Θρανία της Αλληλεγγύης

Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα από το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας η κοινωνία των πολιτών, με τις ποικίλες εκφάνσεις της, παίζει καθοριστικό ρόλο στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Από φιλανθρωπικά ιδρύματα, ιδιωτικές πρωτοβουλίες, μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις έως κοινωνικά κινήματα και πολίτες που αυτοοργανώνονται, παρεμβαίνουν σε ευαίσθητα ζητήματα και πολλές φορές ασκούν πίεση για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων.

Ωστόσο ΜΚΟ και ιδρύματα κάποιες φορές αποκτούν αρνητική δημοσιότητα με περιστατικά που σχετίζονται με κακοδιαχείριση και αυθαιρεσίες της διοίκησής τους. Από την άλλη, τα νέα κοινωνικά κινήματα δημιουργούν κοινότητες που αυτοοργανώνονται έξω από το πλαίσιο του κράτους και των κανόνων του, ψηλαφίζοντας δικές τους «θεσμίσεις» και διαδικασίες. 

Οι φιλανθρωπικοί φορείς διαχειρίζονται πόρους από την Ευρωπαϊκή Ενωση, το ελληνικό κράτος ή από δωρεές και κληροδοτήματα. Για τη χρηματοδότηση, τις διαδικασίες αξιολόγησης και ελέγχου τους δημιουργείται ένα πλαίσιο κανόνων που αντιμετωπίζει αποσπασματικά τα κοινωνικά προβλήματα, ενώ δεν εμπλέκει τους δρώντες. Το γραφειοκρατικό πλαίσιο λειτουργίας μέσω ενός επιμερισμού εργασίας δημιουργεί διαχωρισμούς ανάμεσα στη διοίκηση, τους εργαζόμενους, τους εθελοντές και τους ωφελούμενους. 

Στον αντίποδα αυτού του τρόπου λειτουργίας, οι αυτοοργανωμένες δομές -όπως είναι και τα αλληλέγγυα σχολεία- λειτουργούν με ανοιχτότητα, ο σκοπός είναι κοινός σε όλους τους δρώντες, χωρίς διαχωρισμούς, σε ένα πλαίσιο αμοιβαιότητας. Η πληροφορία για τη λήψη αποφάσεων, τους διαθέσιμους πόρους και τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν είναι προσβάσιμη σε όλους τους συμμετέχοντες, οι οποίοι μπορούν να παρέμβουν σε οποιοδήποτε στάδιο της λήψης μιας απόφασης. Η λογική της συλλογικής διαχείρισης των κοινών πόρων, παρότι δεν διέπεται από ένα στενό πλαίσιο κανόνων, δίνει τη δυνατότητα αυτοελέγχου της ίδιας της κοινότητας, δημιουργώντας σχέσεις εμπιστοσύνης και ενδυναμώνοντας τα ίδια τα μέλη της, τα οποία δεν επιτελούν έναν επιμερισμένο ρόλο στην επίτευξη του σκοπού αλλά συμβάλλουν ενεργά σε όλα τα στάδια. 

Οι αυτοοργανωμένες, μη ιεραρχημένες δομές αλληλεγγύης δεν αρκούνται στην προσφορά ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας. Αντιστέκονται στην ανισότητα και την κοινωνική αδικία χτίζοντας αμοιβαίες ανθρώπινες σχέσεις και ταυτόχρονα εφαρμόζουν ένα πιο δίκαιο και δημοκρατικό μοντέλο λήψης αποφάσεων και ελέγχου.

Παρ' όλο λοιπόν που τα αλληλέγγυα σχολεία είναι στην πλειονότητά τους άτυπες δομές, δημιουργούν στέρεες σχέσεις εμπιστοσύνης μέσα από τον ανοιχτό, συμμετοχικό και δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας τους. Οι θεσμίσεις που προκύπτουν από την ίδια την κοινότητα αποδεικνύονται πολύ πιο ανθεκτικές και αποτελεσματικές για την επίτευξη του σκοπού, τη δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος για τους πιο ευάλωτους και για την αποτροπή περιπτώσεων κακοδιαχείρισης ή μη αποδεκτής συμπεριφοράς. Η αντίληψη για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής στοχεύει στον μετασχηματισμό της συγκεντρωτικής κρατικής λογικής, αναδεικνύει τις αιτίες των κοινωνικών προβλημάτων και στοχεύει στην ενδυνάμωση των ατόμων.