Στα καλλιστεία του κορονοϊού... χάσαμε

Tα διεθνή μέσα ενημέρωσης διχάστηκαν αυτή την εβδομάδα καθώς η εταιρεία Deep Knowledge Group χρησιμοποίησε αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης για να κατατάξει όλες τις χώρες του κόσμου ανάλογα με την ικανότητα διαχείρισης της πανδημίας. Σε όσες χώρες βρίσκονταν στην πρώτη δεκάδα, τα αφιερώματα του Τύπου ήταν διθυραμβικά (ίσως δεν είναι τυχαίο ότι την πληροφορηθήκαμε από το γερμανικό περιοδικό «Σπίγκελ» και την Ντόιτσε Βέλε, καθώς η Γερμανία βρίσκεται στη δεύτερη καλύτερη θέση). Στο Ισραήλ, που παρουσιάζεται στην πρώτη θέση, ο Νετανιάχου αναπαρήγαγε την έρευνα με σχεδόν παραληρηματικό τρόπο σε συνεντεύξεις Τύπου και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Αντίθετα, στις χώρες που βρέθηκαν χαμηλά στην κατάταξη η είδηση είτε πέρασε στα ψιλά είτε χρησιμοποιήθηκε κυρίως από ΜΜΕ που πρόσκεινται στην αντιπολίτευση. Οπως ήταν αναμενόμενο, στην Ελλάδα, όπου τα κυρίαρχα ΜΜΕ αντιμετωπίζουν τον πρωθυπουργό με όρους θρησκευτικής λατρείας (ιδιαίτερα αφού ανακοινώθηκε η ενίσχυσή τους με δεκάδες εκατομμύρια ευρώ), χιλιάδες πολίτες «γαντζώθηκαν» καλοπροαίρετα στην είδηση σαν απόδειξη ότι δημοσιογράφοι και πολιτικοί κρύβουν την πραγματική εικόνα στην οποία βρίσκεται η χώρα.

Το πρόβλημα ήταν ότι σχεδόν κανένας δεν αναρωτήθηκε ποια ήταν η Deep Knowledge Group. «Θα είναι σίγουρα εγνωσμένου κύρους» θα σκέφτηκαν ορισμένοι, βλέποντας ακόμη και το περιοδικό «Forbes» να την αφιερώνει ένα μακροσκελές αφιέρωμα. Ισως βέβαια να μην πρόσεξαν ότι το αφιέρωμα υπέγραφε η Μαργαρίτα Κολαντζέλο, η οποία τυχαίνει να είναι συνιδρύτρια και διευθύνων στέλεχος της εταιρείας.

Προς τιμήν τους οι πρώτοι που ασχολήθηκαν σοβαρά ήταν δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Times of Ιsrael» οι οποίοι με ένα απλό ψάξιμο στο ίντερνετ διαπίστωσαν ότι πρόκειται για μια ιδιωτική εταιρεία επενδύσεων με έδρα το Χονγκ Κονγκ. Ως ιδιοκτήτης της εμφανίζεται ο Ρώσος ολιγάρχης Ντμίτρι Καμίνσκι, ο οποίος, αφού πρόλαβε να ξεφορτωθεί τις μετοχές της διαδικτυακής τράπεζας iBank (λίγο πριν την κλείσουν οι ρωσικές αρχές για παραβίαση της τραπεζικής νομοθεσίας), στράφηκε στον κλάδο της υγείας και συγκεκριμένα στη γηριατρική.

Στο παρελθόν η Deep Knowledge Group τοποθέτησε ως μέλος στο διοικητικό της συμβούλιο έναν… αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης – μια εξαιρετική επικοινωνιακή κίνηση που της χάρισε μερικές αναφορές σε μέσα ενημέρωσης και ορισμένα βιβλία. Σύντομα δημιούργησε μια σειρά θυγατρικών εταιρειών και οργανισμών με παρεμφερή ονόματα, οι οποίες έφτασαν να συμμετέχουν ακόμη και σε διακομματικές επιτροπές του βρετανικού Κοινοβουλίου, τις περίφημες All-Party Parliamentary Groups (APPGs). Οπως είχε αποκαλύψει βέβαια εσωτερική έρευνα βρετανικής επιτροπής διαφάνειας, τα APPGs έχουν μετατραπεί σε κερκόπορτες για διάφορους λομπίστες, οι οποίοι θέλουν να προσεγγίζουν βουλευτές και υπουργούς χωρίς να καταγράφονται στα επίσημα μητρώα των ομάδων πίεσης.

Προφανώς δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφισβητούμε το σύνολο της έρευνας επειδή η εταιρεία που την πραγματοποίησε δεν έχει το κύρος μεγαλύτερων οργανισμών. Αλώστε το γεγονός ότι η Γερμανία βρίσκεται στη δεύτερη θέση και η Ελλάδα στην 30ή ανταποκρίνεται σε εμπειρικές παρατηρήσεις και στην κοινή λογική. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης αντέδρασε γρήγορα, πραγματοποιώντας μεγάλο αριθμό τεστ, και διέθετε επαρκείς πόρους για να ενισχύσει το δημόσιο σύστημα υγείας της (σε αντίθεση με την Ελλάδα που δεν είχε τους πόρους ή τις ΗΠΑ που δεν είχαν το δημόσιο σύστημα υγείας).

Η έρευνα της Deep Knowledge Group, όμως, έχει ένα πρόβλημα που κραυγάζει από απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων. Γιατί αν θεωρείς ότι το Ισραήλ προσφέρει την καλύτερη προστασία από κάθε άλλη χώρα, σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζεις ως ανθρώπους τους Παλαιστίνιους και τους Ισραηλινούς πολίτες αραβικής καταγωγής.

Τις ημέρες που δημοσιεύτηκε η έρευνα περίπου δυο εκατομμύρια Παλαιστίνιοι στοιβάζονται σε συνθήκες ανοιχτού στρατοπέδου συγκέντρωσης στη Λωρίδα της Γάζας χωρίς επαρκή πρόσβαση σε φάρμακα ή τεστ για τον κορονοίό, γιατρούς, μέσα προστασίας, ηλεκτρικό ρεύμα και νερό. Την Τετάρτη ειδικές δυνάμεις της ισραηλινής αστυνομίας εισέβαλαν και συνέλαβαν το προσωπικό ιατρικού κέντρου στην κατεχόμενη ανατολική Ιερουσαλήμ, το οποίο πραγματοποιούσε ελέγχους για τον κορονοϊό, με την αιτιολογία ότι συνεργαζόταν με την Παλαιστινιακή Αρχή. Σύμφωνα με το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), οι ισραηλινές αρχές σε περιοχές όπως η Ανατολική Ιερουσαλήμ δεν καταγράφουν καν τον αριθμό των κρουσμάτων του κορονοϊού.

Σύμφωνα όμως με τη Σύμβαση της Χάγης (1907) και την Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης (1949), το Ισραήλ φέρει πλήρη ευθύνη για την ασφάλεια όσων διαμένουν στα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και άλλων αραβικών περιοχών. Η ευθύνη, μάλιστα, επεκτείνεται και σε περιοχές όπου ασκεί «αποτελεσματικό έλεγχο», ακόμη και αν δεν διαθέτει εκεί στρατιωτικές και διοικητικές δυνάμεις – δηλαδή και στην αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας.

Η έρευνα της Deep Knowledge Group, λοιπόν, προφανώς αποδέχεται πλήρως τις θέσεις του ισραηλινού κράτους και αδιαφορεί για το διεθνές δίκαιο. Εδώ όμως προκύπτει και ένα άλλο σημαντικό συμπέρασμα για τους δήθεν «αντικειμενικούς» και «αδέκαστους» αλγόριθμους και την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ). Οι αλγόριθμοι είναι «ανθρώπων έργα» και απηχούν τις πολιτικές και ιδεολογικές πεποιθήσεις των δημιουργών τους. Αν τους χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Αθήνα, δεν θα συμπεριελάμβαναν στην έννοια του πολίτη τις γυναίκες και τους σκλάβους. Αν τους χρησιμοποιούσαν στη ναζιστική Γερμανία, δεν θα συμπεριελάμβαναν στην έννοια του ανθρώπου τους Εβραίους, τους ομοφυλόφιλους και τους Τσιγγάνους.

Σε κάθε περίπτωση, οι αλγόριθμοι θα είχαν κάνει καλά τη δουλειά τους. Η ανθρωπότητα όμως θα είχε αποτύχει.

Οι πιο ασφαλείς χώρες την εποχή του κορoνοϊού