 μαθητές έχουν βρεθεί εκτός σχολείου από την έναρξη της ρωσικής εισβολής. Παράλληλα, εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά ζουν στα υπόγεια καταφύγια ή παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς.

Όπως κάθε πόλεμος, έτσι και ο ρωσο-ουκρανικός προκαλεί τεράστιες προσφυγικές ροές. Σχεδόν 3 εκατομμύρια άνθρωποι κατάφεραν να ξεφύγουν από την Ουκρανία τις τελευταίες 19 ημέρες, καταφεύγοντας σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (84,8%), στη Ρωσία (4,5%) και στη Μολδαβία (10,6%)1. Οι διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν πως ο συνολικός αριθμός των προσφύγων θα ξεπεράσει τα 6-7 εκατομμύρια, ενώ η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα προσφυγική κρίση.

Την οκταετία 2014-2021, οι άνθρωποι που έφτασαν στην Ευρώπη για να γλυτώσουν από τους πολέμους στη Συρία και την Υεμένη, το Αφγανιστάν και το Ιράκ, την εξάπλωση του ISIS, τις αιματηρές επιθέσεις της Μπόκο Χαράμ σε Νιγηρία και Καμερούν, τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Πακιστάν, άγγιξαν τα 2,2 εκατομμύρια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρέπει να αισθάνεται και πολύ περήφανη για τη διαχείριση της συγκεκριμένης κρίσης. Η πλειοψηφία των κυβερνήσεων επέλεξε την «σκληρή γραμμή»: κλειστά σύνορα και φράχτες, πολύνεκρα ναυάγια στη Μεσόγειο και βίαιες επαναπροωθήσεις (pushbacks), γραφειοκρατία και αποκλεισμοί, ψευδεπίγραφες πολιτικές ένταξης και ενσωμάτωσης, μετακύλιση κρατικών αρμοδιοτήτων σε ΜΚΟ και αποθήκες ψυχών που βαφτίστηκαν «κέντρα φιλοξενίας».

Σήμερα, ακόμα και οι «σκληροί» του Visegrad υποδέχονται τους Ουκρανούς πρόσφυγες, ενώ η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μοιάζει να αντιπολιτεύεται τον πρότερό της εαυτό. Ή μήπως όχι; Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για θέματα Προσφύγων Filippo Grandi μίλησε για άρνηση εισόδου, διακρίσεις και κακομεταχείριση στους πολίτες τρίτων χωρών που διαμένουν στην Ουκρανία και προσπάθησαν να περάσουν τα σύνορα με την Πολωνία2. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η περίπτωση των Αφρικανών φοιτητών που σπουδάζουν στα ουκρανικά πανεπιστήμια.

Στην Ελλάδα έχουν φτάσει περίπου 10.000 Ουκρανοί πρόσφυγες, εκ των οποίων 3.200 ανήλικοι. Η υπουργός Παιδείας δήλωσε πως «ξεκίνησαν οι εγγραφές μαθητών προσφύγων από την Ουκρανία στα ελληνικά σχολεία», υπογραμμίζοντας πως «τα διοικητικά εμπόδια ξεπεράστηκαν». Επιπλέον εισηγήθηκε «τη σύσταση ευρωπαϊκής Task Force για την υποστήριξη μαθητών και φοιτητών της Ουκρανίας». Ακολουθώντας το καινοφανές κυβερνητικό αφήγημα περί «πραγματικών προσφύγων» (Μηταράκης) που «είναι χριστιανοί, λευκοί, Ευρωπαίοι» (Καιρίδης), η Νίκη Κεραμέως εφαρμόζει το δόγμα στο πεδίο ευθύνης της.

Αντίθετα, τα παιδιά που προσπάθησαν να γλυτώσουν από άλλους πολέμους και συρράξεις και ήρθαν στην Ελλάδα με τις προσφυγικές ροές των προηγούμενων ετών, δεν αντιμετωπίστηκαν με τον ίδιο τρόπο. Με συστηματικό και μεθοδικό τρόπο, κυβέρνηση και υπουργείο Παιδείας υπονόμευσαν την πρόσβαση και την ένταξή τους στο σχολείο, αποδομώντας κάθε συμπεριληπτικό πλαίσιο.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, σε πόρισμά του προς το υπουργείο Παιδείας και το υπουργείο Μετανάστευσης (2021), έκανε λόγο για σειρά παραβιάσεων, αποκλεισμό, από-σχολειοποίηση και κοινωνική περιθωριοποίηση των παιδιών προσφύγων. Διαπίστωσε πως οι τάξεις υποδοχής ήταν υποστελεχωμένες και οι μαθητές δεν είχαν τρόπο να μετακινηθούν από/προς τα σχολεία. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της πανδημίας αποκλείστηκαν εντός των camps χωρίς τα μέσα και τους πόρους για να συμμετάσχουν στην τηλεκπαίδευση3.

Η υπουργός Νίκη Κεραμέως, αν και παραδέχτηκε πως περίπου 5.000 μαθητές πρόσφυγες «χάθηκαν» από τα σχολεία το προηγούμενο σχολικό έτος, αγνόησε τις υποδείξεις του Συνηγόρου του Πολίτη. Σε αντιδιαστολή με τις διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες, συνέχισε στην κατεύθυνση της γκετοποίησης των συγκεκριμένων παιδιών και του αποκλεισμού τους από το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Για την ιστορία, αξίζει να θυμηθούμε πως στη συζήτηση που άνοιξε μετά τη ρατσιστική δημοσιοποίηση της λίστας με ονόματα νηπίων προσφύγων από πρώην «γαλάζιο» βουλευτή, ο υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος διαπίστωσε πως «αποτελεί πρόβλημα» η ύπαρξη μεταναστών και προσφύγων μαθητών στα σχολεία της Αθήνας.

Η ευρωπαϊκή εναλλακτική Δεξιά (alt-right), μεγάλο τμήμα της οποίας είναι η κλασική Δεξιά, συγκροτήθηκε στη βάση του αποκλεισμού των προσφύγων, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Σήμερα, τρομαγμένη από την απειλή του ρωσικού επεκτατισμού, αποφασίζει να κάνει μια εξαίρεση, ξεχνώντας -φυσικά- τα δεινά και τα κύματα προσφυγιάς που έχουν προκαλέσει οι δυτικές επεμβάσεις και εισβολές σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Για να δικαιολογηθεί η συγκεκριμένη εξαίρεση απαιτείται η αναφορά σε «οικίες ταυτότητες»: λευκή φυλή, Ευρώπη και χριστιανοσύνη.

Τα παιδιά από την Ουκρανία, όπως και όλα τα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στην Ευρώπη και την Ελλάδα, έχουν εκτεθεί στον κίνδυνο, τη βία, την εκμετάλλευση, την κακοποίηση, τον πόλεμο. Η γρήγορη πρόσβαση χιλιάδων ουκρανών μαθητών στο εκπαιδευτικό σύστημα ας αποτελέσει το «νέο παράδειγμα» για όλα τα παιδιά πρόσφυγες. Ανεξάρτητα της καταγωγής, της φυλής, της θρησκείας και του χρώματος, πρόκειται για ευάλωτα παιδιά που δικαιούνται την απρόσκοπτη πρόσβαση στην εκπαίδευση παρά την επιλεκτική αντιπροσφυγική και ξενοφοβική πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης και του υπουργείου Παιδείας.