Ηταν νόμιμο το Αμερικανικό Κολλέγιο;

Συνεχίζοντας τη δημοσίευση ιστορικών ντοκουμέντων γύρω από τη Μεταπολίτευση, παραθέτουμε σήμερα ένα αδημοσίευτο έγγραφο από το προσωπικό αρχείο του Κωνσταντίνου Τσάτσου, σχετικό με τη συνταγματική απαγόρευση ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων. Πάλαι ποτέ πανεπιστημιακός, κορυφαίο στέλεχος κατόπιν της ΕΡΕ και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής που επεξεργάστηκε το ισχύον Σύνταγμα του 1975, ο Τσάτσος εξελέγη πρώτος Πρόεδρος της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας μετά τη θέσπιση αυτού του τελευταίου (1975-1980). Γνώριζε, με άλλα λόγια, από πρώτο χέρι τόσο το γράμμα όσο και το πνεύμα του περίφημου άρθρου 16, πάνω στο οποίο κλήθηκε να γνωμοδοτήσει (άτυπα, προφανώς) για τη νομιμότητα της λειτουργίας του Αμερικανικού Κολλεγίου.

Το έγγραφο που παρουσιάζουμε εντοπίστηκε στο αρχείο του, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη (φ.104.2). Μολονότι αχρονολόγητο, από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι συντάχθηκε στα τέλη του 1976 ή τις αρχές του 1977, ως απάντηση στην πίεση που ασκούνταν τότε από κύκλους της αντιπολίτευσης για απαγόρευση της λειτουργίας του εν λόγω εκπαιδευτηρίου, επειδή ερχόταν σε αντίθεση με το άρθρο 16.

Ως συντηρητικός πολιτικός που δεν έτρεφε και τα καλύτερα συναισθήματα για τον ριζοσπαστισμό των ημερών, ο Τσάτσος φρόντισε να ξεκαθαρίσει στο έγγραφό του πρώτα και κύρια τα πολιτικά διακυβεύματα που επέβαλλαν κατά τη γνώμη του τη διατήρηση του Κολλεγίου, για να περάσει κατόπιν στη νομική υπεράσπισή του. Ως πρώην καθηγητής της Νομικής δεν ήταν φυσικά δυνατό -και δη εκείνη την εποχή- να υποστηρίξει όσα τερατώδη εφηύραν τελευταία κάποιοι επίγονοί του, περί άγραφου «ζωντανού Συντάγματος» που καταργεί δήθεν το επίσημα θεσπισμένο «τυπικό» Σύνταγμα.

«Είναι δύσκολον να κλείσωμεν, ακριβώς τώρα, εις ώραν αντιαμερικανι-σμού επιβλαβούς εθνικώς, ένα αμερικανικόν ίδρυμα» | Κωνσταντίνος Τσάτσος (Πρόεδρος της Δημοκρατίας), ~1977

Βασικό επιχείρημά του αποτέλεσε έτσι η μη πανεπιστημιακή φύση του Αμερικανικού Κολλεγίου στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης (και μόνον αυτής). Επιβεβαιώνοντας, εννοείται, την πλήρη απαγόρευση της λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ, από το Σύνταγμα που ο ίδιος είχε πρόσφατα συμβάλει στην κατάρτισή του.

Το πλήρες κείμενο της άτυπης γνωμοδότησης έχει ως εξής:

«Το Αμερικανικόν Κολλέγιον Θηλέων με άδειαν του αρμοδίου Υπουργείου ίδρυσε κολλεγιακόν Τμήμα Γενικών Σπουδών εις ό εγγράφονται οι απόφοιτοι [εξατάξιου] Γυμνασίου. Ηδη προ του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το Τμήμα τούτο ελειτούργησε ανελλιπώς και πάντοτε με την σχετικήν έγκρισιν της αρμοδίας αρχής μέχρι σήμερον.

Ηδη το πρώτον ετέθη ζήτημα παρανόμου και δη αντισυνταγματικής λειτουργίας αυτού, διότι πρόκειται περί ανωτάτης παιδείας η οποία τόσον κατά τα προηγούμενα Συντάγματα όσον και κατά το νυν ισχύον παρέχεται αποκλειστικώς υπό του Κράτους.

Τα υπέρ της χορηγήσεως αδείας λειτουργίας ομοιοτύπου με όλας τας προηγουμένας διά την λειτουργίαν του εν λόγω Κολλεγιακού Τμήματος είναι τα εξής:

Α) Τα πολιτικά επιχειρήματα:

1) Είναι δύσκολον να κλείσωμεν, ακριβώς τώρα, εις ώραν αντιαμερικανισμού επιβλαβούς εθνικώς, ένα αμερικανικόν ίδρυμα διά την λειτουργίαν του οποίου ενδιαφέρεται η Κυβέρνησις, αλλά και πλήθος αμερικανών και ελληνοαμερικανών χορηγών.

2) Είναι δύσκολον να εμφανιζώμεθα ανακαλύπτοντες μετά 40 και πλέον έτη ότι το Κολλεγιακόν αυτό Τμήμα λειτουργεί αντισυνταγματικώς και ότι αι τελευταίαι δοθείσαι άδειαι λειτουργίας του 1974, 1975, 1976 εχορηγήθησαν εκ λάθους.

Β) Νομικά επιχειρήματα.

1) Ανωτάτη Σχολή κατά το ημέτερον δίκαιον είναι η χορηγούσα “πτυχίον” License. Εις τα αμερικανικά Πανεπιστήμια το αντίστοιχον είναι το master’s degree. Τοιούτον δεν χορηγεί το Κολλεγιακόν Τμήμα. Δι’ ό και δεν είναι αν τη εννοία του ημετέρου νόμου Ανωτάτη Σχολή.

2) Εάν όμως δεν χορηγεί Πτυχίον – Masters, χορηγεί ένα μεταξύ απολυτηρίου του Γυμνασίου και Πανεπιστημιακού Πτυχίου ενδιάμεσον τίτλον, ανύπαρκτον παρ’ ημίν, το Bachelor, το οποίον εν Αμερική χορηγείται εις το μέσον των πανεπιστημιακών σπουδών, και το οποίον δεν παρέχει τα δικαιώματα τα οποία παρέχει το πτυχίον, ή οιαδήποτε άλλα επαγγελματικά προσόντα.

3) Εξ αυτών προκύπτει ότι το Κολλεγιακόν Τμήμα δεν είναι Γυμνάσιον δηλαδή Μέση Παιδεία, ούτε Ανωτάτη. Είναι μια μορφή Ανωτέρας Παιδείας, μεταγυμνασιακής, μη παρέχουσα όμως εν Ελλάδι κανένα προσόν μείζον του απολυτηρίου του Γυμνασίου. Ο απόφοιτος δηλαδή του ανωτέρω Τμήματος θέλων να εισέλθη εις Ελληνικήν Ανωτάτην Σχολήν τίθεται τυπικώς εις ίσην μοίραν με τον απόφοιτον οιασδήποτε Μέσης Σχολής. Δεν γνωρίζω αν αντιθέτως θα είχε περισσότερα τυπικά προσόντα προκειμένου να εγγραφή εις αμερικανικόν Πανεπιστήμιον. Το κρίσιμον όμως δεν είναι τι γίνεται με το Bachelors Degree στην Αμερική, αλλά στην Ελλάδα.

4) Κατά ταύτα· το Κολλεγιακόν αυτό Τμήμα θα έπρεπε να χαρακτηρισθή ως ανωτέρα, όχι ανώτατη σχολή, μειωμένης όμως αξίας διότι το δίπλωμά του δεν δημιουργεί προσόντα μείζονα από τα όσα έχει ο απόφοιτος Μέσης Σχολής.

5) Κατά το άρθρον 16 η μεν Ανωτάτη Εκπαίδευσις παρέχεται αποκλειστικώς υπό του Κράτους (§5) απαγορευομένης της συστάσεως παρ’ ιδιωτών ανωτάτων σχολών (§8 παραγρ. 2), η δε ανωτέρα επαγγελματική και πάσα άλλη ειδική εκπαίδευσις παρέχεται υπό του Κράτους, ουχί όμως αποκλειστικώς, επιτρεπομένης όμως της ιδρύσεως και λειτουργίας μη κρατικών ανωτέρων σχολών, εφ’ όσον συμμορφώνονται με τους νόμους περί ιδιωτικής εκπαιδεύσεως.

6) Εκ των ανωτέρω έπεται ότι δεν υπάρχει νομικόν κώλυμα λειτουργίας του ανωτέρω Κολλεγιακού Τμήματος, εφ’ όσον μάλιστα ουδέν εν Ελλάδι ειδικόν προσόν παρέχεται διά του παρεχομένου διπλώματος Bachelor».

Ολα αυτά εν έτει 1977, όταν η Ελλάδα δεν είχε γίνει ακόμη μέλος της ΕΟΚ (νυν Ε.Ε.). Μισόν αιώνα μετά, η ευρωπαϊκή ενοποίηση κι η παγκοσμιοποίηση έχουν αχρηστεύσει βέβαια στην πράξη μεγάλο μέρος της παραπάνω επιχειρηματολογίας. Ποιος διανοούνταν, όμως, να ζητήσει το κλείσιμο του Deree ως στοιχειώδη προάσπιση του Συντάγματος; Η τήρηση του οποίου, ως γνωστόν, επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων…