Το δυστύχημα «Εντεκα» που συγκλόνισε την Αργεντινή

Συμπτωματικά, όπως εδώ, έτσι κι εκεί η «Τραγωδία του 11», όπως έχει καθιερωθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο, έγινε την πρώτη εργάσιμη μέρα μετά το τριήμερο του καρναβαλιού. Παρόμοιος και ο αριθμός των νεκρών, 52 εκεί, ανάμεσά τους κι ένα αγέννητο μωρό, ενώ οι τραυματίες έφτασαν τους 789. Το δυστύχημα συνέβη στις 8.33 το πρωί, όταν ένας συρμός του προαστιακού δεν μπόρεσε να φρενάρει και προσέκρουσε με δύναμη στις προστατευτικές μπάρες της πλατφόρμας 2 του τερματικού σταθμού 11. Τα τρία πρώτα βαγόνια συνθλίφτηκαν.

Ηταν το τρίτο σοβαρότερο σιδηροδρομικό δυστύχημα ύστερα από εκείνο στο Μπεναβίδες, στην περιφέρεια του Μπουένος Αϊρες το 1970 με 236 νεκρούς και στο Σα Περέιρα το 1978 με 55 νεκρούς. Στην ίδια μάλιστα γραμμή με το «Ονσε», το 11, είχε προηγηθεί ένα άλλο σιδηροδρομικό δυστύχημα τον Σεπτέμβριο του 2011 με 11 νεκρούς.

Το «11» όμως συγκλόνισε όσο κανένα άλλο τη χώρα γιατί συνέβη στην καρδιά της πρωτεύουσας που η μητροπολιτική της περιφέρεια έχει σχεδόν 14 εκατομμύρια κατοίκους. Πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνται καθημερινά με τον αστικό και προαστιακό σιδηρόδρομο και όλοι ένιωσαν ότι θα μπορούσαν να βρίσκονται στη θέση των θυμάτων ή των συγγενών τους.

Στην έρευνα που ακολούθησε, το ερώτημα ήταν αν το σφάλμα ήταν του μηχανοδηγού, όπως έγινε μια συντονισμένη προσπάθεια για να πειστεί γι' αυτό η κοινή γνώμη, ή αν τα φρένα ήταν ελαττωματικά λόγω κακής συντήρησης. Αλλά, παρά τις προσπάθειες να πέσουν οι ευθύνες στο «ανθρώπινο σφάλμα», η αλήθεια δεν μπόρεσε να κρυφτεί. Τα φρένα δεν λειτουργούσαν σωστά. Για χρόνια, και εκεί, οι εργαζόμενοι και οι συνδικαλιστές του χώρου μιλούσαν για την κακή κατάσταση των σιδηροδρόμων λόγω συστηματικής απαξίωσης. Και εκεί, ήταν ζήτημα χρόνου να συμβεί το προαναγγελθέν έγκλημα.

Η διαφορά με την Ελλάδα είναι ότι όταν συνέβη το «Ονσε», οι κεντροαριστεροί περονιστές κυβερνούσαν από το 2003, οπότε ήταν δύσκολο να επιρρίψουν την ευθύνη στους «προηγούμενους» για την κατάσταση του δικτύου. Βέβαια, και σε εκείνη την περίπτωση, η τότε πρόεδρος της χώρας Κριστίνα Φερνάντες επέμενε ότι «το κράτος δεν φέρει την ευθύνη για το δυστύχημα». Ηταν και ο επίμονος αγώνας των συγγενών των θυμάτων, σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι ξέρουν να διεκδικούν το δίκιο τους ακόμα κι όταν συναντούν απέναντί τους βουνά. Αρκεί να θυμηθούμε τις γιαγιάδες της Πλατείας του Μάη που δεν σταμάτησαν ποτέ να ψάχνουν για τα δολοφονημένα παιδιά τους και τα εγγόνια τους που είχε απαγάγει η χούντα.

Μια από τις μορφές που ξεχώρισαν στον αγώνα των συγγενών ήταν η Μαρία Λουχάν Ρέι, μητέρα του 20χρονου Λούκας Μενγκίνι Ρέι, ο οποίος αγνοούνταν για τρεις ολόκληρες μέρες καθώς το σώμα του είχε σφηνωθεί ανάμεσα στο δεύτερο και το τρίτο βαγόνι. Η γυναίκα αυτή εκλέχθηκε βουλευτής το 2019 με το κεντροδεξιό κόμμα Juntos por el cambio (Μαζί για την αλλαγή) με μοναδικό σκοπό να ασχοληθεί με τους νόμους που αφορούν την ασφάλεια των μεταφορών. Και πραγματικά υπήρξαν νόμοι και αποφάσεις που βελτίωσαν το δίκτυο.

Ο αγώνας των συγγενών, κάποιοι λίγοι πραγματογνώμονες που πήγαν κόντρα στη γραμμή περί ανθρώπινου σφάλματος και κάποιοι δικαστές που τιμούσαν το αξίωμά τους κατάφεραν ώστε να οδηγηθούν ενώπιον της Δικαιοσύνης όχι μόνο ο μηχανοδηγός, αλλά πολύ υψηλά ιστάμενα πρόσωπα.

Συνολικά 21 άτομα καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές για το «Ονσε» στη δίκη που ξεκίνησε το 2015 και τελεσιδίκησε το 2022. Ανάμεσά τους, ο πρώην πρόεδρος και πολλά διευθυντικά και κατώτερα στελέχη της ΤΒΑ, της διαχειρίστριας ιδιωτικής εταιρείας, καθώς και δύο υπουργοί Μεταφορών της κυβέρνησης Κίρτσνερ: ο Χουάν Πάμπλο Σιάβι που ήταν εν ενεργεία την εποχή του δυστυχήματος και ο προκάτοχός του Ρικάρδο Χάιμε.

Ο αγώνας και ο επίλογος που έδωσε η Αργεντινή στην τραγωδία του «Oνσε» είναι ίσως η πιο αρμόζουσα απάντηση σε όλους όσοι μιλούν ξεδιάντροπα για «θυσίες» που θα μας οδηγήσουν σε ένα καλύτερο μέλλον.