Απολογούμενη για ζητήματα προσφύγων η Ελλάδα

Σε θέση απολογούμενου έβαλε την ελληνική κυβέρνηση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις παροχές κοινωνικής προστασίας σε πρόσφυγες και για την κράτηση όσων ζητούν άσυλο, δύο εμβληματικές κυβερνητικές πολιτικές που, όπως καταγγέλλει η Επιτροπή, παραβιάζουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Στις 26 Ιανουαρίου, η αρμόδια επίτροπος της Ε.Ε. Ιλβα Γιόχανσον, εφαρμόζοντας απόφαση του Κολεγίου των Επιτρόπων, έστειλε δύο προειδοποιητικές επιστολές στην κυβέρνηση, ξεκινώντας έτσι τη διαδικασία επί παραβάσει κατά της χώρας μας για πλημμελή μεταφορά διατάξεων δύο ευρωπαϊκών οδηγιών. Η κυβέρνηση καλείται τώρα να υποβάλει τις παρατηρήσεις της εντός δύο μηνών από την παραλαβή της κάθε επιστολής. Αν δεν το κάνει ή αν κριθούν μη ικανοποιητικές οι εξηγήσεις της, η διαδικασία παράβασης προχωρά στο επόμενο στάδιο, στο οποίο η Επιτροπή εκδίδει «αιτιολογημένη γνώμη» και καλεί τη χώρα μας σε συμμόρφωση. Αν δεν υπάρξει συμμόρφωση, τότε η Επιτροπή μπορεί να ασκήσει προσφυγή κατά της χώρας μας στο Δικαστήριο της Ε.Ε.

Η μία επιστολή ζητά από την κυβέρνηση να εφαρμόσει και για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα την ίδια κοινωνική πολιτική που προβλέπεται για τους Ελληνες, καταργώντας τις διακρίσεις του ελληνικού νόμου. Η Επιτροπή διατυπώνει «ανησυχίες που εγείρουν πιθανές παραβάσεις από μέρους της Ελλάδας του άρθρου 29 παρ. 1 της οδηγίας 2011/95/ΕΕ [...]».

Και σημειώνει: «Οι εν λόγω ανησυχίες σχετίζονται με τα δικαιώματα των δικαιούχων διεθνούς προστασίας και, ειδικότερα, για την πρόσβασή τους στην κοινωνική αρωγή μετά τη χορήγηση διεθνούς προστασίας. Εγείρονται στο πλαίσιο των ανταλλαγών απόψεων που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ελλάδας. Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι οι εξηγήσεις που δόθηκαν από τις ελληνικές αρχές στο πλαίσιο αυτών των ανταλλαγών απόψεων δεν είναι ικανοποιητικές. Ως εκ τούτου, αποφάσισε να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει με προειδοποιητική επιστολή».

Αντίθετα από τον διαδεδομένο μύθο, τον οποίο αναπαράγουν και μέλη της κυβέρνησης, ότι τάχα οι πρόσφυγες παίρνουν περισσότερα και πιο εύκολα κρατικά επιδόματα σε σχέση με τους Ελληνες, οι διαπιστώσεις της Επιτροπής δείχνουν το ακριβώς αντίθετο. Οπως επισημαίνει επιστολή, αν και ο ελληνικός νόμος, σε συμφωνία με την ευρωπαϊκή οδηγία 2022/95/ΕΕ, ορίζει ότι «οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους Ελληνες πολίτες και λαμβάνουν την αναγκαία κοινωνική αρωγή υπό τους όρους που ισχύουν για τους Ελληνες πολίτες», εν τούτοις προβλέπονται ανεπίτρεπτες διακρίσεις μέσω των κριτηρίων επιλεξιμότητας για τα επιδόματα στέγασης, παιδιού, γέννησης, κοινωνικής αλληλεγγύης και στεγαστικής συνδρομής ανασφάλιστων υπερηλίκων.

Ως προς το επίδομα στέγασης, η προϋπόθεση μόνιμης και νόμιμης διαμονής στη χώρα για πέντε έτη πριν από την υποβολή του αιτήματος για το επίδομα συνιστά άμεση διάκριση, καθώς δεν ισχύει για τους Ελληνες υπηκόους. Ως προς τα άλλα επιδόματα, η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ο νόμος θέτει την ίδια προϋπόθεση για μόνιμη και νόμιμη διαμονή στην Ελλάδα για ορισμένο αριθμό ετών τόσο στους Ελληνες υπηκόους όσο και στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, ωστόσο στην πράξη αποτελούν «συγκεκαλυμμένη μορφή διακρίσεως» κατά των τελευταίων.

