Και τι δεν έκανε η κοπέλα…

Αν ζούσε, θα είχε συμπληρώσει τα 60 της χρόνια. Γεννημένη στις 14 Ιουλίου του 1961, έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή πριν από 10 χρόνια (28 Δεκεμβρίου), χτυπημένη από επιθετικό καρκίνο, στερώντας από τον τόπο μια προικισμένη, υψηλής ποιότητας κι ευαισθησίας καλλιτεχνική δημιουργό και από όσους τη γνώριζαν έναν γεμάτο ζωή άνθρωπο.

Περί τα μέσα Δεκεμβρίου 2011 τηλεφώνησα στο σπίτι της Λουκίας Ρικάκη. Απάντησε η μητέρα της: «Δεν μπορεί να σας μιλήσει, δεν το επιτρέπουν οι γιατροί». Περί τον ένα μήνα νωρίτερα ήταν η ίδια που καθησύχαζε: «Το παλεύω, πού θα μου πάει…». Και με αυτοπεποίθηση: «Δεν πρόκειται να το αφήσω να με πάρει… Θα σου πω εγώ πότε να έρθεις να με δεις – παραμένω κουκλάρα…».

Την είδα τελικά και την αποχαιρέτησα, μαζί με τους όποιους δικούς της, φορώντας τα γυαλιά, που ποτέ δεν αποχωριζόταν, στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους στα Ιλίσια – δυο μέρες μετά τον θάνατό της. Ορθια δίπλα της, ψύχραιμη και σιωπηλή, η μητέρα της.

Χωρίς «Υγεία»

Ηταν την άνοιξη του ίδιου χρόνου, όταν ανακοίνωνε ότι αναβάλλει τη συνέντευξη Τύπου που είχε προγραμματίσει σχετικά με το Τρίτο Φεστιβάλ Υγείας, που θα γινόταν στην Κω, «εξαιτίας μιας ξαφνικής κρίσης υγείας που απαιτούσε μακροχρόνια θεραπεία». Και: «Η ενασχόλησή μου με το Φεστιβάλ Υγείας μού έδωσε μοναδική δύναμη να αντιμετωπίσω αυτή την προσωπική μου περιπέτεια μέσα από τις περιπέτειες των άλλων και το πώς στάθηκαν απέναντι σε σημαντικές δοκιμασίες της υγείας. Ομολογώ ότι δεν περίμενα να μου συμβεί κάτι τέτοιο. Αυτή είναι η αλαζονεία του υγιούς. Ανανεώνω το ραντεβού του Τρίτου Φεστιβάλ Υγείας για την άνοιξη του 2012». Ενα ραντεβού που δεν πραγματοποιήθηκε…

Με γερή θεωρητική αρματωσιά σε Ελλάδα και Αγγλία: Ιστορία Τέχνης, κινηματογράφου, γραφιστική, φωτογραφία, ξένες γλώσσες – και τι δεν έκανε η κοπέλα στα κάπου 30 χρόνια της πολιτιστικής της δραστηριότητας: ταινίες μεγάλου μήκους (έξι τον αριθμό), με πιο γνωστή το «Κουαρτέτο για 4 κινήσεις», ντοκιμαντέρ, ταινίες μικρού μήκους, θεατρικά έργα –δικά της και σε διασκευές– με δική της σκηνοθεσία, παραγωγές τηλεοπτικών σειρών, σενάρια, βιβλία, μεταφράσεις. Και ακόμα: εκδότρια εντύπων, στέλεχος σε πολιτιστικούς φορείς –εδώ και στο εξωτερικό–, δημιουργός των Φεστιβάλ Υγείας στην Κω και ECOFILMS στη Ρόδο, Νύχτες Κωμωδίας (Stand up Comedy), διδασκαλία σε θεατρικές σχολές…

Ενα μεγάλο μέρος των ταινιών της –βραβευμένες εδώ και στο εξωτερικό– καλύπτουν θέματα υγείας, οικολογίας, παιδείας, συνύπαρξης παιδιών από διαφορετικές χώρες. Μνημονεύω ενδεικτικά από τις τελευταίες τα ντοκιμαντέρ «Σχέδιο Σωτηρία», αφιερωμένο στο γνωστό νοσηλευτικό ίδρυμα, και «Φυλές της Αθήνας», η οποία με τίτλο «Αλβανία» ψηφιοποιήθηκε και εντάχθηκε στην ιστοσελίδα της ΕΡΤ.

Μολονότι φίλος, δεν έλαχε να της πάρω κάποια συνέντευξη – δεν έλειπε ωστόσο η προβολή του έργου της από τα έντυπά μας. Οπότε θα κλείσω με λόγια της που βρήκα στο Διαδίκτυο:

«Βαριέμαι εύκολα»

● «Ηταν η περιέργεια για τη ζωή και τις διάφορες εκδοχές της που μ’ έκανε να καταπιαστώ με τόσα είδη. Και η επιθυμία να γνωρίσω τον άνθρωπο και να ανακαλύπτω κάθε μέρα τα όριά μου. Δεν αντέχω να μη δοκιμάζω καινούργια πράγματα. Βαριέμαι εύκολα».

● «Νομίζω ότι η κρίση που διέρχεται σήμερα η Ελλάδα δεν είναι υλική, αλλά κρίση συνείδησης. Και οφείλεται καθαρά σε λάθος δρόμο που ακολούθησε η παιδεία στη χώρα μας. Ετσι η ρήση “Οποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά” του Ρήγα Φεραίου εφαρμόστηκε από τους “πνευματικούς μας ταγούς” στην πλήρη διαστροφή της. Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα λειτουργεί ως στρατόπεδο μαζικής εξόντωσης των εφηβικών ονείρων».

● «Στην Ελλάδα θεωρούμε τον πολιτισμό ως πάρεργο, ενώ θα έπρεπε να είναι η βαριά μας βιομηχανία (όπως είχε πει και η Μελίνα), μαζί με τον τουρισμό. Ευτυχώς, υπάρχουν μονάδες, άνθρωποι που κινούνται ανεξάρτητα και μεγαλουργούν μακράν και πέραν της κεντρικής κρατικής πολιτικής στον πολιτισμό, η οποία δυστυχώς στερείται φαντασίας».

Στο πλαίσιο

Διαβάζω στα διάφορα Δίκτυα αυτά που διέπραξε η Λουκία Ρικάκη –ένα μέρος από τα οποία μεταφέρω παραπλεύρως– και εντυπωσιάζομαι με το εύρος τους. Και είναι κρίμα που το νήμα της ζωής της κόπηκε τόσο πρόωρα. Κι ευτυχώς που η Δημόσια Τηλεόραση περιλαμβάνει στην ιστοσελίδα της και κάτι δικό της. Είναι, θα πρόσθετα, ευκαιρία, με τη συμπλήρωση τις ημέρες αυτές των 10 χρόνων από την εκδημία της, να περιληφθούν στο πρόγραμμά της και κάποια από τα διαχρονικής επικαιρότητας ντοκιμαντέρ της.

Στις πολλαπλές δραστηριότητες της Ρικάκη, και οι παραστάσεις Stand up Comedy, που δίνουν την ευκαιρία σε νέους καλλιτέχνες να δοκιμαστούν στην κοινωνική και πολιτική παρλάτα προσφέροντας, στον βαθμό που συμβάλλει η παρουσία και ο λόγος τους, το γέλιο που λείπει όλο και περισσότερο στους δύσβατους καιρούς μας.

Δεν είναι, δυστυχώς, η Ρικάκη η μόνη ταλαντούχα δημιουργός που δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει αυτά που θα ήθελε. Προηγήθηκαν η Τώνια Μαρκετάκη, που «έφυγε» το 1994, στα 52 της χρόνια, μια προικισμένη κινηματογραφίστρια και κριτικός. Και την ίδια χρονιά (1994) η Φρίντα Λιάππα, στα 46 της – της ίδιας γενιάς και «σχολής». Γυναικοκτόνος και ο χρόνος…

Να δουλεύεις και να συνυπάρχεις με κάποιον χρόνια – και μάλιστα σε σατιρική ευρείας αποδοχής εκπομπή. Και ξαφνικά ν’ αποκαλύπτεται μια απεχθής πτυχή του βίου του, που θα μπορούσε να είναι ένα από τα θέματα της εκπομπής που συμμετείχε. (Η συμπάθειά μας ωστόσο, και πάλι, στο θύμα που συμβαίνει –επίσης– να είναι γυναίκα).

ΚΑΙ… Εκαψαν και βιβλία… Τι άλλο πια να κάνουν οι άνθρωποι για να καταδείξουν ποιοι είναι;