Δύο μεγάλες διαφορές της κρίσης του 2008 σε σχέση με την κρίση του 2020 είναι οι βασικές αιτίες της κρίσης στις εφοδιαστικές αλυσίδες που διεκτραγωδούν φρικιώντας κυβερνητικοί υπεύθυνοι, εκπρόσωποι διεθνών θεσμών και επιχειρήσεις-αποδέκτες πάσης φύσεως προϊόντων.
Η πρώτη είναι ότι η κρίση του 2020 ήταν «εξωγενής»: δεν οφειλόταν σε βίαιη εκδήλωση οικονομικών αντιφάσεων αλλά σε κρατική επιβολή υποχρεωτικής αργίας σε αξιόλογο τμήμα της παραγωγής (κυρίως υπηρεσιών) αλλά και σε «ακαριαία» υποχώρηση της κατανάλωσης / ζήτησης εξαιτίας των λοκντάουν. Ο αιφνίδιος, συγκεντρωτικός και μη βαθμιαίος χαρακτήρας της ύφεσης που προκλήθηκε επαναλήφθηκε και στη φάση της εξόδου από τα λοκντάουν: η ανάκαμψη της ζήτησης ήταν «ακαριαία» και σε πολύ υψηλό επίπεδο, με αποτέλεσμα τα διεθνή δίκτυα κάλυψης της ζήτησης να «φρακάρουν» σε όλα τα επίπεδα.
Οι νεοφιλελεύθεροι θέλουν να πιστεύουν ότι επαληθεύεται η θεωρία τους πως όλα τα οικονομικά προβλήματα συγκεντρώνονται στο ζήτημα της προσφοράς, αλλά δεν πρέπει να ξεχνούν δύο σημαντικές πλευρές της κρίσης του 2020:
α. Η προσφορά το 2020 υποχώρησε σημαντικά όχι εξαιτίας προβλημάτων κερδοφορίας ή «ανεπάρκειας» των πολυθρύλητων και ατελεύτητων «μεταρρυθμίσεων», αλλά εξαιτίας «υποχρεωτικής αργίας» σε σημαντικό τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας. Τα κέρδη φυσικά μειώθηκαν σημαντικά, αλλά η δυνατότητα κερδοφορίας συντηρήθηκε σχεδόν στο ακέραιο, χάρη στα μέτρα κρατικής στήριξης των επιχειρήσεων.
β. Η ζήτηση υποχώρησε επίσης για τον αντίστοιχο λόγο: επειδή τα λοκντάουν απαγόρευσαν την πρόσβαση των καταναλωτών σε μια μεγάλη γκάμα προϊόντων και υπηρεσιών. Η κατανάλωση αυτή αναβλήθηκε αλλά δεν ματαιώθηκε. Και δεν ματαιώθηκε διότι, σε αντίθεση με την κρίση του 2008, οι κυβερνήσεις υλοποίησαν δημοσιονομικά μέτρα στήριξης και προς την κατεύθυνση της εργασίας (αν και ανισοβαρή σε σχέση με τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων).
Επειδή λοιπόν η κρίση δεν ξέσπασε ούτε εξαιτίας δομικού προβλήματος στην προσφορά (δηλαδή στην κερδοφορία) ούτε εξαιτίας δομικού προβλήματος στη ζήτηση (δηλαδή στη διαδικασία πραγματοποίησης της αξίας), όταν ήρθησαν τα λοκντάουν, ήρθε η ώρα η απότομα αυξημένη ζήτηση να πάρει την εκδίκησή της, προκαλώντας κατάρρευση των διεθνών μηχανισμών προσφοράς.
Μόνο αυτός ο λόγος όμως είναι ανίκανος να εξηγήσει γιατί το πρόβλημα της προσφοράς («φρακάρισμα» των εφοδιαστικών αλυσίδων) παραμένει τόσο οξύ οκτώ μήνες ύστερα από την άρση των λοκντάουν την άνοιξη του 2020. Για να εξηγήσουμε τον παρατεταμένο χαρακτήρα της κρίσης στην προσφορά, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας έναν δεύτερο σημαντικό παράγοντα, που συνιστά επίσης σημαντική διαφορά σε σχέση με την κρίση του 2008: την προϊούσα κρίση της «παγκοσμιοποίησης».
Οι εφοδιαστικές αλυσίδες είναι τα νόμιμα τέκνα της ένωσης της «ελεύθερης αγοράς» με το «ελεύθερο εμπόριο». Και πλέον οι «γονείς» είναι αμφότεροι σε πολύ κακή υγεία – αν όχι κλινικά νεκροί. Η αγορά δεν είναι «ελεύθερη» -αν ήταν ποτέ- διότι τα γιγαντιαία κρατικά δημοσιονομικά προγράμματα και ακόμη περισσότερο τα προγράμματα «ποσοτικής χαλάρωσης» και μηδενικών επιτοκίων διέλυσαν τον μύθο της˙ και το διεθνές εμπόριο δεν είναι «ελεύθερο» -αν ήταν ποτέ- διότι οι «εθνικές προτεραιότητες» έχουν μεταφερθεί προ πολλού από τη σφαίρα της γεωπολιτικής στη σφαίρα της οικονομίας και ειδικότερα του διεθνούς εμπορίου. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε πλέον να προτεραιοποιούνται οι επενδύσεις στην «αυτονομία» και την «ανθεκτικότητα» όσον αφορά τα αποθέματα και τις προμήθειες στρατηγικού χαρακτήρα (τουλάχιστον).
Στο σημείο 9 του Κανονισμού του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) σημειώνεται με τη μορφή κατευθυντήριας γραμμής: «Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού θα πρέπει να βοηθήσουν να καταστεί η Ενωση πιο ανθεκτική και λιγότερο εξαρτημένη, μέσω της διαφοροποίησης των βασικών αλυσίδων εφοδιασμού και, συνακόλουθα, της ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της Ενωσης παράλληλα με μια ανοικτή οικονομία».
Ωστόσο, τη «στρατηγική αυτονομία» πολλοί εζήλωσαν: η Κίνα χτίζει την πρωτοβουλία ΒRΙ, οι ΗΠΑ τις δικές τους εκλεκτικές συμμαχίες κ.λπ. Λιμάνια που υπάγονται στα σχέδια του ενός αλλά όχι του άλλου, υποδομές logistics που εξυπηρετούν τον έναν αλλά όχι τον άλλον, χερσαίοι και θαλάσσιοι δρόμοι μεταφοράς που διευκολύνουν τον έναν αλλά όχι τον άλλον, μονοπώλια και ολιγοπώλια στην παραγωγή ανταλλακτικών και οξύς ανταγωνισμός για τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών – όλα τίθενται υπό αναδιαμόρφωση σε κλίμα ανταγωνισμού.
Σε αυτές τις συνθήκες, το μόνο βέβαιο είναι ότι οι εφοδιαστικές αλυσίδες δεν θα ανασυσταθούν σύντομα˙ και όταν ανασυσταθούν, δεν θα είναι ενιαίες – η περίοδος της αθωότητας και του «ελεύθερου εμπορίου» έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί…
Oπως ακριβώς το λέει η EPRS/Υπηρεσία Ερευνών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: «Η ανθεκτικότητα είναι μια χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία». Και εξόχως ανταγωνιστική, πρέπει να προσθέσουμε…
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας