Αθήνα, 8°C
Αθήνα
Αραιές νεφώσεις
8°C
9.3° 6.9°
3 BF
64%
Θεσσαλονίκη
Ελαφρές νεφώσεις
8°C
9.2° 7.1°
2 BF
61%
Πάτρα
Αίθριος καιρός
10°C
13.2° 9.9°
4 BF
50%
Ιωάννινα
Αίθριος καιρός
10°C
9.9° 9.9°
1 BF
37%
Αλεξανδρούπολη
Ελαφρές νεφώσεις
7°C
8.0° 6.9°
3 BF
49%
Βέροια
Σποραδικές νεφώσεις
9°C
9.3° 6.8°
2 BF
61%
Κοζάνη
Σποραδικές νεφώσεις
5°C
5.6° 5.4°
0 BF
36%
Αγρίνιο
Αίθριος καιρός
9°C
9.1° 9.1°
2 BF
36%
Ηράκλειο
Σποραδικές νεφώσεις
11°C
12.1° 10.8°
5 BF
66%
Μυτιλήνη
Σποραδικές νεφώσεις
8°C
8.2° 6.2°
4 BF
59%
Ερμούπολη
Αραιές νεφώσεις
9°C
9.4° 8.3°
5 BF
57%
Σκόπελος
Σποραδικές νεφώσεις
10°C
9.7° 6.2°
3 BF
46%
Κεφαλονιά
Αίθριος καιρός
13°C
12.9° 10.3°
2 BF
44%
Λάρισα
Αραιές νεφώσεις
7°C
8.0° 6.9°
0 BF
57%
Λαμία
Αραιές νεφώσεις
8°C
8.8° 7.5°
1 BF
56%
Ρόδος
Ελαφρές νεφώσεις
13°C
13.2° 11.8°
2 BF
43%
Χαλκίδα
Σποραδικές νεφώσεις
8°C
9.0° 6.5°
4 BF
59%
Καβάλα
Ελαφρές νεφώσεις
7°C
7.3° 6.6°
2 BF
44%
Κατερίνη
Αυξημένες νεφώσεις
8°C
7.7° 7.5°
2 BF
73%
Καστοριά
Σποραδικές νεφώσεις
6°C
5.7° 5.7°
1 BF
58%
ΜΕΝΟΥ
Δευτέρα, 10 Φεβρουαρίου, 2025
Γιάννης Χάρης
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Αποχαιρετώντας τον σπουδαίο Γιάννη Χάρη

Για το έργο και τη ζωή του ξεχωριστού στοχαστή, μεταφραστή και επιμελητή εκδόσεων Γιάννη Χάρη (1953-2025), αρθρογράφου με τακτική στήλη στη σαββατιάτικη έκδοση της «Εφ.Συν.» για περισσότερα από δέκα χρόνια από την αρχή της κυκλοφορίας της μέχρι τον Απρίλιο του 2022, γράφουν σήμερα ο Στρατής Μπουρνάζος, ο Κωστής Παπαϊωάννου, η Μαριάννα Τζιαντζή και ο Νίκος Φίλης, άνθρωποι που συνδέθηκαν μαζί του και υπήρξαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συνοδοιπόροι στα γράμματα, στον πολιτισμό και στην παρέμβασή τους στην πολιτική ζωή.

Ο Γιάννης Χάρης έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της Πέμπτης, 30 Ιανουαρίου 2025, σε ηλικία 72 ετών, νοσηλευόμενος με οξεία λευχαιμία, ύστερα από πολύχρονη μάχη με την ασθένεια, βυθίζοντας στη θλίψη τους αναγνώστες του έργου και των παρεμβάσεών του στον δημόσιο βίο και φυσικά τους δικούς του ανθρώπους και την «Εφ.Συν.». Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα, 3 Φεβρουαρίου, στον Αγιο Νικόλαο Ραγκαβά στην Πλάκα στις 2 το μεσημέρι.