«Οι Ελληνες υπήκοοι είναι πιθανότερο να έχουν διαμείνει ήδη στην Ελλάδα […] κατά τη χρονική στιγμή που επιθυμούν να λάβουν το επίδομα και, ως εκ τούτου, είναι πιθανότερο να έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση για το επίδομα στέγασης μόλις το χρειαστούν. […] Ως εκ τούτου, το κριτήριο της διαμονής […] ενδέχεται να αποβεί κυρίως εις βάρος των δικαιούχων διεθνούς προστασίας, καθώς είναι λιγότερο πιθανό από τους υπηκόους να πληρούν την εν λόγω απαίτηση», επισημαίνει η Επιτροπή.

Ο νόμος για την κράτηση

Η άλλη επιστολή της κ. Γιόχανσον αποτελεί ηχηρό ράπισμα στην προσπάθεια της κυβέρνησης να καταστήσει κανόνα την κράτηση όσων ζητούν άσυλο, δίνοντας τη δυνατότητα σε διοικητές των ΚΥΤ ή των Κλειστών Ελεγχόμενων Δομών να αποφασίζουν τον περιορισμό τους μέσα στη δομή για πέντε ημέρες με δυνατότητα παράτασης μέχρι 25 ημέρες. Πρόκειται για τον Κώδικα νομοθεσίας για την υποδοχή, που έφερε στη Βουλή το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου και ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2022.

«Η κράτηση θα πρέπει πάντα να χρησιμοποιείται ως μέτρο έσχατης ανάγκης, όπως έχει επίσης επιβεβαιωθεί επανειλημμένα από το Δικαστήριο της Ε.Ε. […] Συναφώς, τα άρθρα 8 και 9 της οδηγίας, σε συνδυασμό με τις αιτιολογικές σκέψεις 15 και 20 της εν λόγω οδηγίας, περιορίζουν σημαντικά την εξουσία των κρατών-μελών να θέτουν υπό κράτηση ένα πρόσωπο. […] Η Επιτροπή θεωρεί ότι οι διατάξεις του άρθρου 40 του νόμου 4939/2022 δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις των άρθρων 8 και 9 της οδηγίας», επισημαίνει η Επιτροπή.

Και σημειώνει, επικαλούμενη αιτιολογημένη γνώμη επί της ευρωπαϊκής οδηγίας: «Η κράτηση των αιτούντων θα πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τη βασική αρχή ότι ένα πρόσωπο δεν θα πρέπει να κρατείται απλώς και μόνον επειδή επιζητεί διεθνή προστασία, ιδίως σύμφωνα με τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις των κρατών-μελών και το άρθρο 31 της Σύμβασης της Γενεύης. Η κράτηση αιτούντων θα πρέπει να είναι δυνατή μόνο σε σαφώς καθορισμένες, εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες προβλέπονται στην παρούσα οδηγία και να διέπεται από την αρχή της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας όσον αφορά τόσο τον τρόπο όσο και τον σκοπό τής εν λόγω κράτησης».

Τέλος, η Επιτροπή επισημαίνει ότι ο νόμος 4939/2022 μεταφέρει πλημμελώς την ευρωπαϊκή οδηγία και σε σχέση με την κράτηση ασυνόδευτων ανηλίκων και ευάλωτων ομάδων.

Τι απαντούν πηγές του υπ. Μετανάστευσης

Πηγές του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, απαντώντας στο δημοσίευμα της «Εφ.Συν.», αναφέρουν ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου συνεργάζονται στενά για θέματα διαχείρισης της μετανάστευσης. Κατά καιρούς η χώρα λαμβάνει προειδοποιητικές επιστολές για επιμέρους ζητήματα στα οποία απαντάμε εμπεριστατωμένα. Αναφορικά με πρόσφατες επιστολές η Ελλάδα θα απαντήσει εντός των προθεσμιών. Η άποψη μας είναι ότι η Ελληνική νομοθεσία είναι εναρμονισμένη με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο».