Η μοναδικότητα του Μποστ

«Ο κύριος Χρύσανθος είναι ένας βλοσυρός και απελπιστικά σοβαρός βιβλιοφάγος. Σαν τον κύριο Μπάστερ Κίτον (που λατρεύει), χωρίς να γελά ο ίδιος. Αντιμετωπίζει τη ζωή με φρικτή λογική, Ξέρει καλά πως όσο πιο λογικά είναι τα πράγματα τόσο πιο παράλογα φαίνονται όταν τα συνδυάσεις. Ο κύριος Χρύσανθος τα συνδυάζει σαν αλχημιστής, για να βγάλει πιο λογικά πράγματα –μπρος στα έκπληκτα μάτια μας– τα πιο απροσδόκητα αποτελέσματα».

Ηταν το 1987 όταν πήρα (ως δημοσιογράφος αλλά και θαυμαστής) συνέντευξη από τον Μποστ (Μέντης ή Χρύσανθος Μποσταντζόγλου το πραγματικό του) για την «Ελευθεροτυπία» (6 Μαρτίου 1987), με την ευκαιρία μιας έκθεσης ζωγραφικής με έργα του, για τα σαράντα χρόνια της καλλιτεχνικής προσφοράς του στο κέντρο Ωρα τού –και ζωγράφου– Ασαντούρ Μπαχαριάν. Μια έκθεση όπου τα έργα του έγιναν ανάρπαστα. Και ήταν προς το τέλος της συνέντευξης, οπότε του ζήτησα να διαγράψει με λίγες γραμμές ένα αυτοπορτρέτο του. «Αφού σου άρεσε, όπως μου είπες πριν, το κείμενο του γιου μου, πάρε κάτι από το πορτρέτο που μου έκανε εκείνος», απάντησε. Ηταν ο Κώστας (ένας από τους δυο γιους του), που συνόδευε μ’ ένα κείμενό του την έκθεση. Από εκεί το απόσπασμα με το οποίο αρχίζω το παρόν κείμενο, για τα 25 χρόνια από τότε που ο Μποστ έφυγε από τη ζωή – 13 Δεκεμβρίου 1995, στα 78 του. Υπάρχει όμως και μια χιουμοριστική (τι άλλο;) αυτοβιογραφία του:

Ως Ντα Βίντσι!

«Ο,τι ήταν ο Λεονάρντο ντα Βίντσι για την εποχή του, το ίδιο πάνω-κάτω είναι και ο Μποστ για τη σημερινή εποχή! Ο Μέντης Μποσταντζόγλου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ο ιστορικός κλάδος των Μποσταντζόγλου πρωτοπαρουσιάζεται στα βάθη της Μέσης Ανατολής. Πρόγονός του υπήρξε ο περίφημος Θεόδωρος Ιωάννου Μποσταντζόγλου, τον οποίο ουδείς εγνώριζε ενόσω έζη και ο οποίος όταν επέθανε, τότε ήταν που δεν έγινε λόγος γι’ αυτόν»!…

Μπορεί για τον πρόγονό του να μην έγινε ποτέ λόγος, ο ίδιος όμως ο Μποστ κατέστη πασίγνωστος και δημοφιλέστατος και παραμένει επίκαιρος, με τους διαχρονικούς ήρωες του – η ρακένδυτη Μαμά Ελλάς και τα ανάλογης εμφάνισης τέκνα της Πειναλέων και Ανεργίτσα. Ευθυμογράφος, γελοιογράφος, ζωγράφος (συμπεριλαμβανομένων και μερικών χρηστικών αντικειμένων – όλα με τη χαρακτηριστική τους διακόσμηση), εικονογράφος εντύπων, θεατρικός συγγραφέας, επιθεωρησιογράφος, πολιτικός σχολιαστής, στιχουργός. Πάντα εσκεμμένα ανορθόγραφος και καθαρευουσιάνος (η μειξοκαθαρεύουσα των ημιμαθών), εύστοχος σαρκαστής των πάντων, μη εξαιρουμένου του εαυτού του, αποτελεί φαινόμενο μοναδικό, έντεχνου-λαϊκού καλλιτέχνη.

Εθνικόφρων!

Ο Μποστ δήλωνε αριστερός, αλλά ακομμάτιστος. Ωστόσο υπήρξε υποψήφιος βουλευτής τρεις φορές: με την ΕΔΑ το 1964, με το ΚΚΕ το 1981 και το 1985, ενώ υπήρξε υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος, όταν το 1978 ο Μίκης Θεοδωράκης είχε βάλει υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων. Και δεν βγήκε σε καμία. «Δεν ήθελα να βγω. Ηξερα όμως ότι η υποψηφιότητά μου έδινε μερικές ψήφους στο κόμμα». Εννοείται ότι το χιούμορ κυριαρχούσε στις προεκλογικές του συγκεντρώσεις. «Θα αναρωτηθούν πολλοί τι χρειάζεται ένας γελοιογράφος και μάλιστα ανορθόγραφος στη Βουλή. Πιστεύω ότι είναι προτιμότερο να είναι ανορθόγραφος και να γράφει καλά, παρά να γράφει με καλλιέπεια και να κάνει κακά!», είχε πει στην πρώτη προεκλογική συγκέντρωση.

Η σχέση όμως με την Αριστερά είχε συνέπεια να συλληφθεί από όργανα της χούντας – και ιδού πώς το αντιμετώπισε: «Δεν έκανα ποτέ τον ήρωα. Μου έδωσαν ένα χαρτί και έγραψα πως είμαι εθνικόφρων. Υπάρχουν τόσοι ήρωες, δεν είναι απαραίτητο να γίνει ήρωας ο Μποστ! Επειτα βέβαια ήρθαν στο σπίτι μου και μου το ξεσήκωσαν – εθνικόφρονα ανθρώπου!».

Η μεγαλύτερη έκθεση με έργα του Μποστ πραγματοποιήθηκε περίπου δεκαοχτώ χρόνια μετά τον θάνατό του (4 Απριλίου-14 Μαΐου 2013), από το Μορφωτικό Ιδρυμα της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ), σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη (της οδού Πειραιώς) έπειτα από πρόταση της ιστορικού τέχνης Μαρίας Κοτζαμάνη, η οποία έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή. Οπότε ανέλαβε την επιμέλεια της έκθεσης η κόρη της Μαρίνα Κοτζαμάνη, ιστορικός τέχνης επίσης, αφιερωμένης στη μνήμη της μητέρας της, με τη συμβολή και του Κώστα Μποσταντζόγλου. Ηταν μα επιβλητική έκθεση, με τον ελληνογαλλικό… μποστικό τίτλο «Cherchez Να Φαμ! - Ο Μποστ του Τύπου», που προσέλκυσε περί τους 6.000 επισκέπτες και συνοδεύτηκε από πλήθος εκδηλώσεων αφιερωμένων στην προσφορά του μοναδικού Μποστ.

Στο πλαίσιο

Δίκαιο το αίτημα των εκδοτών-βιβλιοπωλών ν’ ανοίξουν τα καταστήματά τους. Πρώτα για τον εαυτό μας, καθώς το βιβλίο παραμένει ο πιστότερος σύντροφος. Και ακόμα επειδή αποτελεί το χρησιμότερο δώρο, ειδικότερο για παιδιά – πολύ πιο χρήσιμο από οποιοδήποτε εφήμερο παιχνίδι. Και ναι, με αυστηρή, λόγω πανδημίας, τήρηση των μέτρων.

Το κλασικό έργο «Ο κόμης Μοντεχρήστος» είχα διαβάσει, όντας έφηβος, όπως και άλλα παιδιά της γενιάς μου, στα «Κλασσικά Εικονογραφημένα». Που ήταν βέβαια μια εικονογραφημένη περίληψη του μυθιστορήματος του Αλέξανδρου Δουμά. Εκτοτε το είχα διαβάσει –πάλι– συρρικνωμένο, σε βιβλίο ή σε συνέχειες σε εφημερίδες και περιοδικά. Και τώρα ιδού, μια επιβλητική πλήρης έκδοση από τον Gutenberg – δύο τόμοι, 1.120 σελίδες ο καθένας. Μετάφραση, εισαγωγή, σημειώσεις: Ωρίων Αρκομάνης. Το χαίρεσαι κατ’ αρχάς οπτικά και στη συνέχεια απολαμβάνεις την ανάγνωσή του.

Από τον ίδιο εκδότη, το μυθιστόρημα της Μπερναρντίν Εβαρίστο. «Κορίτσι, Γυναίκα, Αλλο», σε μετάφραση Ρένας Χατχούτ. Οχι επειδή τιμήθηκε πέρσι με το βρετανικό Booker, αλλά επειδή πρόκειται για ένα σπουδαίο ανάγνωσμα. Τα βιώματα ενός «μωσαϊκού» 12 γυναικών που ζουν στη Βρετανία, οι ιστορίες τους, οι φίλοι, η οικογένεια, οι έρωτες – στην αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος, σε μια πολυεθνική κοινωνία.

«Η ζωή μέχρι χθες» – ένας ολόφρεσκος Γιάννης Ξανθούλης (εκδ. Διόπτρα). Κεντρικό πρόσωπο, «μια γυναίκα που μπορούσε να διαπρέψει ως γιατρός, ως ηθοποιός, ως νεκρή και ως αστέρι, σ’ έναν γαλαξία συμβάσεων. Προτίμησε την ανατροπή αυτοσαρκάζοντας την αδιαπραγμάτευτη μοναξιά και τις ήττες της που τις έκανε να δείχνουν νικηφόρες. Κι έτσι συνεχίζει…». Γλαφυρότατο.

ΚΑΙ… Δεν τα πουλάνε καλύτερα; (για τα αρχαία λέω)

[email protected]