Μαχητική γλυκύτητα με όπλο τις λέξεις

Του Κωστή Παπαϊωάννου*

Μερικοί άνθρωποι είναι φτιαγμένοι από σπάνιο υλικό. Τέτοιος ήταν ο Γιάννης Χάρης. Ο Γιάννης του Κούντερα και του Ελύτη, ο Γιάννης σα μελετητής σε μοναστήρι του Μεσαίωνα πάνω απ’ τα «Οράματα και Θάματα» του Μακρυγιάννη. Δεν ήταν όμως η μεταφραστική και επιμελητική αφοσίωση που τον ξεχώριζε. Ηταν ο δυσεύρετος συνδυασμός τριών στοιχείων. Πρώτα, η γλυκύτητα της επαφής: προσήνεια και σεμνότητα, γενναιοδωρία λόγου, δοτικότητα, διάθεση να μοιραστεί το ταξίδι της γνώσης. Δεύτερο, η λογιοσύνη που δεν κατέκτησε με τον καθιερωμένο δρόμο των σπουδών. Τη διαδρομή τη χάραξε μόνος του, ζωή αυτοδίδακτη: ταξίδι, μετεφηβική αναζήτηση, «αλητεία» της περιπλάνησης, βύθιση στα κείμενα, τη γλώσσα, τη νόηση. Τρίτο, η ανυποχώρητη αντιπαράθεση με όσα προσβάλλουν. Πολέμησε νεοσυντηρητικά συμπλέγματα, ιδεολογήματα για τη γλώσσα, ιδιοτελείς πρακτικές κάθε γλωσσαμύντορα εθνοκάπηλου. Ηταν προκεχωρημένο φυλάκιο κάθε λογής αντιμπαμπινιωτισμού ο Γιάννης, αρκούσε αυτό για μια θέση στο δικό μου Πάνθεον. Πολεμούσε και τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό: ο Μητροπολίτης Πειραιώς στράφηκε εναντίον του διεκδικώντας να μιλάει ρατσιστικά η αγιότητά του και να μην τον επικρίνουν. Πολεμούσε όμως και τη χυδαιότητα, το νταηλίκι, την ομοφοβία: ο Κούγιας είχε επίσης διεκδικήσει νομικά απυρόβλητο από την αποδόμηση του Γιάννη. Ο Γιάννης ήταν και βυζαντινή μουσική, λεπτό χιούμορ, κοφτερή ματιά και πένα. Οι επιφυλλίδες του υποδείγματα νοημάτων και ύφους, συνέβαλλαν στη συλλογική μας αυτοεικόνα. Συνδύαζε νηφάλια στράτευση, έλλογη μαχητικότητα με όπλο τον Λόγο. Την ώρα που ζούμε τη διάλυση του συλλογικού και παράλληλα την αποσάθρωση του ατομικού, στα κείμενα του Γιάννη, ακόμα και τα μικρά στο facebook, ο αναγνώστης ξαναγίνεται ο ουσιώδης ένας, ο μοναδικός σκεπτόμενος παρατηρητής. Ο Γιάννης εξερευνούσε διά της καθημερινής παρατήρησης και γραφής τη γραμμή που συνδέει τη νόηση με την πράξη.

Και βέβαια, ήταν ο Γιάννης της δικής μας αριστεράς και σπάνιας ευαισθησίας. Μικρό χαρακτηριστικό στιγμιότυπο. Πριν 12 χρόνια του πρότεινα να τον υποδείξει η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ως μέλος σε επιτροπή Πολιτογράφησης. Δινόταν η μάχη να ανοίξει επιτέλους η διαδικασία της ιθαγένειας, έπρεπε να μπουν άνθρωποι με γνώση και ανοιχτό μυαλό. Θυμάμαι τα λόγια του: «Είσαι σίγουρος βρε Κωστή μου ότι θέλεις να μπλέξεις; Εγώ δεν πήγα στρατό για λόγους που μπορείς να φανταστείς, δεν έχω πτυχίο πανεπιστημίου και είμαι γνωστός “εθνοπροδότης”. Θα πέσουν πάνω μας οι ακροδεξιοί, κακό θα κάνω στον νέο νόμο, χειρότερο από μένα δε θα βρεις». Γελάσαμε γλυκόπικρα (με τα χάλια μας).

Τον θυμάμαι χαρούμενο μέσα στο πλήθος στα Προπύλαια, ένα βράδυ που βλέπαμε να ξανοίγει λίγο ο ουρανός πολιτικά. Τον θυμάμαι και στο μπαλκόνι του πάνω απ’ τη θάλασσα. Με τον ήλιο απέναντι.

* Πρόεδρος Τεχνόπολης

Η λάμψη της απλότητας

Του Στρατή Μπουρνάζου

Ο Γιάννης ήταν σπουδαίος. Το μαρτυρεί καταρχάς τo έργο του, από τη μεταγραφή του Μακρυγιάννη μέχρι τη μετάφραση του Κούντερα και τις μαχητικές γλωσσικές του παρεμβάσεις, που διαμόρφωσαν πολλούς και πολλές. Δεν ήταν όμως μόνο το έργο. Ηταν και η στάση ζωής σπουδαία. Μάρτυρας γι’ αυτό όσα γράφονται από χθες: λόγια θρηνητικά και αγάπης, λόγια έμπνευσης και ευγνωμοσύνης, που αντανακλούν ακριβώς τις σχέσεις που έφτιαχνε. Σχέσεις γνήσιες, πλούσιες και αγαπητικές - διά ζώσης αλλά και μέσα από τα γραφτά του.

Ο Γιάννης έπαιρνε δημόσια θέση εκφράζοντας ξεκάθαρα την άποψή του. Συγκρούστηκε με πολλούς και τρανούς - με τους σύγχρονους γλωσσαμύντορες, τον Μπαμπινιώτη, τον Σεραφείμ Πειραιώς κ.ά. Αυτό που τον ξεχώριζε ήταν ο συνδυασμός αιχμηρότητας, συγκρότησης και γνώσης, κάτι πολύτιμο την εποχή που ο δημόσιος διάλογος θυμίζει συχνά «εταιρεία του αμοιβαίου θαυμασμού» είτε επιδρομές εξευτελισμού του αντιπάλου. Αριστερός διανοούμενος, με όλη τη σημασία και των δύο λέξεων.

Ηταν «μαχητής της γραφής», όπως τον αποκάλεσε χθες εδώ ο συνοδοιπόρος και στενός του φίλος Παντελής Μπουκάλας. Η γλώσσα ήταν το επίκεντρο, και την κύκλωνε με πολλές ιδιότητες: ως μεταφραστής, ως επιμελητής, ως γραφιάς, ως λόγιος, ως γλωσσολόγος και σύγχρονος δημοτικιστής. Η συμβολή του υπήρξε καθοριστική σε χιλιάδες ανθρώπους που γράφουν, σπουδάζουν, μεταφράζουν, διορθώνουν. Ηταν απελευθερωτικό να σου εξηγεί ότι η γλώσσα εξελίσσεται μέσα από τα λάθη, να καταρρίπτει τα βαρύγδουπα περί λεξιπενίας και αφελληνισμού. Να γράφει απλά, με γέλιο, χωρίς καμιά σοβαροφάνεια ή συμβατικότητα, με στυλ αλλά χωρίς επιτήδευση. Στους αντίποδες του αυστηρού και γλυκερού μπαμπινιωτισμού, του αμείλικτου διδακτισμού, εκείνων που κουνάγαν το δάκτυλο λέγοντας «Ομιλείτε Ελληνικά», μετρώντας με το υποδεκάμετρο για να εμπλουτίσουν τη λαθολογική συλλογή τους. Τα γραφτά του, δροσερό αεράκι που τα σάρωνε όλα αυτά. Και είχε σημασία ότι τα έλεγε ένας μάστορας της γραφής και της γλώσσας, αυτός που είχε επιμεληθεί την έκδοση του Ελύτη, του Μακρυγιάννη, που μετέφρασε ξανά τον Κούντερα, συνομιλώντας μαζί του. Ηταν λυτρωτικό.

Αυτός ο σπουδαίος, λοιπόν, ήταν ένας άνθρωπος απλός και ταπεινός σε όλα του: στον τρόπο που μιλούσε, που φερόταν, που ντυνόταν, που άκουγε. Μία ταπεινότητα ουσιαστική, όχι χθαμαλή, που δεν σε χαμήλωνε στη γη, αλλά σε ανέβαζε στα ουράνια, καθώς την ασκούσε, λόγω και έργω, ένας σπουδαίος άνθρωπος, με νoιάξιμο για τους άλλους. Γιατί η απλότητα ήταν ο τρόπος που έλαμπε η αξία του.

ΥΓ. Τον Ιούνιο του 2024 το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών τον αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορα. Τιμή για τον Γιάννη, όπως του άξιζε, αλλά επίσης, και ίσως πιο πολύ, για το Τμήμα. Γιατί ήταν από τις περιπτώσεις που η τιμή επιστρέφει στους τιμώντες, επιστέφοντας και τους ίδιους.

Σαν να σκόρπιζε ψίχουλα στο περβάζι για τα σπουργίτια

Της Μαριάννας Τζιαντζή

Συχνά μιλάμε με δέος για τους ανθρώπους που έχουν πλούσιο ή «βαρύ» βιογραφικό. Ο Γιάννης Χάρης είναι ένας από αυτούς, όμως δεν ήταν μόνο αυτό. Κυρίως ήταν ένας άνθρωπος που είχε ένα πλούσιο παρόν, μια στοχαστική και παλλόμενη εσωτερική ζωή και δεν δίσταζε να μοιραστεί κομμάτια αυτής της ζωής με τους άλλους. Σαν να σκόρπιζε ψίχουλα ψωμιού στο περβάζι του παραθύρου του για τα σπουργίτια. «Πολυμεταγγιζόμενος», όπως ο ίδιος χαρακτήριζε τον εαυτό του λόγω της πολύχρονης ασθένειάς του, αλλά πάντα πρόθυμος να μεταγγίζει τις δικές του σκέψεις και συναισθήματα. Και να το κάνει με ευγένεια, ευφυΐα, πρωτοτυπία, χιούμορ και τόλμη.

Δεν ήταν καλλιτέχνης με τη στενή έννοια, όμως ήταν τεχνίτης και μάλιστα ο καλύτερος στο είδος του - εννοώ στην επιμέλεια βιβλίων, όπως εδώ και χρόνια παραδέχονται όσοι κινούνται στον χώρο των εκδόσεων. Μία τέχνη που την κατέκτησε με πολλή μελέτη, περίσκεψη και αγάπη. Αγάπη όχι για τη γλώσσα σαν πολύτιμο κληροδότημα που πρέπει να διαφυλάξουμε αλλά αγάπη για τον άνθρωπο που χτίζει τη γλώσσα. Και μίσος γι’ αυτούς που χρησιμοποιούν τη γλώσσα για να ταπεινώσουν και να συντρίψουν τον άνθρωπο, για να δικαιολογήσουν τις δικές τους άνομες πράξεις. Πάντα στο πλευρό των ταπεινών και των καταφρονεμένων. Αμείλικτος απέναντι στην πόζα, τη δήθεν αυθεντία και τη φιλαυτία της μεγάλης και της μικρής εξουσίας.

Τα ψίχουλα που σκόρπιζε ο Γιάννης Χάρης ήταν πολλών ειδών: τα βιβλία του, οι μεταφράσεις του, οι επιφυλλίδες του, οι αναρτήσεις του στο ψηφιακό σύμπαν. Αρκούσαν όλα αυτά για να χτιστούν γέφυρες ανάμεσα στον ίδιο και στον κόσμο, για να απλωθούν και να πιάσουν τόπο τα νήματα του «εμείς» και όχι του «εγώ». Νήματα που δεν θα χαθούν και ας έφυγε ο ίδιος από τη ζωή για να ανταμώσει τα σπουργίτια του ουρανού και όχι τα γεράκια της εξουσίας.

Η Αριστερά στοίχειωνε την ύπαρξή του ως ελπίδα

Του Νίκου Φίλη

Ο Γιάννης Χάρης ήταν από τις τελευταίες προσωπικότητες που διαμορφώθηκε -κυριολεκτικά μορφώθηκε- εκτός του τυπικού πλαισίου εκπαίδευσης. Αυτοδίδακτος! Εργάτης του κόσμου και του πολιτισμού των βιβλίων, μεταφραστής, επιμελητής, διορθωτής, συγγραφέας, σχολιαστής και επιφυλλιδογράφος. Δεν ξόδευε το γραπτό του σε συμβατικές παρατηρήσεις. Μαχητικός με επιχειρήματα, με ευαισθησία και σαρκασμό, με πρωτοτυπία, ανυποχώρητος στη δημοκρατική αρχή να κατανοούμε τον άλλον, ιδιαίτερα τους νέους, αλλά και ανελέητος στην αντιμετώπιση των φορέων και των εκπροσώπων του ρατσισμού, του σεξισμού, του εθνικισμού, της αρχαιομανίας και του γλωσσικού εθναμυντορισμού, υποψιασμένος ότι «πιθανότατα τα σημερινά “λάθη” να είναι τα αυριανά “σωστά”». Δεν υπολόγιζε τις λογής περσόνες και την όποια αυθεντία τους, μιλούσε ως ένας από τα κάτω που είχε συνείδηση της δύναμης του σκοπού και των επιχειρημάτων του. Οι παρεμβάσεις του είχαν ευθεία αριστερή ματιά. Γιατί η Αριστερά στοίχειωνε την ύπαρξή του ως ελπίδα παρά τις διαψεύσεις.

Συλλυπητήρια από τη Λίνα Μενδώνη

Συλλυπητήρια στους οικείους και τους φίλους του Γιάννη Χάρη απηύθυνε με δήλωσή της η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Αναφέρει: «Με θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Γιάννη Η. Χάρη, που διέγραψε σημαντική πορεία πενήντα χρόνων στα Γράμματα. Επίμονος στυλίστας της γλώσσας και άτεγκτος στη σωστή χρήση της και την αδιάκοπη καλλιέργειά της, ο Γιάννης Η. Χάρης κληροδοτεί ένα σημαντικό έργο στην επιμέλεια και, κυρίως, τη μετάφραση. Πυρήνας του, ασφαλώς, η μετάφραση στη γλώσσα μας των έργων του Μίλαν Κούντερα, εργασία που τον απορρόφησε επί δεκαετίες και συνέβαλε στη διάδοση του έργου του μεγάλου συγγραφέα στη χώρα μας. Ο Γιάννης Η. Χάρης υπήρξε, επίσης, συστηματικός επιφυλλιδογράφος, σε ζητήματα γλώσσας, πολιτισμού και πολιτικής, με παρέμβαση καυστική που δεν επεδίωκε οπωσδήποτε να ικανοποιήσει ή να ευθυγραμμιστεί με την κρατούσα άποψη ή τον μέσο όρο».

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Αποχαιρετώντας τον σπουδαίο Γιάννη Χάρη

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας