«Η τέχνη πρέπει να είναι υγιής και να πηγαίνει κόντρα»

Μια μπάντα-σύμβολο και ένας άνθρωπος ενεργός, παρεμβατικός στα κοινά με όρους αυτοοργάνωσης και αλληλεγγύης και με λόγο εκρηκτικό, χειμαρρώδη και συνάμα ποιητικό. Αυτός είναι ο Frank Panx που απαντά με ορμή στις ερωτήσεις μας εν όψει της ιστορικής συναυλίας των Panx Romana παρέα με τα Μωρά στη Φωτιά, αύριο, στην Τεχνόπολη.

Πώς συνοψίζεται η σημασία που έχουν οι Panx Romana για την ελληνική underground σκηνή μέσα σε μόλις λίγες ερωτήσεις; Ευτυχώς για εμάς ο Frank έχει όλες τις απαντήσεις σε μια συνέντευξη γεμάτη συναίσθημα και ανατρεπτικότητα.

● Είναι άραγε δυνατό να συνοψίσεις 41 χρόνια Panx Romana σε μία βραδιά;

Μια φορά κι ένα καιρό… αυτό είναι σαν ένα παραμύθι αληθινό. Μέσα από μια μπάντα φτιάξαμε έναν κόσμο όπως εμείς τον βλέπαμε. Εναν κόσμο δικό μας απ’ όπου εκφραζόμαστε, καρποφορεί και γίνεται πράξη η αγάπη μας. Σε μια βραδιά μια ολόκληρη ζωή με τραγούδια διαχρονικά, που μιλάνε στην καρδιά ανήσυχων ανθρώπων κάθε ηλικίας. 1-2-3-4, γκάζια και όλοι πάνω κάτω, μια αγκαλιά. Τα χρόνια που πέρασαν έπιασαν τόπο, μοσχοβολούν και ομορφαίνουν τη σκοτεινιά. Ηχούν σαν ένα εφηβικό όνειρο που αρνείται να σβήσει. Είμαστε μια ανθρώπινη αλυσίδα που αγαπάει τα όμορφα της ζωής και στα δύσκολα αγωνίζεται συλλογικά. Η αλυσίδα αυτή μας κρατά ενεργούς. Οχι μόνο η μπάντα, αλλά και τ’ αδέλφια μας που αγαπούν την μπάντα και βέβαια τα πιστεύω μας, οι λόγοι ζωής που δεν κάνουμε εκπτώσεις. Σαν ονειροποιοί οι μουσικοί γενούν όνειρα, μοιάζει να πιστεύουν στα θαύματα και σκαρώνουν στιχάκια και τραγουδούν σαν αντισώματα παντός καιρού. Θέτουν το παράδειγμα σαν να σου λένε: «Κάνε το μόνος σου, όλοι μπορούν να το κάνουν. Ολοι μπορούν να γίνουν καλλιτέχνες δημιουργώντας με βάση τη γλώσσα που δεν υποκρίνεται».

● Είστε ένα σχήμα θρύλος, όχι μόνο για τη μουσική σας διάσταση. Ωστόσο αυτό συνέβη χωρίς απαραίτητα να «κατασκευάσετε» έναν μύθο και σίγουρα χωρίς να μετατραπούν οι Panx Romana σε κάποια καρικατούρα. Πιστεύατε ότι θα μπορούσατε να φτάσετε σε τέτοιο status όταν ξεκινούσατε;

Γνωρίσαμε το πανκ όχι σαν μια στολή για να κρυφτείς από πίσω, αλλά σαν μια δική σου ταυτότητα για να βγεις μπροστά. Γι’ αυτό μας συνεπήρε αμέσως ρίχνοντάς μας στην αγκαλιά ενός παντοτινού ρυθμού που αναδύθηκε από τον δρόμο, για να διεκδικήσει ένα αληθινό αντίδοτο στην κτηνωδία της γήινης κόλασης. Δεν είναι ένας χορός ώς το τέλος μιας συναυλίας, αλλά ένας χορός ώς το τέλος της ίδιας μας της ύπαρξης. Το πάθος αυτό που διατηρούμε ακόμα ενεργό είναι που μας εμπνέει και δονεί έναν έρωτα αναρχικό για τη ζωή. Ο χρόνος σέβεται όποιους δεν σταματούν να ονειρεύονται.

● Θα κάνατε κάτι διαφορετικό εάν ξεκινούσατε τώρα την πορεία σας;

Τα ίδια εύφλεκτα συστατικά την ίδια έκρηξη θα προκαλούσαν. Δεν θα άλλαζε τίποτα. Χωρίς τη σοφία που κερδίσαμε από τα λάθη μας θα επιστρέφαμε στην ίδια αφετηρία και στην ίδια εφηβεία, προσπαθώντας και πάλι να αλλάξουμε τους όρους του παιχνιδιού της Μονόπολης με κάθε δυνατό τρόπο. Αυτό που σηματοδοτεί και επανακαθορίζει την πορεία κάποιου είναι το απροσδόκητο κακό που μπορεί να σε βρει, π.χ. μιας απώλειας ή ενός σοβαρού ατυχήματος, και στη δική μου περίπτωση σκάσανε και τα δύο. Ισως αν δεν μου είχε συμβεί ένα σοβαρό ατύχημα με μηχανή στα 18 να είχα συνεχίσει σαν αθλητής του στίβου στο άλμα εις ύψος ή αν δεν είχα χάσει τόσα αδέλφια στις ουσίες και ένα στο στρατό, η θεματική των στίχων μου να ήταν πιο ήπια και στα δύο αυτά θέματα. Αν ξεκινούσαμε και πάλι την πορεία μας, θα ήθελα να έχω περισσότερο μυαλό στο κεφάλι και δυνάμεις για να παλέψω σε πληρέστερο βαθμό για τη ζωή των αδελφών μου που χάθηκαν νωρίς.

● Yπάρχουν αρκετά τραγούδια των Panx Romana που παραμένουν επίκαιρα. Τι μας λέει αυτό τελικά για την ελληνική κοινωνία μετά από τόσες δεκαετίες;

Ότι κάποιοι δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Ίσως και να βολεύουν αυτές οι καταστάσεις για να διχάζουν εμάς τους πολλούς προκειμένου να μας κάνουν πιο εύκολα ζάφτι.

Πάντα παρούσα μία αδρανής και παρασιτική εξουσία που φουμάρει φόρα παρτίδα χαρμάνια υποκρισίας.

Η αποστολή της τέχνης είναι να σε οδηγεί σε δρόμους ελεύθερης έκφρασης και ουσιαστικής δράσης. Ασυμβίβαστη με την επικρατούσα τάση. Η τέχνη πρέπει να βράζει και είναι υγιής να πηγαίνει κόντρα σε ότι έρχεται, να αντιδρά και να μην το βάζει στα πόδια. Πάντα για το δικαίωμα στη ζωή όλων απέναντι στο πιστόλι που σηκώνεται για να επιβάλει το ‘’νόμο και την τάξη’’. Για να μην ενισχύουμε τον ατομισμό μας και χάνουμε την ανθρωπιά μας.

● Για ποια ζητήματα σημαίνει συναγερμός σήμερα;

Για κάθε δευτερόλεπτο της ζωής μας που πάει να μας πάρει ο ύπνος, ο εφησυχασμός, τα ναρκωτικά που έχει επιλέξει ο καθένας μας για να ξεχνά τον πόνο και τον φόβο στα αδιέξοδα με τα οποία συχνά έρχεται αναπόφευκτα αντιμέτωπος.

Για τα πετσωμένα ΜΜΕ, για το διαίρει, δέρνε και βασίλευε, για όλους αυτούς που έχουν κάνει επάγγελμά τους να σώσουν την Ελλάδα. Είναι ο συναγερμός για έναν κόσμο ελεύθερο, γεμάτο κάθε είδους τέχνες, μουσικές και ελευθεριακές δράσεις.

Είναι ο συναγερμός που βλέπει τον κόσμο με αμοιβαιότητα και ειλικρίνεια, πολεμώντας στερεότυπα που χτίστηκαν επί αιώνες και κρύβουν το εγώ μας. Για τη βία που διέπει τις σχέσεις μας. Είναι ο συναγερμός που κάνει φασαρία για να μην κοιμηθούν τα μάτια μας, ούτε τα βλέφαρά μας να γείρουν, πάντα σε εγρήγορση για να μην ενσωματώνει ο καταπιεσμένος τους μηχανισμούς της καταπίεσής του. Σημαίνουμε συναγερμό σαν κραυγή που ακούγεται από τα κέντρα αποτοξίνωσης «είμαι ο Δημήτρης και είμαι καλά», αν και εγώ συνήθως φωνάζω πως «είμαι ο Frank και είμαι από παντού».

Ενάντια σε αντιλήψεις που διακρίνουν τα φύλα, που διακρίνουν τις φυλές, την τοξική αρρενωπότητα, τις εκμεταλλευτικές σχέσεις ενός λαού που εύκολα απογειώνεται, αλλά ανώμαλα προσγειώνεται μόνο όταν τον δολοφονούν. Για αυτή την πολύτιμη λέξη, την «πρόληψη», που δεν γνωρίσαμε ποτέ, πάντα θυσία στον βωμό μιας χώρας που παριστάνει την «αναπτυγμένη», την «ευρωπαϊκή», την «πολιτισμένη», αλλά ουσιαστικά αποτελεί τη σύνοψη της νεοελληνικής τραγωδίας που είναι η «χώρα- χάος». Γι’ αυτή τη χώρα που η ζωή των απλών πολιτών είναι αναλώσιμη και αδιάφορη από τους κυβερνώντες, γι’ αυτό έμπρακτα διαλύουν τη δημόσια υγεία και απαξιώνουν την παιδεία. Για τη σιγή που καλύπτει την καταστροφή των δασών μας, για τις ψυχές που χάνονται στη θάλασσα, για περιστατικά σαν αυτό των Τεμπών, για την απόγνωση και την έλλειψη οράματος των παιδιών μας. Για τον Μιχάλη Κατσουρή και τον Αλκη Καμπανό, για να ΜΗ βάλουμε ποτέ ξανά την ομάδα πιο ψηλά από την ίδια τη ζωή. Στη δική μας κερκίδα χωράνε κασκόλ σε όλα τα χρώματα, τα φύλα, τις φυλές και τις γλώσσες. Σημαίνουμε συναγερμό για ένα κόσμο όπως τον ονειρευόμασταν από την εποχή της εφηβείας.

● Επειτα από σαράντα χρόνια ποια είναι η σχέση σας με το punk; Και ποια πιστεύετε ότι είναι πλέον η σχέση του punk κινήματος με τη σύγχρονη εποχή και κοινωνία;

Είναι η «αλητεία» που διατηρεί ζωντανή και ενεργή την κοινότητά μας. Ο αντίλογος σε μια κανονικότητα που πάντα νοσούσε και όσο οι δυνάμεις καταστολής αποτελούν το γιατρικό το punk θα ανθεί κάπου. Είναι το μανιφέστο της καρδιάς μας που τραγουδά και δεν σωπαίνει, που γίνεται απειλή σ’ έναν κόσμο άδικο, αντιδρά και αντιστέκεται. Μάχεται και για τα δικαιώματα όλων των ομάδων που περιθωριοποιούνται και ξυπνά μέσα μας το μαντρωμένο θεριό της ζωής, που διψάει για ζωή και πρέπει να το ξεδιψάσουμε… Εχει συνδεθεί με τις πρώτες μας αγάπες που συνεχίζουν να μας εμπνέουν στα λεύτερα μονοπάτια της ενότητας και της αλληλεγγύης του ενός προς τον άλλο δίχως να γνωρίζουν φόβο. Για αυτό το μανιφέστο της καρδιάς μας τραγουδάμε στις 15 του Σεπτέμβρη στην Τεχνόπολη της Αθήνας, διαταράσσοντας μια χώρα που τη θέλουν σκοτεινή. Παρέα έχουμε την Εύα Κολόμβου (ΑΝ Club, Coyotte’s Arrow), που οργάνωσε και αυτή τη μεγάλη γιορτή, τα Μωρά στη Φωτιά και μια νέα ελπιδοφόρα μπάντα, τους ΤΣΙΜΕΝΤΟ.

● Βγήκατε μαζί με πολλά άλλα σχήματα σε μια περίεργη περίοδο πολιτικά και κοινωνικά για τη χώρα, αλλά με δράσεις και ενέργειες «από τα κάτω». Άλλες μπάντες συνέχισαν, ορισμένες επαναδραστηριοποιήθηκαν, άλλες απλά χάθηκαν στην πορεία των ετών. Υπάρχει τελικά πάντα σε μια κοινωνία αυτή η underground, DIY φλόγα και απλά μεταλλάσσεται και προσαρμόζεται ή ήταν ξεχωριστές οι συνθήκες που οδήγησαν στην δημιουργία του δικού σας σχήματος και του τότε κινήματος;

Όταν προέρχεσαι από μια οικογένεια που έχει διωχθεί για την διαφορετικότητά της από ένα φασιστικό καθεστώς όπως αυτό της χούντας, όταν αδέλφια, οι θείοι μου, πολέμησαν «σαν ορκισμένοι εχθροί» στον εμφύλιο, αντίπαλοι, και ίσως τα δικά τους πυρά να σκότωσαν τον αδελφό τους, όταν σε περίοδο ειρήνης χάνεται ο 19χρονος αδελφός σου στο στρατό, όταν στην Ελληνική δημοκρατία η στρατιωτική δικαιοσύνη δεν σου επιτρέπει να διεκδικήσεις το δίκιο σου για τον δικό σου άνθρωπο που χάθηκε εν καιρώ ειρήνης, όταν οι δικές μας μάνες έχουν πάντα μάτια δακρυσμένα, τότε αναπόφευκτα διαμορφώνεται μέσα σου ένα διαφορετικό παιδί που δεν κάνει χρήση της μουσικής σαν μέσο προσωπικής έκφρασης εξαρτημένο απλά από ένα ρεύμα εισαγωγής αλλά που σφυρηλατεί μια ελπιδοφόρα συνείδηση με ρηξικέλευθες τάσεις και ανατροπές.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η γενιά με τις μπάντες της ‘’Διατάραξης Κοινής Ησυχίας’’ αποτελούνταν ως επί το πλείστον από ιδιαίτερα παιδιά, διαφορετικά, όχι γιατί ήταν πιο έξυπνα ή πιο ταλαντούχα. Δεν προέρχονταν από μια λαμπερή λουστραρισμένη γυάλα, ούτε ποζάρανε σαν κάτι που δεν είναι.

Γι’ αυτό αυτή η γενιά συνεχίζει να εμπνέει θετικά ακόμα και μετά από 40 και πλέον χρόνια άσχετα αν οι περισσότερες μπάντες αυτής της γενιάς δεν είναι ενεργές.

Υπάρχουν μουσικά μονοπάτια που ο αντίλαλος ηχεί για πάντα. ‘’Μα τώρα ξέρω πως δεν θα πολεμήσω άλλο πια. Τα παιδιά στην άλλη όχθη είναι σαν κι εμένα μοναχά’’

● Και η μουσική της διεκδίκησης; Πώς και μέσα από ποια ιδιώματα εκφράζεται πλέον στη σύγχρονη εποχή;

Η μουσική της διεκδίκησης πρέπει απευθύνεται στον υπαρκτό κόσμο, να ηχεί ενοχλητικά, εμμονικά ξεροκέφαλα, αυθόρμητα σαν τα συνθήματα που διαχρονικά ανώνυμα λαρύγγια ξεστομίζουν σε κάθε ευκαιρία. Το πάθος για την λευτεριά είναι αυτό που μας λυτρώνει από τα κελιά που έχει κόψει στα μέτρα μας το σύστημα.

Η αγάπη και η αλληλεγγύη είναι τα όπλα μας που αντανακλούν στη στάση ζωής μας, στην μουσική μας και τις εικόνες που δημιουργούμε. Ζούμε αληθινά και χρησιμοποιούμε λησμονημένες λέξεις σαν την ‘’εμπιστοσύνη’’ βουτώντας από την σκηνή στο κενό δίχως να σιγουρευτείς πως υπάρχουν χέρια εκεί που θα σε πιάσουν. Και που όμως, σαν από θαύμα, πάντα υπάρχουν.

● Τελικά ένας καλλιτέχνης που γράφει, μιλάει και συμμετέχει σε πολιτικά, κοινωνικά, ακτιβιστικά δρώμενα κρίνεται για την εκτός σκηνής ζωή και στάση του;  Οι Panx Romana τι κάνουν εκτός σκηνής;

Δεν αλλάζουν πεζοδρόμιο προκειμένου να αποφύγουν κάποιον ή κάτι που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Στο μέτρο του δυνατού δρουν σαν απλοί καθημερινοί ενεργοί πολίτες. Στη παραβολή του καλού Σαμαρείτη για παράδειγμα, σχετικά με τον άνθρωπο που είχε δαρθεί και αφεθεί μισοπεθαμένος από ληστές, σίγουρα δεν θα ήμασταν ούτε ο ιερέας, ούτε ο Λευίτης  που άλλαξαν πεζοδρόμιο για να μην βοηθήσουν. Μάλλον μας ταιριάζει καλύτερα ο Σαμαρείτης, ένας αλλοεθνής, που βοηθά τον ντόπιο τραυματισμένο άνθρωπο. Έτσι μάθαμε στην πράξη πόσα βατ είναι η ισχύς εν τη ενώσει, και η αυτοοργάνωση.

Οι Panx παραμένουν όχι μόνο ενεργοί αλλά και ό κάθε ένας τους έχει δημιουργήσει μια ακόμα προσωπική μπάντα προκειμένου να κάνει και αυτά που δεν μπορεί με τους Panx.

Εγώ, ο Frank, έχω φτιάξει τους Frank Panx & οι Σαλταδόροι που μετά από μια περιοδεία 20 συναυλιών από τις αρχές του 2023 τώρα ηχογραφούμε τον πρώτο μας δίσκο με τίτλο ‘’Μουσικές από Μπαρούτι’’ οπότε καταλαβαίνετε και τα μουσικά συστατικά του υλικού που έχουμε ετοιμάσει.

Ο Woody Panx έχει κάνει μια σούπερ γκαζομένη punk’n’roll μπάντα με το όνομα Gramm Eleven και o Julio Panx τους Rwongstep που ηχούν σαν αυθεντικό ska reggae.

Ο Δημήτρης Δημητράκας, ο ντράμερ των Panx, είναι ο πρώτος διδάξας από τα μέλη της μπάντας. Πάντα έπαιζε με πολλά συγκροτήματα, ενώ έχει κάνει και πολλές προσωπικές δουλειές στις οποίες τραγουδάει και παίζει κιθάρα.

● Υπάρχει τελικά κάποιο τρίπτυχο στο οποίο συνοψίζεται η μουσική, η πορεία και το μήνυμα των Panx Romana;

Μπορείς να χτίζεις από τα συντρίμμια της ζωής σου, μπορείς να κάνεις σκαλοπάτι κάθε μπάζο που σκοντάφτεις.

Ενα stage diving είναι όλα. Είναι σαν να βουτάς ψηλά από τη σκηνή δίχως να σε νοιάζει αν υπάρχει αρκετός κόσμος για να σε πιάσει. Βουτάς στο πουθενά, τυφλωμένος από τα φώτα της σκηνής με τη σιγουριά ότι αλληλέγγυα χέρια θα απλωθούν να σε πιάσουν πριν τσακιστείς στο χώμα. Μια «βουτιά στα τυφλά σε μια αγκαλιά αγάπης». Σε αυτόν τον κόσμο ό,τι δίνεις παίρνεις από ανθρώπους που μεγαλώσαμε και μας μεγαλώσανε σε μια σχέση ζωής, μουσικής έμπνευσης και υγιούς τρέλας. Κοιτάμε ψηλά και μοιραζόμαστε την αγάπη, τον πιο ισχυρό δεσμό ενότητας, κάνοντας το ελάχιστο που μας αναλογεί ο ένας για τον άλλο. Ο άλλος είμαι εγώ, ο άλλος είσαι εσύ, οι άλλοι είμαστε εμείς. Ο καθένας μας αποτελεί έναν κρίκο στην αλυσίδα μας.

Για να μην οπλίζει η ρατσιστική προπαγάνδα το χέρι του φασισμού, για να μη συνηθίσουμε την όψη του κτήνους, για να μη γίνει η καταστροφή κανονικότητα. Αν όχι για εμάς, αδέλφια, για τα παιδιά μας. Μας θέλουν βολικά ακίνητους, μα δεν μας ταιριάζει η ακινησία μιας μάζας καταναλωτών που έχει γράψει στα παλιά της τα παπούτσια τα πάντα και το μόνο που θέλει είναι να διασκεδάσει. Δεν κάνουμε απλώς θόρυβο σαν τενεκέδες, αλλά βρίσκουμε τους στίχους κι αν δεν υπάρχουν τους φτιάχνουμε και τους κάνουμε ντουντούκα κοινωνικής αντίστασης για τον άνθρωπο, για τους φίλους μας τα ζώα, για τη φύση, για την ίδια τη ζωή.

▬▬▬▬▬▬▬▬

ℹ️ Αύριο Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων. Στέλιος Σαλβαδόρ & Μωρά στη Φωτιά + Panx Romana. Special guests: ΤΣΙΜΕΝΤΟ. Οι πόρτες ανοίγουν στις 19.30. Εναρξη: 20.15